Albert Hourani HISTORIA ARABÓW Errata do ksiazki Alberta Houraniego Historia Arabów JEST POWINNO BYC WERS OD GÓRY WERS OD DOLU STRONA J A 16 7 11 h h 18 5 11 h b 18 5 11 ar-Rahman Ibn CnJduo ar-Rahman Ibn caldun 35 6 15 Al-Mukaddima Al-Muqaddimn 35 6 15 Ibn Chaldun Ibn Haldun 39 2 15 Al-Tarif hi Inb Chaldurt At-Ta‘rif bi-Ibn Haldun 39 2 15 at-Tandzi al-Tangi 39 2 15 as-sab‘al-tiwal as- sab' al-tiwiil 33 4 26 al-Gahilijjiil al-gahilijjyl 33 4 26 horamu haramu 1 35 zywnosc zywnosci 15 46 A l-Halib al-Iiagdudi AI-Hatib al-Bagdadi 2 47 nie te 17 17 49 Taharte Tahar! 13 51 (905-1004) (905-945) 4 51 delty Delty 4 53 wiciu wiele 8 58 . nie muzulmanami niemuzulmanami 7 58 | (973-1057) (973-1085) 3 62 (zm. 928) (zm. 956) 10 65 j (973-ok. 1050) (973-ok. 1048) 22 16 65 lli-1-Htnd li-l-Hind 2 65 | Karaci Kar ach i 4 69 :gmniny gminy 13 71 isna aszarijja isna'aszarijja 9 72 Fi 61-falsafa al-ua Fi 51-falsafa al-uii 4 86 Sadyci Sadydzi 8 94 (1511-1628) (1511-1649) 8 94 Azji wewnetrznej Azji Srodkowej 10 96 telluryjski Tellski 19 101 Marakesz Marrakesz 7 102 Atlas saharyjski Atlas Saharyjski 8 108 Wysokiego Atlasu Atlasu Wysokiego 11 108 Marakesz Marrakesz 17 117 ad-Dina ad-Dina 18 131 Muhaminad Ibn Abd Allah Ibn Batluta Muhnmmnd Ibn ‘Abd Allith Ibn Batluta 4 135 Rihla Rihla 4 135 Harb Harb 4 135 wa-al-iichluq wa-iil-ahlag 1 144 al-Ghazali al-GazalT 1 150 azanu azun 19 154 mawiawijji manlawijji 3 161 Kajrawani Al-Kajrawani 5 166 AJ-Munqiz Al-Munqid 5 174 Fasl-maqal Fast al-maqal 4 180 husajrytów nusajrylów l 191 Wilach ii Woloszczyzny 4 224 Dzabal Aqhdar Al-Dzabal Al-Achdar 15 245 ’Abd ar-Rahmana al* Gabarli ’Abd ar-Rahman al- Oabarli 2 257 Inalcik Inalcik 2 274 su’udyjskiego saudyjskiego 6 318 fld-dikriyyat nd-dikrayat i 342 Zajtune Az-Zajtune 16 387 Kairski kairski 7 387 AJ-Baas Baas 19 400 Hasajn Hasan 19 412 Srodkowym Bliskim 12 415 Sakir Sakir 13 426 al-Azmem Al-Azmem 4 437 Muammad Muhnmmad 15 456 Ali Ibn al-Husayn Ali Ibn al-Husayn 19 456 ad-dahab ad-dahab 19 456 ZIJANIDZI ZAJJANIDZI 460 ALGECIRHS ALGECIRAS 462 av-Raszid ar-Raszid 6 480 Sadyci Sadydzi 3 481 Su’udyci Su’udydzi 4 482 gezira Gezira 13 487 ul-Baladuri al-Baladuri 488 (hulba) (hulba) 13 524 Ahmad Bey Ahmad Bej 16 528 Sadyci Sadydzi 5 534 Alina Aleksandra 9 537 Albert Hourani HISTORIA ARABÓW Przeklad: Janusz Danecki Wydawnictwo MARABUT Gdansk 1995 Tytul oryginalu: A HISTORY OF THE ARAB PEOPLES Copyright © by Albert Hourani, 1991 Maps copyright © by John Flower, 1991 Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Marabut, Gdansk 1995 Wydanie pierwsze w jezyku polskim Redakcja: Daria Majewska Korekta: Aleksandra Bednarska-Apa, Katarzyna Budna, Malgorzata Makowska, Aneta Zalesinska Indeks: Janusz Danecki Opracowanie graficzne: Tomasz Boguslawski ISBN 83-85893-21-0 Wydawnictwo MARABUT ul. Franciszka Hynka 71, 80-465 Gdansk - Zaspa, tel (0-58) 56-54-75 Sklad: Maria Chojnicka Druk: Zaklady Graficzne im. KEN, ul. Jagiellonska 1, 85-950 Bydgoszcz Moim wspólpracownikom i studentom z St Aniony’s College w Oxfordzie Przedmowa Przedmiotem tej ksiazki jest historia tych czesci swiata muzulmanskiego, gdzie od chwili powstania islamu po dzis dzien mówi sie po arabsku. Niekiedy jednak musialem wykraczac poza te ramy, na przyklad kiedy rozwazam wczesne dzieje kalifatu, imperium osmanskie oraz ekspansje handlu europejskiego i europejskiej wladzy imperialnej- Mozna by wysunac argument, ze zakres przedmiotu jest nazbyt szeroki albo tez zbyt waski, ze historia Maghrebu rózni sie od historii Bliskiego Wschodu, albo ze dzieje krajów, w których arabski jest glównym jezykiem, nie moga byc przedstawiane w izolacji od innych krajów muzulmanskich. Jednakze gdzies trzeba wytyczyc granice, i ja ja tam postanowilem wyznaczyc; czesciowo wynikalo to z niedostatków mojej wlasnej wiedzy. Chcialbym, aby niniejsza ksiazka wykazala, ze dla tych wszystkich odrebnych regionów istnieje wystarczajaca jednosc doswiadczenia historycznego, pozwalajaca rozwazac je i opisywac jako jedna calosc. Ksiazka jest przeznaczona dla zainteresowanych, którzy podejmuja studia nad tymi zagadnieniami oraz dla osób, które chcialyby sie czegos na ich temat dowiedziec. Dla specjalistów bedzie oczywiste, ze w pracy o tak szerokim zasiegu tematycznym wiele z tego, o czym mówie, jest wynikiem badan innych. Zasadnicze fakty staralem sie podawac i interpretowac w swietle tego, co napisali moi poprzednicy. Dziela, którym cos zawdzieczam, wymienilem w bibliografii. Pisanie ksiazki obejmujacej tak dlugi okres wymagalo podjecia decyzji dotyczacych nazw. Okreslajac poszczególne rejony geograficzne poslugiwalem sie nazwami wspólczesnych krajów, nawet jesli w przeszlosci nie byly one uzywane. Prostszym zabiegiem wydawalo sie uzywanie tych samych nazw w calej ksiazce, a nie ich zmienianie w zaleznosci od okresu historycznego. A wiec „Algieria” odnosi sie do pewnego regionu w Afryce Pólnocnej, mimo ze nazwa ta 8 Przedmowa pojawila sie dopiero wspólczesnie. Na ogól poslugiwalem sie okresleniami znanymi tym, którzy czytaja po angielsku. Wyraz „Maghreb” jest zapewne na tyle powszechny, ze mozna sie nim poslugiwac zamiast okreslenia „pólnocno-zachodnia Afryka”. Natomiast termin „Maszrik” nie jest zbyt popularny, korzystalem wiec zamiast niego z nazwy „Bliski Wschód”1. Muzulmanskie tereny na Pólwyspie Iberyjskim nazywam Andaluzja (Al-Andalus), bo latwiej jest uzywac jednego wyrazu zamiast calej frazy. Kiedy zas posluguje sie nazwa, która dzisiaj odnosi sie do suwerennego panstwa, i stosuje ja do okresu, zanim to panstwo powstalo, chodzi mi o pewien ogólnie zdefiniowany region. Jedynie wtedy, gdy pisze o czasach najnowszych, okreslam nia terytorium zawarte w granicach danego panstwa. Na przyklad w calej niemal ksiazce termin „Syria” oznacza pewien region o wspólnym doswiadczeniu historycznym, natomiast do panstwa syryjskiego odnosi sie od momentu jego powstania po pierwszej wojnie swiatowej. Nie musze podkreslac, ze takie stosowanie nazw nie implikuje zadnych ocen politycznych dotyczacych tego, które panstwa winny istniec i jak winny przebiegac ich granice. Glówne nazwy geograficzne, jakimi sie posluguje, znajduja sie na mapie 1. 1 Angielski termin Middle East znaczy doslownie Srodkowy Wschód; w jezyku polskim przyjelo sie uzywac jako jego odpowiednika terminu Bliski Wschód. Z kolei angielskie Near East -doslownie Bliski Wschód - raczej odpowiada polskiemu terminowi Srodkowy .Wschód i oznacza obszar wiekszy od Bliskiego Wschodu, bo obejmujacy równiez Iran, Afganistan. Podziekowania Chcialbym podziekowac Patrickowi Seale’owi, któiy zachecal mnie do napisania tej ksiazki i do jej opublikowania, oraz tym przyjaciolom, którzy poswiecili wiele godzin na jej czytanie, korygujac bledy i sugerujac sposób ich poprawienia: Patrycji Crone, Paulowi Dreschowi, Leili Fawaz, Cor-nellowi Fleischerowi, niezyjacemu juz Martinowi Hindsowi, Charlesowi Issa-wiemu, Tarifowi Khalidiemu, Philipowi Khoury’emu, Irze Lapidusowi, Wilfer-dowi Madelungowi, Basimowi Musallamowi, Robinowi Ostle, Rogerowi Owenowi, Michaelowi Rogersowi i Mary Wilson. Sposród nich szczególnie wiele zawdzieczam Paulowi Dreschowi, który nadzwyczaj wnikliwie, a takze z wielka wiedza sledzil mój sposób myslenia. Inni przyjaciele i koledzy dostarczali mi potrzebnych informacji, a wsród nich: Julian Baldick, Karl Barbir, Tourkhan Gandjei, Israel Gershoni i Ve-netia Porter. Jestem bardzo wdzieczny Elizabeth Bullock, która niezwykle umiejetnie i z wielkim oddaniem przepisywala na maszynie kolejne wersje ksiazki, a takze moim redaktorom w wydawnictwie Faber and Faber - Willowi Sulkinowi i Johnowi Bodleyowi, Johnowi Flowerowi, który wyrysowal mapy, Brendzie Thompson, która z wyczuciem i inteligentnie redagowala trudny rekopis, Bryanowi Abrahamowi, który z wielka skrupulatnoscia czytal korekty, oraz Hilary Bird, która przygotowala indeks. Niektóre teksty z arabskiego przetlumaczylem sam, niektórych dokonali inni tlumacze, a jeszcze inne zapozyczylem z juz istniejacych tlumaczen. Dziekuje nastepujacym wydawcom za zgode na pozwolenie przedrukowania fragmentów lub wyjatków z nastepujacych ksiazek: 10 Podziekowania Cambridge University Press za przeklady z: A. J. Arberry, Arabie Poetry, 19652 oraz Poems of al-Mutanabbi, 19673 oraz z John A. Williams, Al-Tabari: the Earfy Abbasid Empire, t. I, 19884. Columbia University Press za fragmenty poematu Badra Szakira as-Saj-jaba, w przekladzie Christophera Middletona i Leny Jayyusi w: Salma Kha-dra Jayyusi (wyd.), Modem Arabie Poetry, Columbia University Press, Nowy Jork 1987. Edinburgh University Press za fragment z George’a Makdisiego The Rise of Colleges, 1981. Quartet Books za fragment z Alify Rifa’at Distant View of a Minaret, w przekladzie Denysa Johnstona-Daviesa 1983. State University of New York Press za fragment z The History ofal-Tabari E. Yar-Shater, t. 27, The Abbasid Revolution w przekladzie J. A. Williamsa, State University of New York 19854. Unwin Hyman Limited za cytaty z: A. J. Arbeny, The Koran Interpreted, George Allen and Unwin Limited, 19555. Wayne State University Press za przeklad z J. Lassnera The Topography of Baghdad in the Early Middle Ages, 1970. 2 W polskim wydaniu wykorzystano tlumaczenia z: Siedem kasyd staroarabskich. Mu’allaki, PIW, Warszawa 1981, nowa wersja: Antologia poezji arabskiej, Ossolineum, w druku. 3 Wykorzystano tlumaczenia zawarte w: Klasyczna poezja arabska. Poezja epoki Abbasydów, LSW, 1987, nowa wersja: Antologia poezji arabskiej, Ossolineum, w druku. 4 Prze}, z arabskiego J. Danecki. 5 Prze!. J. Bielawski, PIW, Warszawa 1987. Od tlumacza W tlumaczeniu polskim cytowano istniejace przeklady dziel arabskich; jesli takich nie bylo, wówczas tlumaczylem cytowane fragmenty z oryginalu...
PanToto