Strategia- teoria i praktyka sprawnego kierowania podmiotem przez najwyższego decydenta, dot. ustalania celów podmiotu i sposobów ich osiągania.Gr. Strategos- naczelny dowódca wojskowy odpowiedzialny za przygotowanie i prowadzenie wojny. Początek XX w.- strategia wojenna- sposób użycia zasobów (wojskowych i cywilnych) do wojny. 2 poł. XX w.- strategia obronna- sposób użycia zasobów do zapobiegania i rozstrzygania konfliktów/kryzysów polityczno- militarnych. XXI w.- strategia bezpieczeństwa- do kryzysów militarnych i niemilitarnych.
Instrumenty strategii bezpieczeństwa: dyplomacja, potencjał informacyjny, ekonomiczny, militarny. Strategia nie jest prawnie wiążąca.
Cykl strategiczny:
1. Samoidentyfikacja strategiczna- zdefiniowanie interesów narodowych i celów strategicznych
2. Ocena środowiska bezpieczeństwa (zewnętrzne i wewnętrzne warunki bezpieczeństwa)
3. Sformułowanie koncepcji działań strategicznych- sposób osiągania celów strategicznych.
4. Sformułowanie koncepcji przygotowań strategicznych- sposób utrzymywania i transformacji systemu bezpieczeństwa.
Interesy podmiotu- interesy żywotne (dotyczące istnienia podmiotu, przetrwania w danych warunkach) i pożądane (związane z jakością istnienia podmiotu).
Cele strategiczne to interesy odpowiadające danym warunkom ujęte w określonym czasie i miejscu, z uwzględnieniem zewnętrznych i wewnętrznych potrzeb. Uszczegółowieniem celów strategicznych są cele polityczne- działania w ramach strategii postępowania podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa.
Środowisko bezpieczeństwa- to warunki bezpieczeństwa, warunki realizacji interesów danego podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa i osiągania ustalonych przezeń celów.
Szanse- to okoliczności sprzyjające realizacji interesów.
Wyzwania- to dylematy przed jakimi stoi podmiot w rozstrzyganiu spraw bezpieczeństwa
Ryzyka- to niepewności związane z własnym działaniem, z jego skutkami.
Zagrożenia- to pośrednie lub bezpośrednie destrukcyjne oddziaływanie na podmiot. W opisie zagrożeń intencjonalnych wyodrębnia się cztery elementy:
· Aktor
· Jego intencje
· Możliwości
· Czas na reakcję.
Poziom zagrożenia wzrasta wraz z narastaniem wrogości przeciwnika, rozwojem jego możliwości oraz skracaniem się czasu na reakcję.
Kryzysy lub konflikty- to przykłady zagrożeń realnych. Kryzys to szczególny stan wewnętrzny podmiotu, odbiegający od stanu normalnego, niezakłóconego. Konflikt to szczególny typ relacji podmiotu z innym podmiotem.
Koncepcje strategiczne- to zasady i sposoby osiągania celów strategicznych w danych warunkach. Zawiera ogólne zasady i myśl przewodnią postępowania podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa oraz cele polityczne dla władz państwa i cele operacyjne dla sił i środków.
W strategiach bezpieczeństwa wyodrębnia się trzy rodzaje działań strategicznych: (!!!)
- działania stabilizacyjne- jest to utrzymywanie stabilności środowiska bezpieczeństwa polegające na monitorowaniu, prognozowaniu, podejmowaniu działań neutralizujących źródła potencjalnych zagrożeń, utrzymywaniu i doskonaleniu systemów bezpieczeństwa oraz odstraszaniu.
- reagowanie kryzysowe- jego istotą jest skuteczne radzenie sobie z kryzysem w celu jego opanowania - działania obronne (wojenne)- występują, gdy dochodzi do bezpośredniej agresji zewnętrznej na dany podmiot.
Podstawowe kategorie strategii bezpieczeństwa c.d.:
System bezpieczeństwa- to zespół metod, środków i zasad służących zapewnieniu bezpieczeństwa. W ramach systemów bezpieczeństwa międzynarodowego wyróżnia się trzy podstawowe formy: porozumienia- traktaty, koalicja, sojusze. Inaczej: system bezpieczeństwa to sposób organizowania bezpieczeństwa.
Doktryna bezpieczeństwa- zasady i sposoby funkcjonowania poszczególnych elementów systemów bezpieczeństwa. Najbardziej rozwiniętymi doktrynami są doktryny militarne. Każda doktryna zawierać musi procedury postępowania w odniesieniu do czterech podstawowych grup zadań:
1. przygotowawczych (stanowienie prawa w dziedzinie bezpieczeństwa, opracowywanie koncepcji i doktryn bezpieczeństwa, utrzymywanie systemów bezpieczeństwa).
2. prewencyjnych (monitorowanie i prognozowanie rozwoju sytuacji, aktywność dyplomatyczna, ćwiczenia, promowanie wartości demokratycznych)
3. kryzysowych (procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych, funkcjonowania systemów reagowania kryzysowego, sposoby organizowania i prowadzenia operacji kryzysowych)
4. obronnych (przygotowanie i prowadzenie działań wojennych)
Plan operacyjny- zadania i cele podmiotów w dziedzinie bezpieczeństwa zawarte w koncepcjach strategicznych stanowią punkt wyjścia do opracowania planów operacyjnych funkcjonowania podmiotu i jego elementów składowych w różnych sytuacjach bezpieczeństwa.
W przypadku Polski dokumentami operacyjnymi są: Polityczno- Strategiczna Dyrektywa Obronna oraz opracowane na jej podstawie Narodowy Plan Reagowania Obronnego, plany operacyjne funkcjonowania działów i centralnych organów administracji rządowej, województw, powiatów, gmin, a także plany operacyjne sił zbrojnych oraz plany ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa państwa.
Polityka bezpieczeństwa- zapewnienie jego bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych. Cel ten wiąże się z ochroną istotnych dla danego narodu wartości wewnętrznych, stanowiących cele polityki bezpieczeństwa takie jak: przetrwanie (państwa jako niezależnej jednostki politycznej, narodu jako wyodrębnionej grupy etnicznej), integralność terytorialna, niezależność polityczna (suwerenność), jakość życia. Polityka bezpieczeństwa obejmuje więc działania nakierowane na eliminowanie lub neutralizowanie zagrożeń dla istotnych dla narodu i państwa wartości wewnętrznych, jak i działania uprzedzające powstanie zagrożeń, podejmowanie wyzwań i kształtowanie pewności przetrwania, posiadania i swobód rozwojowych państwa i narodu.
Czynniki determinujące kształt strategii bezpieczeństwa: (EGZAMIN)
· Środowisko geograficzne państwa (wielkość terytorium, ukształtowanie terenu, sieć wodna, charakter granic, klimat)
· Potencjał ludnościowy (liczba ludności, gęstość zaludnienia, tempo przyrostu naturalnego, struktura wieku ludności, skład narodowościowy, wielkość emigracji, liczba imigrantów)
· Potencjał gospodarczy i naukowo- technologicznych (wielkość PKB) poziom zamożności- dochód narodowy na głowę, poziom eksportu, nauki i badań)
· Potencjał militarny (wielkość armii, poziom zbrojenia i wyszkolenia, wielkość i poziom zaawansowania technologicznego przemysłu zbrojeniowego)
· System społeczno- polityczny (forma państwa, partie polityczne, zakres swobód i praw obywateli, system ekonomiczny, rola opinii publicznej)
· Percepcja środowiska bezpieczeństwa przez własne społeczeństwo i grupy rządzące oraz podstawy społeczne wobec innych państw.
· Zmiany zachodzące w środowisku bezpieczeństwa
· Pozycje państwa w systemie stosunków i ról międzynarodowych
· Międzynarodowa percepcja danego państwa i narodu
· Koncepcje polityki zagranicznej (bezpieczeństwa) innych państw
Unia Europejska- istota pojęcia
Możemy ją zdefiniować jako organizację suwerennych państw z dużym potencjałem federalnym. Jest to więc organizacja międzynarodowa typu ponadnarodowego.
Cecha UE jako organizacji międzynarodowej jest to, że:
1. Tworzą ją państwa członkowskie będące podmiotami prawa międzynarodowego.
2. Działa na podstawie umowy międzynarodowej (traktaty) stanowiącej jej statut.
3. Dysponuje stałymi organami. (np. wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa- Federica Mogherini)
4. Ma własne określone w traktacie cele.
5. Posiada osobowość prawną.
UE posiada również cechy organizacji ponadnarodowej takie jak:
a. W wyniku rozwoju kompetencji tworzy samodzielny, autonomiczny, porządek prawny, różny od prawa międzynarodowego jak i krajowego.
b. stanowi prawo pochodne (wtórne) szczególnego rodzaju- stosowane bezpośrednio w sferze wewnętrznej państwa członkowskiego, charakteryzujące się skutkiem bezpośrednim z sferze prawa krajowego oraz pierwszeństwem stosowania.
c. Posiada autonomię sądową.
d. Posiada autonomię finansową.
Obszar wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE pozostaje dziedziną współpracy o charakterze międzyrządowym.
Bezpieczeństwo UE opiera się na trzech organizacjach: OBWE, NATO, UE. ESB jest efektem m.in. rozwoju misji Petersberskich.
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE (traktat z Maastricht 1993r.)Europejska Strategia Bezpieczeństwa – dokument przyjęty przez Radę Europejską w 2003r. składający się z 3 części. W części pierwszej opisano środowisko bezpieczeństwa, czyli globalne wyzwania i główne zagrożenia do których zaliczono: - otwartość granic, - ubóstwo, - dostęp do surowców, w tym do wody pitnej,- terroryzm, - proliferację broni masowego rażenia, - konflikty regionalne (bliskowschodni: Izrael- Palestyna), - upadek – bankructwo państw (Somalia, Liberia, Afganistan), - przestępczość zorganizowaną. Stwierdzono ponadto, że agresja na dużą skalę na państwo członkowskie UE nie jest prawdopodobna. W części drugiej sformułowano cele strategiczne UE, które zakładają: 1. Ochronę jej bezpieczeństwa i promowanie jej wartości poprzez budowanie w jej sąsiedztwie bezpieczeństwa – brak nowych podziałów w Europie, stabilizowanie Bałkanów, zaangażowanie UE na Kaukazie Południowym (Armenia, Gruzja, Azerbejdżan), Bliskim Wschodzie, 2. Umacnianie społeczności międzynarodowej poprzez budowanie wielostronnego systemu stosunków międzynarodowych opartego na ONZ z priorytetowym traktowaniem stosunków transatlantyckich. W trzeciej części stwierdzono, że UE musi zwiększyć swoją aktywność w dziedzinie zarządzania kryzysowego i zapobiegania konfliktom poprzez wykorzystywanie działań politycznych, wojskowych, cywilnych, handlowych, prorozwojowych i zwiększenie zasobów wojskowych poprzez transformację armii.
Polityka UE wobec Bałkanów- proces stabilizacji i stowarzyszenia
Kraje Kaukazu Południowego- polityka partnerstwa wschodniego (też do Ukrainy, Białorusi i Mołdawii)
Partnerstwo Eurośródziemnomorskie (tzw. proces barceloński)
Priorytetem UE w dziedzinie bezpieczeństwa są stosunki transatlantyckie (partnerstwo)- stosunki UE z USA i UE z NATO
STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO UNII EUROPEJSKIEJ
Kompetencje UE są inne w dziedzinie bezpieczeństwa niż państw członkowskich, bo są to kompetencje instytucji unijnych o charakterze formalno- prawnym.
Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości:
Rozwój PWBIS:
Grupa TREVI- inicjatywa powstała w 1975r. w Rzymie.
Jej celem była współpraca resortów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości państw WE w dziedzinie zwalczania terroryzmu i przestępczości zorganizowanej. Grupa, której nazwa jest skrótem od Terroryzmu, Radykalizmu, Ekstremizmu, Przemocy Międzynarodowej została podzielona na grupy zadaniowe TREVI 1, 2, 3, 4. Spotkania odbywały się 2 razy do roku. Grupa TREVI miała charakter nieformalny, a większość poruszanych przez nią kwestii nie była objęta regulacjami traktatowymi.
Układ z Schengen-układ o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach, podpisany został 14 czerwca 1985r. przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg i RFN. W czerwcu 1990r. została podpisana Konwencja wykonawcza do tego układu.
Porozumienia te zakładały:
1. zniesienie kontroli osobowej (paszportowej) na wewnętrznych granicach państw
2. wprowadzenie ścisłej kontroli na granicach zewnętrznych obszaru Schengen
3. zainstalowanie centralnego komputera, który wraz z terminalami krajowymi miał tworzyć Schengeński System Informatyczny
4. ustanowienie wspólnej polityki azylowej (zawieranie umów readmisyjnych z państwami trzecimi)
5. ustanowienie wspólnej polityki wizowej.
Układy te wraz z protokołami i umowami o przystąpieniu nowych państw jak i Aktem dotyczącym warunków przystąpienia 10 nowych państw do UE tworzą dorobek prawny Schengen- Aquis Schengen.
Traktat z Maastricht- podpisany 7 lutego 1992r. (1993r.). Ustanawia politykę sprawiedliwości i spraw wewnętrznych jako III filar UE. Objął on swoim zasięgiem takie kwestie jak polityka azylowa, imigracyjna, zasady określające tryb przekraczania granic zewnętrznych UE, współpraca policyjna, celna i sądowa, walka z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną.
Traktat Amsterdamski- podpisany 2 października 1997r. (1.05.1999). Zakładał on ustanowienie w UE obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Ponadto szereg dziedzin z ówczesnego II filaru (polityka wizowa, azylowa, regulacje kontroli na granicach zewnętrznych UE, regulacje pobytu obywateli państw trzecich na terytorium UE, współpraca sądowa w sprawach cywilnych) uległo uwspólnotowieniu, tzn. zostało przeniesionych do filara I i stało się domeną kompetencji WE.
Ponadto na mocy protokołu dołączonego do tego Traktatu dorobek prawny Schengen włączono do I filara UE oraz III filara, który w nowym kształcie przyjął nazwę- Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych.
Traktat z Lizbony- podpisany ...
KresPas