Zbiorowa - Słownik kultury antycznej.pdf

(130621 KB) Pobierz
SŁOWNIK
KULTURY
ANTYCZNEJ
SPIS
TREŚCI
Autorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wstęp
6
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
7
Hasła
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - . 15
. - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
521
Artykuły
.
Wykaz
ważniejszych władców
hellenistycznych
i
rzy1nskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685
starożytności
Bibliografia prac o
(wybór) . . . . . . . 690
Spis ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744
Mapy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753
Plany i rysunki . . . . .
~
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 756
AUTORZY
Appel (W.A.) (Uniwersytet im.
Mikołaja
Kopernika w Toruniu)
Hanna Appel (H.A.) (Uniwersytet im.
Mikołaja
Kopernika w Toruniu)
Andrzej S. Chankowski
(A.S.Ch.)
(Universite Charles-de-Gaulle Lille 3)
Veronique Chankowski
(V.Ch.)
(Universite Lumiere Lyon 2)
Witold Dobrowolski (Muzeum Narodowe w Warszawie)
Magdalena Freyd
Barbara
Gąssowska
(B.G.)
Mieczysław
Grzesiowski (M.G.)
Maria Jaczynowska
Paweł
Janiszewski (P.J.) (Uniwersytet Warszawski)
Ryszard Kulesza
(R.K.)
(Uniwersytet Warszawski)
Wlodzimierz Lengauer (Uniwersytet Warszawski)
Małgorzata Łuszczewska (M.Ł.)
(Uniwersytet Warszawski)
Jerzy
Mańkowski
(Uniwersytet Warszawski)
Anna
Mączakowa
Danuta
Musiał
(D.M.) (Uniwersytet im.
Mikołaja
Kopernika w Toruniu)
Michał
Pietrzykowski (M.P.)
Jacek Rzepka (I.Rz.) (Uniwersytet Warszawski)
Anna Sadurska
Krystyna Stebnicka (K.S.) (Uniwersytet Warszawski)
Marek
Stępień
(M.S.) (Uniwersytet Warszawski)
Marek
Węcowski
(M. W.) (Uniwersytet Warszawski)
Jerzy Wielowiejski (/.W.)
Lidia Winniczuk
Ewa Wipszycka
(E.
W.) (Uniwersytet Warszawski)
Robert
Wiśniewski
(R.W.)
(Uniwersytet Warszawski)
Aleksander Wolicki
(Al.
W.) (Uniwersytet Warszawski)
Agnieszka Wójcicka
(Ag.
W.)
Józef
Zając
(I.Za.)
Stefan Zawadzki (S.Z.) (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Juliusz Ziomecki
(I.Z.)
Grzegorz
Żurek (G.Ż.)
Włodzimierz
WSTĘP
Graecia capta ferum victorem coepit
(„Ujarzmiona Grecja
podbiła
swojego dzikiego
zwycięzcę").
Z
właściwą
genialnemu poecie
intuicją
Horacy
oddał istotę
sprawy,
wielkość
bowiem Rzymian przejawia
się
i w tym,
że
jako nieliczni w dziejach zwy-
cięzcy
nie zniszczyli dorobku wielkiego ludu, który podbili. Rzym
przejął, wzbogacił
i
upowszechnił osiągnięcia
swoich greckich poprzedników. I Grecy, i Rzymianie
są
współtwórcami
cywilizacji europejskiej. Zaszczyt
„zwycięzcom"
i „pokonanym", sta-
rożytnym
i
późniejszym,
przynosi
to,
że
Hellada i Rzym ostatecznie
podbiły Europę.
Antyk jest wszechobecny w dzisiejszym
świecie,
stanowi fundament
całej
naszej cy-
wilizacji, a edukacja
sprawiła, że
wiedza o nim
stała się
tak powszechna, jak nigdy
wcześniej.
Nie
chciałbym
jednak
snuć rozważań
o
niezwykłym
znaczeniu antyku we
współ­
czesnym
świecie.
Sprawa wydaje
się
zbyt oczywista.
Zwłaszcza
dla Czytelnika, który
zdecyduje
się sięgnąć
do tej publikacji.
Czuję się
raczej w
obowiązku powiedzieć coś
o samym
Słowniku.
Zdecydowaliśmy się zachować tytuł
publikacji,
którą pół
wieku temu
zapoczątko­
wała
prof. Lidia Winniczuk.
„Słowniki starożytności" mają zresztą
w Europie
długą
tradycję. Wymienię najważniejsze
z nich, aby
dać
Czytelnikowi
szansę
dotarcia w ra-
zie potrzeby do kolejnych publikacji encyklopedycznych, a zarazem
umiejscowić
nasz
Słownik
na szerszym tle.
Pierwszą encyklopedią poświęconą
antykowi, która ma nadal pewne znaczenie,
jest wydany w
języku
francuskim na
przełomie
XIX i XX wieku
dziesięciotomowy
Słownik starożytności
greckich
i
rzymskich
1 •
Wielkiego formatu tomy
zawierają tysiące
interesujących artykułów
i rysunków. Najbardziej
obszerną spośród
wszystkich en-
cyklopedii
poświęconych
Antiquitates,
czyli
„starożytnościom",
pozostaje jednak
i na bardzo
długo
pozostanie,
licząca
85 tomów, niemiecka
Realencyclopiidie
2 •
Zapoczątkowana
w 1894 r. przez Georga
Wissowę
publikacja
została zakończona
w 1980 r. Jest to
dzieło niezwykłe, naprawdę
wielkie,
słusznie stanowiące
przed-
miot dumy nauki niemieckiej. W
żadnej
innej dziedzinie humanistyki nie ma przy-
kładu
opracowania równie monumentalnego.
Dictionnaire des Antiquites Grecques et Romaines d'apres les textes et les monuments, contenant
l'explication des termes qui se rapportent aux murs, aux institutions,
a
la religion, aux arts, aux sciences,
au costume, au mobilier,
a
la guerre,
a
la marine, aux metiers, aux monnaies, poids et mesures, etc. etc., et
en
generał
a
la vie publique et privee des anciens,
vol.
1-1
O, red. Charles Daremberg, Edmond Saglio,
Paris
1877-1919
(reprint Graz
1962-1963).
2
Pełny tytuł
publikacji -
Paulys Realencyclopiidie der classischen Altertumswissenschaft,
Stuttgart
1894-1980.
Funkcjonuje ona
również
pod
nazwą
Paulys-Wissowa Realencyclopiidie der classischen
Altertumswissenschaft,
co oddaje
zasługi
Wissowy, który
podjął dzieło zapoczątkowane
przez Au-
gusta Friedricha Pauly'ego
(1837-1864).
1
8
Wstęp
Ze
względów
praktycznych, dla zaspokojenia
bieżących
potrzeb uczonych, stu-
dentów i szerokich rzesz zainteresowanych antykiem, na bazie
Realencyclopiidie
opubli-
kowano w latach
1964-1975
„małą
Pauly"
3 .
Owa
pięciotomowa
encyklopedia przez
lata
odgrywała zasadniczą rolę
na studiach historycznych, filologicznych i archeolo-
gicznych w
świecie
zachodnim.
Szczęśliwe połączenie wynikającej
z kompetencji
autorów
zdolności
do oddania w syntetycznej formie
treści
obszernych i
częstokroć
skomplikowanych sprawia,
że „mała
Pauly" ma przed
sobą, choć może
za
jakiś
czas
w zmienionej postaci,
długie życie.
Na
przełomie
XX i XXI wieku
pojawiło się
w rodzinie Pauly kolejne dziecko,
dwudziestotomowa
„średnia
Pauly"
4 •
Część hasłowa
obejmuje w praktyce
piętnaście
tomów. Kolejnych
pięć poświęconych
jest tradycji antycznej czy
też
recepcji antyku
oraz historii
badań. Całość uzupełnia
kilka tomów suplementów o charakterze mo-
nograficznym.
Wymienione encyklopedie
służą
historykom
starożytności,
filologom klasycznym,
archeologom, uczonym, studentom,
miłośnikom starożytności
(i nie tylko) z
całego
świata.
Ze
względu
na potrzeby dydaktyczne, a
także
dlatego,
że starożytność interesowała
i interesuje szerokie
kręgi społeczeństwa,
w niektórych krajach
powstają
bardziej ogól-
ne
słowniki
lub encyklopedie. Zarówno ich poziom, jak i to, czy zbiorowe publikacje
tego typu w danym kraju w ogóle
się ukazują,
na pewno odzwierciedla w pewnym
stopniu stan nauki i potrzeb
społeczeństwa. Wśród
takich publikacji najszerzej znany
jest
Oksfordzki
Słownik
Klasyczny5.
Ta jednotomowa encyklopedia
uwzględnia
w sumie
ok.
6
tysięcy haseł. Są
one przygotowane przez uczonych,
głównie, choć
nie
wyłącz­
nie z krajów anglosaskich.
Oczywiście można znaleźć też
inne pomoce tego typu za-
równo w
już
wymienionych, jak i w innych
językach,
wydawane
głównie
w krajach,
w których badania nad antykiem
mają dłuższą tradycję.
Na pierwszym miejscu
należy
w tym przypadku
wymienić Włochy
z ich wybitnymi
osiągnięciami
nie tylko w po-
znawaniu historii Rzymu, ale i Grecji.
W warunkach polskich
jedyną jakoś porównywalną
z nimi
publikacją
jest
Słownik
kultury antycznej,
choć oczywiście są
i inne
pożyteczne
prace o charakterze encyklope-
dycznym, które
dostarczają
informacji
dotyczących
rozmaitych aspektów dziejów an-
tycznych6.
Der kleine Pauly: Lexikon der Antike auf der Grundlage von Paulys's Realencyclopiidie,
red. Kon-
rat Ziegler, Walther Sontheimer, Hans Gartner, Miinchen
1964-1975.
4
Der Neue Pauly,
red. Hubert Cancik, Helmuth Schneider
(starożytność),
Manfred Landfes-
ter (tradycja klasyczna),
1996-2004
(on-line
dostępna
jest wersja niemiecka i angielska).
5
The Oxford Classical Dictionary
(pierwsze wydanie red. M. Cary
et alii,
Oxford
1949,
drugie
- red. N.G.L Hammond, H.H. Scullard, Oxford
1970).
Do niedawna korzystano
głównie
z wy-
dania trzeciego (red. Simon Hornblower, Anthony Spawforth, Oxford
1996),
ostatnio
ukazało
się
czwarte przygotowane przez redaktorów wydania trzeciego (Oxford
2012).
Czwarte
dostęp­
ne jest
również
on-line,
a trzecie w postaci CD-Romu.
6
M.in.
Słownik
pisarzy antycznych,
red. Anna
Świderkówna,
Warszawa
1982;
Encyklopedia
Sztuki
Starożytnej,
ze
wstępem
Kazimierza
Michałowskiego,
Warszawa
1975.
Znacznie bardziej
popularny charakter ma ogromnie
zresztą pożyteczna Mała
encyklopedia kultury antycznej,
red.
Zdzisław
Piszczek (pierwsze wydanie
1958
i wiele
późniejszych).
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin