Czarna księga komunizmu.pdf

(19069 KB) Pobierz
STÉPHANE COURTOIS, NICOLAS WERTH,
JEAN-LOUIS PANNE, ANDRZEJ PACZKOWSKI,
KAREL BARTOSEK, JEAN-LOUIS MARGOLIN
oraz Remi Kauffer,
Pierre Rigoulot, Pascal Fontaine,
Yves Santamaria, Sylvain Boulouque
CZARNA KSIĘGA
KOMUNIZMU
Zbrodnie, terror,
prześladowania
Wstęp do polskiego wydania
KRYSTYNA KERSTEN
Prószyoski
i
S-ka
WARSZAWA 1999
Tytuł oryginału
«LE LIVRE NOIR DU COMMUNISME. CRIMES, TERREUR ET REPRESSION»
© Editions Robert Laffont, S.A., Paris 1997
Książka dotowana przez Fundację im. Stefana Batorego i Open Society Institute CEU w ramach Central
European University Translation Project
Przełożyli:
Krzysztof Wakar (wstęp i zakooczenie),
Andrzej Nieuważny (częśd pierwsza),
Blanka Panné (częśd druga),
Agnieszka Daniłowicz-Grudzioska (częśd trzecia, rozdział 2),
Aleksandra Matuszyn-Suh (częśd czwarta, rozdział 1),
Maria Michalik (częśd czwarta, rozdział 2 i 3),
Wojciech Gilewski (częśd piąta)
Konsultanci
prof. dr hab. Paweł Wieczorkiewicz,
dr Marceli Burdelski (Azja), Krzysztof Łozioski (Chiny)
Projekt okładki Barbara Wójcik
Redakcja Maria Domaoska, Ewa Olejarczuk-Rojewska, Magdalena Petryoska
Redakcja techniczna Barbara Wójcik
Korekta Bronisława Dziedzic-Wesołowska, Maria Kaniewska
Skład i łamanie Ewa Wójcik
ISBN 83-7180-326-5
Wydawca:
Prószyoski i S-ka SA
02-651 Warszawa, ul. Garażowa 7
Druk i oprawa:
Drukarnia Wydawnicza im. W. L. Anczyca S.A.
30-415 Kraków, ul. Wadowicka 8. Zam. 430/99
Edycja cyfrowa (brak korekty): SiEC
Wydawca i autorzy poświęcają tę książkę pamięci François Fureta,
który nie zdążył opatrzyd jej przedmową
W
STĘP DO POLSKIEGO WYDANIA
K
RYSTYNA
K
ERSTEN
„Ktoś może uznad, że epoka, która w ciągu pięddziesięciu lat wykorzenia, zniewala czy
zabija siedemdziesiąt milionów ludzi, powinna przede wszystkim byd sądzona. Ale trzeba
jeszcze, żeby jej wina została zrozumiana. *...+ obozy niewolników pod sztandarem
wolności, rzezie usprawiedliwiane miłością człowieka czy upodobaniem do nadczłowieka
w pewnym sensie obezwładniają sąd. W chwili gdy wskutek szczególnego odwrócenia,
właściwego dla naszego czasu, zbrodnia wkłada skórę niewinności, rzeczą niewinności
jest szukad dla siebie usprawiedliwieo”.
A
LBERT
C
AMUS
, „L'H
OMME R
É
VOLT
É” (1952)
1
Z
anim dzieło jedenastu autorów, spośród których kilku to historycy wybitni, trafiło
do rąk polskiego czytelnika po ukazaniu się we Francji w listopadzie 1997 roku,
stało się obiektem ostrych kontrowersji na łamach prasy, w radiu i w telewizji.
Głos zabierali politycy, historycy, przedstawiciele nauk społecznych i politycznych,
pisarze, publicyści spod różnych sztandarów. Entuzjastyczne wypowiedzi
krzyżowały się z radykalnym potępieniem. Uwaga skupiła się przede wszystkim na
dwóch tekstach pióra Stéphane'a Courtois, stanowiących niejako klamrę spinającą pięd
części szczegółowych, poświęconych przemocy stosowanej przez partie komunistyczne
w drodze do władzy i w czasie jej sprawowania. Teksty te — „Zbrodnie komunizmu”
otwierające „Czarną księgę” i kooczące ją „Dlaczego?”, w których autor podjął próbę
szacunku liczby ofiar komunistycznych represji i terroru w skali globalnej oraz zawarł
uogólniające tezy i interpretacje — sprowokowały zaciekłe polemiki czy wręcz wściekłe
ataki, wykraczające daleko poza właściwy temat.
„Czarna księga komunizmu” była wydarzeniem nie tylko we Francji, gdzie ponad
stutysięczny nakład rozszedł się w krótkim czasie. W Niemczech również znalazła wielu
czytelników i odbiła się szerokim echem w środkach masowego przekazu. Wydanie nie-
mieckie, które ukazało się w maju 1998 roku, zostało uzupełnione częścią „Die Aufar-
beitung des Sozialismus in der DDR” poświęconą socjalizmowi w NRD i zawierającą
komentarz pastora Joachima Gaucka
2
. Podobnie jak we Francji, „Czarna księga” wy-
wołała burzę — najostrzejsze zarzuty padały ze strony lewicy. Jeden z artykułów, który
ukazał się we wrześniu w miesięczniku „Die Neue Gesellschaft. Frankfurter Hefte”,
1
Albert Camus, „Człowiek zbuntowany”, tłum. Joanna Guze, Oficyna Literacka, Kraków 1993, s. 7-8.
Za informację dziękuję serdecznie prof. Tomaszowi Szarocie.
2
8 • W
STĘP DO POLSKIEGO WYDANIA
zatytułowany jest „Desinformation und Geschichtsklitterung” (Dezinformacja i histo-
ryczna babranina). Jego autor Gernot Erler, historyk, poseł do Bundestagu, uważa, iż
książka ta ma charakter propagandowy, nie zaś naukowy. Żywe reakcje wywołała też
„Czarna księga” we Włoszech. Przygotowywane są tłumaczenia na inne języki.
Skąd takie zainteresowanie? Jakie są przyczyny gwałtownych polemik, burzliwej pu-
blicznej debaty? Trudno o prostą odpowiedź. Najogólniej stwierdzid można, iż owo
dzieło rewiduje obraz mijającego stulecia, wpisuje się w toczącą się dziś „bitwę o pa-
międ”, w spór o historyczną ocenę wieku XX, a ujmując rzecz szerzej — w zderzenie
dwóch różnych postaw wobec świata, wciskanych w prokrustowe łoże „lewicy” i „prawi-
cy”. Dotyczy ono bezpośrednio życiorysów milionów ludzi, którzy znaleźli się w kręgu
komunizmu — czy jako wyznawcy i realizatorzy komunistycznego projektu przeobraże-
nia świata, czy też jako jego ofiary. Role te zresztą często trudno rozdzielid; wczorajsi
kaci stawali się niejednokrotnie ofiarami, wczorajsze ofiary — prześladowcami. W jed-
nym i drugim wypadku „Czarna księga komunizmu” uderza w najbardziej newralgiczne
punkty, wiąże się bowiem z obroną sensu dokonanych w przeszłości wyborów, a także
dzisiejszych zaangażowao ideowych i politycznych.
Stéphane Courtois, należący do pokolenia Maja '68, który śladem wielu intelektu-
alistów — by wymienid chodby Arthura Koestlera, Edgara Morina, Leszka Kołakow-
skiego, Annie Kriegel i François Fureta — przebył drogę wiodącą od komunizmu do je-
go negacji, miał odwagę wystąpid przeciw mitom istniejącym nadal w niektórych środo-
wiskach uniwersyteckich (i nie tylko), a tym samym naruszyd głęboko zakorzenione
tabu. Jego duchowymi mistrzami byli Annie Kriegel, z którą od 1981 roku wydawał pi-
smo „Communisme”, oraz François Furet
3
, autor książki ukazującej w nowym świetle
Rewolucję Francuską i opublikowanego w 1995 roku wnikliwego rozliczenia z komuni-
zmem pod tytułem „Przeszłośd pewnego złudzenia”. Pozostał też Courtois człowiekiem
pasji i głębokiego zaangażowania w wypełnienie — jak pisze — podwójnego
obowiązku: wobec historii oraz wobec pamięci, obowiązek ten traktując w wymiarze
zarówno poznawczym, jak i etycznym. Jego demaskatorski stosunek do komunizmu,
który — w przeciwieostwie do nazizmu zgodnie uznawanego za ucieleśnienie
absolutnego Zła — „aż do 1991 roku był uznawany na arenie międzynarodowej, a jego
wyznawcy rozsiani są po całym świecie”, oraz kontrowersyjne twierdzenia, zwłaszcza
zaś zestawienie dwóch totalitaryzmów — brunatnego i czerwonego — jako formacji
na równi zbrodniczych, sprawiły, że trzej współautorzy, Nicolas Werth, Karel Bartosek
i Jean-Louis Margolin, jeszcze przed publikacją „Czarnej księgi” zakwestionowali
rozdział wstępny, a także proponowany pierwotnie tytuł całości: „Zbrodnie
komunizmu”. Margolin domagał się usunięcia ze wstępu „fałszywego porównania
nazizm-komunizm”, żądał też „całkowitego przeredagowania nadużywanych
stwierdzeo o miejscu zbrodni w komunizmie”. Zanim „Czarna księga” znalazła się w
sprzedaży, w „Le Monde” (31 października 1997) ukazał się artykuł Ariane Chemin
zatytułowany „La division d'une équipe d'historiens du communisme” (Rozdźwięk
wśród historyków komunizmu), relacjonujący zastrzeżenia Margolina i Wertha. Oni
sami przedstawili swoje stanowisko w obszernym tekście na łamach tegoż dziennika
dwa tygodnie później (14 listopada). Informu-
François Furet, „Prawdziwy koniec Rewolucji Francuskiej”, tłum. Barbara Janicka, „Znak”, Kraków
1994; tenże, „Przeszłośd pewnego złudzenia. Esej o idei komunistycznej w XX w.”, tłum. Joanna Górnicka-
Kalinowska, Maria Ochab, Oficyna Wyd. Volumen, Warszawa 1996.
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin