Poznaj zalety jarzębiny
2013-10-14 11:06:00
Dobrze nam znana jarzębina to nie tylko roślina ozdobna z charakterystycznymi, czerwonymi lub pomarańczowoczerwonymi owocami. Wykazuje też działanie lecznicze – zawiera przede wszystkim sporo witamin i kwasów organicznych. Może być również z powodzeniem stosowana w kuchni. Świetnie smakuje w postaci dżemu, nalewki, wina czy musu do mięs. Jarzębiny nie należy jednak jeść na surowo!
Jarzębina, czyli jarząb pospolity jest rośliną wieloletnią. Kwitnie w maju i czerwcu, na biało i pachnie gorzkimi migdałami. Owoce ma karminowe lub pomarańczowe – drobne i kuliste, które w smaku są cierpko-kwaśne. W Polsce występuje pospolicie. Często sadzi się ją w parkach i ogrodach. Spotkać można ją też w lasach, zaroślach i na polach. Co ciekawe, jarzębina jest odporna na zanieczyszczenia.
Bogaty skład
Jarzębina zawiera kwasy organiczne (winowy, sorbowy, bursztynowy, jabłkowy, cytrynowy), garbniki, związki cukrowe, pektyny, śladowe ilości olejku eterycznego, alkohol (sorbit), karoteny (dwukrotnie więcej od marchwi), witaminę C (35-45 mg w 100 g, czyli mniej więcej tyle, co w cytrusach), a także E, A, K, PP. Do celów leczniczych zbiera się głównie owoce i kwiaty, czasem też liście. Ale uwaga – świeże, surowe owoce zawierają trujący kwas parasorbinowy, który może wywołać nudności, wymioty i biegunkę. Jednak ich suszenie w piekarniku, przemrożenie lub zanurzenie we wrzątku powoduje rozkład tego związku. Ważne, by poddać je działaniu wysokiej lub niskiej temperatury. Dlatego też jarzębinę często zbiera się po pierwszych przymrozkach – wraz w goryczą traci też toksyczne właściwości.
To właśnie z jarzębiny po raz pierwszy poprzez ekstrakcję otrzymano kwas sorbinowy (E200), który hamuje rozwój drożdży. Obecnie na skalę przemysłową uzyskuje się go syntetycznie, a stosowany jest jako konserwant i środek utrzymujący wilgotność. Często wykorzystuje się go w produkcji serów, serników, nadzień do ciast, syropów czekoladowych, a także przy wyrobie pieczywa, lemoniady, wina, cydru.
Zdrowa i smaczna
Jarzębina działa żółciopędnie, moczopędnie i ściągająco. Pozytywnie wpływa na pracę układu pokarmowego i na błony śluzowe. Pomaga w nieżytach jelit, schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego, a także w nieżytach żołądkach i dwunastnicy. Działa przeciwbiegunkowo, przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwszkorbutowo. Związki obecne w owocach jarzębiny korzystnie działają w przypadku stanów zapalnych żył kończyn dolnych oraz górnych. Spożywanie przetworów z jarzębiny wspomaga leczenie anemii.
Owoce jarzębiny są bardzo dobre na przetwory. Można z nich zrobić dżem, marmoladę, sok, nalewkę, wino, syrop, mus. Popularny jest szczególnie jarzębiak – wódka z nalewu jarzębinowego o barwie jasnobrązowej. Specyficznym gatunkiem jest jarzębiak na winiaku – wysokogatunkowa wódka typu koniakowego. Leżakowana w beczkach dębowych uzyskuje barwę jasnobrązową oraz zapach i smak jarzębinowo-winiakowy. Nalewka z jarzębu pospolitego wzmacnia pracę serca i jest pomocna w zaburzeniach trawienia.
Szereg zastosowań
Ze zmielonych, suszonych owoców jarzębiny w niektórych krajach (Wielka Brytania, Szwecja) robiono mąkę do wyrobu chleba. Świetnie smakuje jarzębina przesmażona z cukrem, którą można dodawać do mięs i naleśników. Kwiaty z kolei najczęściej są dodawane do ziołowych mieszanek. Zawierają m.in. flawonoidy i kwas ursolowy.
Napar z owoców jarzębiny działa moczopędnie, pomaga przy kamicy nerkowej, zaburzeniach trawienia, w nieżycie żołądka i schorzeniach wątroby. By go przygotować, łyżkę rozdrobnionych owoców należy zalać półtorej szklanki wody i podgrzewać do zagotowania. Odstawić od razu, przykryć i czekać, aż napar naciągnie i się przestudzi. Następnie przecedzić i pić 2-3 razy na dzień, po pół szklanki.
chesschempion