Życie codzienne w Babilonii i Asyrii (część) - Contenau Georges.pdf

(29492 KB) Pobierz
6
L&
Rozdzial pierwszy
Wiadomosci ogolne
lopy, zyjace w ogromnych stadach, i strusie, liczne jeszcze w tym kraj.u
w epoce asyryjskiej. Jednym z ulubionych motywow rzezby asyryjskiej
z okresu Sargonidow jest stary temat bohatera walczg.cego z dzikimi be-
stiami, ktorych miejsce cze.sto zajmuj^ strusie.
drugiego: Rozwojowi handlu w Asyrii sprzyjal fakt, ze wielblad, przed-
stawiajacy przed epoka asyryjska wartosc mniej wie,cej jednej i dwoch
trzecich miny srebra, staje sie dosyc popularity na skutek wypraw wo-
jennych i rekwizycji dokonywanych przez krolow z dynastii Sargonidow;
cena jego spada do poiowy.
PRZEWOZ DROGAMI LADOWYMI
Nasza wyprawa na wies pozwolila nam poznac zeglug^ po kanalach,
ale zwrocila tez nasza. uwage na transport ladowy. My rozumiemy go jako
funkcje drdg, i dzisiaj, z racji rozwoju drog i trakcji wielkich cie,zarow,
jest on coraz bardziej od nich zalezny. Wyjasnilismy, ze zupeinie od-
mienne byly warunki handlu w starozytnosci. Poza paroma wielkimi
arteriami komunikacyjnymi. ktorych zreszta prawdziwej wartosci nie
znamy, nie bylo drog, lecz tylko szlaki wyznaczone przez handel z racji
sprzyjajacego terenu.
W okolicach pustynnych szukano twardego podloza; gdzie indziej szlak
okraza przeszkody, zwlaszcza bagniska, prowadzi do rzek i brodow; gdy
teren jest zbyt wydeptany przez wedrowcow, trasa powoli przesuwa sie,,
jesli to mozliwe; w iprzeciwnym razie z czasem zastejpuje sie, ja inna tras^.
W epoce asyryjskiej wozy transportowe sa na ogol rzadkie, a przede
wszystkim nieduze; sa to male wozki, zdokie pomiescic zaledwie pare
workow. Jezeli nie liczyc wozow wojennych, widzimy, ze wozy towarzy-
sza.ce armii w celu przewozenia materialow nie byly o wiele wieksze;
i tabor wojskowy skladal sie przede wszystkim z wozow lekkich, j.akie
widzimy na plaskorzezbach. Male dwukolowe wozki, ciagnie.te przez woly
lub osly, jada za jencami, wioza.c zabrane do niewoli kobiety i dzieci oraz
rozne sprz^ty gospodarskie.
2YCIE CODZIENNE
POWITANIE PORANNE
KARAWANA
Wlasciwym srodkiem transportowym pozostaje karawana; w trudnych
do przebycia miejscach zwierzeta idq ge^siego, a ludzie kroczacy przy
oslach niosq swojq cze.sc ladunku. Wprowadzenie do Mezopotamii wiel-
bl^da, ktorego mozliwosci sa zupeinie specjalne, stworzylo nowy okres
w handlu karawanowym. Swiadczy o tym zabytek pozniejszej epoki
z czasow roawoju Palmiry (pierwsze wieki naszej ery), mianowicie taryfa
celna, ktora oglosilo to miasto: takauje ona towary wycenione wedle ob-
ciazenia osla oraz wielbl^da; pierwsze wynosi zaledwie okolo jedn^ pi^ta
56
Biorac pod uwage usposobienie Babllonczykow, tak rozne od usposo-
bienia Egipcjan, pojmujemy, dlaczego jestesmy prawie pozbawieni tych
licznych, dro-bnych dokumentow. \vchcdzacych we wszelkie drcbiazgi, nie
gardzacych pogodnym humorem, ktore pozwolily nam szczegoiowo poznac
zycie mieszkancow nadbrzezy Nilu. W grobowcach egipskich wielu sce-
nom z zycia ludu towarzysza kpiarskie napisy; caly ten martwy lud rusza
sie, zartuje. Inaczej jest u mieszkancow Mezopotamii; gdy na jakiejs
plaskorzezbie przemyci sie scena rodzinna, stanowi ona tylko szczegol
obrazu nieodmiennie poswieconego czci bogow albo krolow, gdyz lud sam
przez sie nie budzil zadnego zainteresoiwania. Tylko mimochodem zabytki
rzucajq troch^ swiatla na niektore rysy zycia rodzinnego; i tak z pewnego
dose ciekawego tekstu lekarskiego mozemy wnosic, ze czlonkowie rodziny
mezopotamskiej -z rana mowili sobie dzieii dobry i calowali sie.
Babilonczycy znali oszalamiajace skutki alkoholu, ale medycyna ich
brala je serio, traktuj^c upicie sie. jak prawdziwe zatrucie. Otoz formula
powaznie stwierdza: ,,Jesli czlowiek napil sie. zbyt mocnego wina, je-
sli maci si^ mu w glowie, jesli traci mowe i slowa jego staj^ si^
niejasne, jeieli mysl jego bladzi,
a.
oczy jego patrza uporczywie, aby go
uleczyc, wez (tu nastej>uja. nazwy dziewie^iu lekdw), zmieszaj je z oliw^
i winem, gdy nadehodzic be.dzie bogini Gula (to znaczy wieczor); rankiem,
przed wschodem slofica, a zanim ktokolwiek ucaluje chorego, niech wy-
pije napoj, a be/izie uleczony."
22
TOALETA. WLOSY I ZAROST
- toalety rozrosnie sie., gdy be.dziemy mowili o klasach zamozniej-
szych; jezeli chodzi o ludzi iryjacych ze swego rzemiosla, nie istnieje
57
Rozdzial pierwszy
Wiadomosci ogolne
tutaj zagadnienie lazni, ktora spotykamy tylko w palacach i bogatych
domostwach; ci zadowalali sie pospiesznymi ablucjami na brzegach kanalu,
w zbiornikach wody na dziedzincu, czasem brail kapiele parowe znane
takze Scytom, a polegajace na tym, ze w zamknietym pomieszczeniu pole-
wano woda rozgrzane kamienie; niekiedy stosowali masaze, a wyjatkowo
pcslugiwali sie narzedziami z wypalonej gliny speiniajacymi role staro-
zytnych
strigiles.
Zabiegiem toaletowym rozpowszechnionym w calym
-spoieczenstwie, z wyjatkiem klas najnizszych, jest namaszczanie oliwa
calego ciala i wlosow, majace dwojaki eel: zmie.kczenie skory pcdraznio-
nej i wysuszonej na suchym powietrzu i w tak czestych podmuchach
piasku oraz, i to przede wszystkim, tepienie pasozytow we wiosach; oliwa
bowiem niszczyla gnidy i pasozyty, ktore nekaiy starozytna Mezopotamie.,
jak dzisiaj gne,bia. Wschod nowozytny i tyle krajow zachodnich. Ze zdzi-
wieniem tez obserwujemy na plaskorzezbach, jak rozpowszechnicne bylo
we wszystkich warstwach noszenie dlugich wlosow i zarostu.
O ile starozytni Sumerowie golili sie, chlopi w Babilonii nosili krotka
brcd^. dygnitarze dluga. i kwadratowsj (wszyscy ludzie w wieku dojrzalym);
broda kontrastuje z wygolonymi wargami i podbrodltiem u znacznej cze,-
sci obywateli. Gdy odkryto plaskorzezby asyryjskie, zauwaizono na nich
mezczyzn bez brod, o peinych. twarzach. zdradzajacych ogolaia lekka oty-
losc ciala. Dopatrzono sie w nich zrazu eiinuchow, bardzo licznych na daw-
nych dworach wschodnich. Ale jednoczesnie zauwazono, ze bylo ich zbyt
wielu i ze mezczyzni tego typu tworza cale cddzialy wojska. Rczstrzygnieto.
ze nalezy w tym widziec zwykla kanwencje, ceche charakteryzujaca eie-
bow, mlodziez, i dlatego postaci te pojawiaja sie tak licznie wsrod sluzby
i zolnierzy, ludzi dojrzalych, ktorzy zapewne sa. weteranami armii.
Porownujac plaskorzezby spostrzega sie, ze fryzury, wyjawszy dwora-
kow i wysokich urzednikow, ktorych
habitus
omowuny w drugiej czesci
tej ksiazki. byly w Mezopotamii w epokach asyryjskiej i perskiej bardzo
rozne. Uczesanie pospolstwa wydaje sie. zarowno co do rozmiarow, jak
kunsztownosci, pomniejszeniem fryzury ludzi z palacu; uczesanie obco-
krajow.cow, kraz^cych ,po kraju z racji handlu niewohiikami i ruchu
karawan, jest proste, rnniej wypraeowane.
sie nam mocno we znaki. Babilonczycy nie znali mydla delikatnego, luksu-
sowego, lecz tylko mieszaninQ, ktorq, sami sporzadzali luib kupow.ali gotowa
i ktora zasteipo'^vala mydlo. Od czasu III dynastii Ur tabliczki, wsrod racji
przyznawanej niektorym ludziom, wspcminaja o oleju otrzyniywanym
z rosliny, ktora zidentyfikowano jako nalezaca do rodziny skrzypow; po-
piol jej zawiera sod albo potas i jeszcze dzis uzywany jest do prania.
Ugniatajac ten popiol z oliwa i delikatna glinka oitrzymywano produkt po-
dobny do naszej namiastki, a ktoregO' dzialanie jest czesciowo mechanicz-
ne, wywoiane tarcieni czastek gliny.
CYRULIK
Wspomniany przez nas zwyczaj noszenia brody i dlugich wlosow prcwa-
dzi nas do wzmianki o zawodzie cyrulika
(gallabu),
sumeryjska jego nazwa
znaczyla ,,wysoka reka". Poza czynnosciami, jakie i dzis spelnia, gclil tez
na modle rytualna duchownych i wiernych; golil niewolnikow, badz aby
taka tonsura stanowila znak rozpoznawczy obok zwyklego znaku, badz aby
przygotowac miejsce pod 6w znak. Taki spcsob golenia miai tez znaczenie
symboliczne; prawo przewidywalo, ze jesliby syn lub syn adoptow«:ny
wyrzekl sie rodzicow mowiac: ,,ty nie jestes moim ojcem, ty nie jestes
moja matka", ci mogli kazac go ogolic i sprzedac jako niewohiika.
UBIOR MESKI
MYDLO
Powyzszy opis zabiegow toaletowych w Babilonii prowadzi nas do
wzmianki o produkcie niezbednym w tej dziedzinie: o mydle, ktorego
znikni^cie v/ niedaw-nym okresie wojerunym i zastapienie namiastka dalo
58
Jak ubieral sie Babiloiiczyk? Qpisal to Herodot, a chodzilo tu o ubior nie
dworski, lecz popularny, a wiec ten, ktory nas interesuje w tej chwili.
Herodot, egocentryczny jak zawsze, co zreszta zarzucic mozna wszystkim
pcdroznikom, i to w wiekszym stopniu dawnym niz dzisiejszym, przysto-
sowuje wszystko dopojec greckich. Pisze, ze Babilonczycy nosili ,,naprzod
tunike Inianq, si^gajac^ stop, nastepnie drug^ tunike, welniana, a na to
bialy piaszcz. Maj^ sandaly charakterystyczne dla swego kraju, pcdofone
do trzewikow beockich. GlowQ o dlugich wiosach owijaja turban em i per-
fumuj^ cale ciaio. Kazdy ma piecz^c i rzezbiona laske w reku. Na lasce
wyrzezbiony jest koziol, owca, roza, lilia, orzel lub cos innego; gdyz nie
maja. zwyczaj.u nosic laski bez znaku odrdzniajacego."
To, co Herodoit mowi o zwyczaju noszenia laski, znajduje potwierdzenie
tylko na plaskorzezbach przedstawiajacych wazne osobistosci, zwlaszcza
59
Rozdziai pierwszy
Wiadomosci ogolne
krolow; nie jest to wlasciwie laska, lecz dose dlugie drzewce, oznaka wla-
dzy; zadna z lasek, ktore zostaly tarn przedstawione, nie wydaje si^ mi-
sternej roboty. Jesli .chodzi o klase, zwyklych ludzi wolnych, ktorych nie
odtwarzano na plaskorzezbach, chyba ze nalezeli do krolewskiego otocze-
nia, nie mamy zadnego swiadectwa, aby nosili oni laski; jest to jednak
prawdopodobne, poniewaz zwyczaj ten spotyka si^ w niektorych okolicach
swiata semickiego, na przyklad w Abisynii.
Powyzszy opis odnosi sie przede wszystkim do ludzi zamoznych, ktorych
spotykalo sie. na ulicach, gdy spieszyli do swoich zaje.c; rzemieslnicy i ro-
botnicy nosili stroj znacznie prostszy: tunike z rekawami do lokcia, krdtka,
przed kolana. Opasywali si^ pasami. Taka tunika byia strojem rekodziel-
nikow, a takze obcokrajowcdw. Plaskorzezby zgcdnie ukazuja. nam tak
ubranych robotnikow, zajetych transportem i budowa. Ciekawym zbiegiem
okolicznosci, z dwu kolosow z Chorsabad, przedstawiajacych, jak sadzimy,
Gilgamesza, jeden ukazany jest w takiej wlasnie prostej tunice, drugi zas
w dluzszej, sie.gaja.cej stop, ktora. rozchylona. ukazuje pod spodem druga.
Gdy stroj jest nieco staranniejszy. szlak biegnacy albo wzdluz, albo u gory,
czesto obramowany fredzla z chwastami.
Obuwie to najczesciej plaski sandal z kawalkiem skory kolo piety,
z rzemykiem. przechodzacym miedzy wielkim i drugim palcem, tak aby
mozna przywiazac go w kostce. Nie mowimy tutaj o klejnotach, zajmiemy
sie ni-mi przy opisie stroju ludzi zamieszkujacych palace. Na glowie zwykli
rzemieslnicy nosza zazwyczaj prosta przepaske otaczaj^ca czolo i przy-
trzymuj^c^ wlosy lub cos w ro.dzaju bardzo skomplikowanego czepka
przyjmujacego ksztalt glowy i zrobionego z odpowiednio zestawionych
kawalkow materialu. Sposob, w jaki rzezbiarz kaze mu dokladnie mode-
lowac ksztalt glowy, nasuwa mysl, czy nie chodzi tutaj o turban, ktory
jednak jest zwykle obszerniejszy. Turban rowniez znany jest w tej epoce.
U rzemieslnikow nie jest to dlugi kawal cienkiego materialu, ktory owija
sie. dokola glowy, lecz waski i krotki pas, wiazany na szczycie czaszki.
ceremonii religijnych, mezczyzna czesto ukazany jest nago; kobieta, od
pasa do dolu, okryta jest kawalkiem materialu, udrapowanym jak spod-
nica. Pozniej z kolei m^zczyzna ma na sobie draperie. krortsza lub dluzsza,
okrywajaca go od pasa, ale w tym okresie kobieta juz przykrywa sobie
lewe ramie jakas draperia. Wreszcie ubior meski, jak w epoce rzymskiej,
jest j'Uz drapowany i zostawia wolne tylko prawe ramie., kobieta zas ma
oba ramicna okryte tkanina sciagnieta do przodu.
PIECZECIE
STROJE KOBIECE
Stroj kobiecy jest bardzo prosty, dlugi i ukrywa ksztalty. W ubiorach
kobiecych, ktore na pewno przeszly ewolucj^, nie dostrzegamy jednak
czestych zmian. Nie przeobrazaly sie one tak szybko jak w naszej epoce;
okazaly si^ stalsze w dose dlugich okresach czasu. W poczatkach dziejow
Babilonii stroj kobiet, zlozony .nrniej wi^cej z czesci podobnych jak stroj
meski, zawsze jednak lekko go wyprzedzal. We wczesnej epoce, podczas
60
Pieczeci uzywano powszechnie, poniewaz byla ona srodkiem uwierzy-
telniajacym wszelkie pisma; kazdy Babilonczyk, chyba ze pochcdziJ
z klasy najnizszej, posiadal swoj^ piecz^c, ktora miala dwie rozne postacie,
0 znaczeniu zrozumialym dla mieszkancow Mezopotamii. Najstarsze pie-
czecie pojawily si^ nawet przed wynalezieniem pisma i siuzyly wowczas
jako znak osobisty; zastosowanie ich bylo rozne i podobne do tego, jakie
majq nasze piecze.cie sadowe, ktorych gwarancja jest natury czysto mo-
ralnej. Gdy mieszkaniec Mezapotamii opuszczal sw^ chate, zabezpieczal
drzwi w gornej czesci kawalkiem sznurka, na ktory nakladal troche gliny;
przylozona na to pieczec miala objasnic go po powrocie, ezy w czasie
jego nieobecnosci ktos sie nie wdarl do jego siedziby; pieczecie przykla-
dano nawet na naczynia, zwlaszcza na dzbany z zywnoscia; wykopali-
ska dostarozyly wielu fragmentow -tych piecz^ci, ktore strzegly zawarto-
sci wielkich dzban.6w. Napelniony :dzban przykrywano kawalkiem plotna
1 umocowywano go sznurkiem wielokrotnie okr^conym wokol szyjki
dzbana. Gruda wilgotnej gliny pokrywaJa wszystko, a wlasciciel, miejsce
za miejscem, przykladal swojq piecz^c. Sposob ten u ludzi z epoki
archaicznej jest interesuj^cy juz przez sama swoja technikQ, gdyz swiad-
czy o pewnym stopniu rozwoju, ale jeszcze bardziej znamienny jest staoi
psychologiczny, ktorego wynikiem jest ten proceder: przekonanie, a na-
wet, mozna powiedziec, powszechna wiara w ochron^ mienia ze strony
prawa, ale jakiego prawa? Tutaj iotenpretacja nasza napotyka na trudnosci.
Kusi nas mysl, ze chodzi tu o opiek^ bosk^, jakiej zawsze wzywaja.
przede wszystkim ludy pierwotne, co jest zrozumiale; miasto jest bowiem
wowczas wlasnoscia boga, ktorego obralo sobie za patrona. Wiadcy miasta,
chociazby nosili tytul krolewski, s^ tylko zast^pcami boga; bostwo jest
wi^c najwyiszym autorytetem, i to nie tylko moralnym; swiatynia jest jego
siedziba, jak siedziba krola jest palac; bostwo ma wladzQ ludzk%, a wla-
sciwie nadludzkq, Otoz mieszkaniec Mezopotamii przyjal zasade — ponizej
61
Rozdzial pierwszy
Wiadomosci ogolne
wyiozymy dokladnie ten pcglad i omowimy jego nastepstwa — ze wy-
obrazenie jakiegos aktu powoduje jego realnosc, trwajacq tak dlugo, jak
dlugo trwa samo to wyobrazenie; jezeli pieczec nosi symbol, emblemat
boga uwazany za wystarczajacy, aby go wyobrazac. i jezeli piecze.c zcsta-
nie naniszona, szkcda dosiega przede wszystkim b-oga, ktorego opiece po-
wierzono dany przedmiot, stad obraza bostwa i w jej nastepstwie — kara
boska. Jest prawdopodobne, ze takie rozumowanie towarzyszylo czyn-
nosciom chronienia wlasnosci za pomoca zwyklej pieczeci, ktorej zlamanie
moglo zreszta pcnadto spcwodowac dzialanie wladzy ziemskiej, obowia-
zanej do bezposredniej obrony mieszkancow.
Druga forma pieczeci, ktora rownie dabrze, a nawet moze jeszcze lepiej
odpowiadala plastycznej masie, na jakiej ja wyciskano', jest walec (cylin-
der); nazywa sie tak mala paleczke. z kamienia lub wypalanej glinki. na
ktorej powierzchni wyryto wklesly motyw lub mala scenke; toczac pa-
leczke po swiezej glinie odbijano na wypuklo wyryty tarn motyw; jaka-
kolwiek byla powierzchnia, ktdra nalezalo pokryc, motyw powtarza! sie
na niej az do koiica. co dawaio noszacemu pieczec przedmiotowi zupelna,
calkowita^ ochron^.
Na przestrzeni dlugich dziejow Mezopotamii zamieszkujace ja ludy, jak
w wielu innych swoich zwyczajach, daly swiadectwo swojego ko^nser-
watyzmu, trzymajac sie jednego ksztaltu pieczeci; po pierwszej pieczeci,
ktora ukazala siQ w okresie przedhistorycznym. prawie bezposrednio zja-
wia sie pieczec w ksztalcie waica, ktoxa pozostaje w uzyciu az do koiica
epoki Sargonidow, po czym zastepuje ja. u Babilonczykow, a dubluje
u Asyryjczykow i Persow, pieczec zwyklego ksztaltu. Przez dwa i pol ty-
siaclecia historii mezopotamskiej przeobrazac sie beda oczywiscie mc-
tywy na piecze,.ciach, ale duch ich sie. nie zmieni; jest on prawie zawsze
religijny.
POSILKI. CHLEB
czymy sobie jeden ze znakow przedstawiaj^cych zywnosc. Jest to,
w kazdym razie substancja zajmujaca jego miejsce, ale co do jego praw-
dziwej natury snujemy tylko przyp'uszczenia. Wiemy jedynie, ze w Mezo-
pO'tamii ,,chleba" nie sprzedawano ani na sztuki, ani na wage, ale wedle^
miar objetosci; to wlasnie rcdzi watpliwcsc co do konsystencji tego pozy-
wienia, ktore bylo moze wypiekanym ciastem bez skorki, jak wloska
polenta. Jest wszakze prawdcpodobne, ze jesli tak bylo w pcczatkach
historii, to w czasach asyryjskich chleb przybiera postac, jak% ma na
nowoczesnym Wschodzie, to znaczy postac lekko wypieczonych plackow,
ktorych dwie powierzchnie oddzielaj^ sie. cd siebie w wysokiej tempera-
turze pieca; obecnie zresztsi istnieje na Srodkowym Wschcdzie wiele^
odmian chleba, zaleznie od okolicy. Jedna otrzymuje sie przylepiajac
placki do scian. rozgrzanego pieca, gdzie pozostaja az do upieczenia sie.,
Chleb nomadow, podobny do wielkich naiesnikow, piecze si^ w metalcwej
polkuli, umieszczonej ukosnie na ogniu, wypukla strong do gory; umie-
szczone tarn ciasto, bardzo cienkie, szybko sie. piecze. W Iranie jada sie
inna odmiane chleba, w dlugich plaskich kawalkach, ktore piecze
si§-
w nastepujacy spcsob: na twardym i gladkim gruncie uklada sie nagrzane
kamienie i na nich rozciaga sie. ciasto; goraco ,,gotuje'
!
raczej, niz piecze-
mase., ktorej powierzchnia rumieni sie. od stykaj^cych sie z niq kamieni.
W Iranie robotnicy zatrudnieni przy wykdpaliskach cze.sto za cale pozy-
wienie mieli tylko te dwa ostatnio wymienione rodzaje chleba, w istocie
rzeczy bardziej pierwotne niz rodzaj pierwszy, chociai Europejczycy czQsto.
wola chleb w postaci nalesnika. Dla rozmaitosci jada sie. tarn na przemian
rozne gatunki chleba.
Z okresu III dynastii Ur pochodza rachunki za zywnosc rozdzielana. raz
w miesiacu roznym osobom uprzywilejowanym. Otrzymuj^ one przewaznie
abjetosc mniej wiecej pieciu litrow tego, co my nazywamy chlebem, oraz.
cebule. Stanowi ona z.wykla okras^ chleba rowniez i na wspolczesnym
Wschodzie; sprzedawano ja w wiankach, jak dzisiaj jeszcze czcsnek
i cebule. Cebule jadalo sie na surowo, tak jak na przyklad ogorki.
NAPOJE. PIWO i WINO PALMO.WE
Wyzej wspomniany rozdzial zywncsci obejinuje napoj przyznawany
w ilosci pieciu litrow na glowe. O jakim napoju mowa? Jest to rodzaj piwa
zrobicnego z jeczmienia, ale talcze i wino palmowe, ktore otrzymuje sie
pobierajac sok drzewa u gory pnia. Wino palmowe jest plynem slcdka-
wym w chwili, gdy sie. je pobiera; potem fermentuje i po dwoch lub trzech
63
Posilki dzisiejszych mieszkancow Iraku moga dac pojecie o sposobie
cdzywiania sie mieszkancow Mezopo'tamii w epoce asyryjskiej. W roe-
kiadzie izb mieszkailnych nie ma izby jadakiej; mieszkaniec Mezopo-tamii
posillri spozywal z tacy ustawionej na ziemi albo na niskim taborecie,
w miejscu, w ktorym akurat przebywal, i gdy uczul glod, a nie w jakichs
ustalonych godzinach. Jedzenie bylo zazwyczaj bardzo skromne i klasy
ubcgie nie byly pcd tym wzgledem w lepszym polczeniu niz w naszych
czasach. Pozywieniem podstawowym jest chleb. tak przynajmniej tluma-
62
Rozdzial pierwszy
dniach zawiera juz spory procent alkoholu. Podobnie dzieje sie z innymi
sokami roslinnymi zawierajacymi cukier, jak na przyklad sok winny i sok,
ktory Meksykaiiczycy wydobywajq z agawy i nazywajq
pulque.
Gdy agawa
ma zakwitna.c, ze srodka rosliny wyrasta Icdyga wysokosci malego drzewa,
z kwiatostanem na szczycie; jezeli przetnie si^ t§ lodyge w chwili, gdy
zaczyna rosnac, sok, ktory mial odzywiac kwiat, zaczyna splywac, a wtedy
zbiera sie go w tykwy. Jest wtedy slodki i niebieskawobialy; po krotkim
czasie fermentacja czyni swoje i sok staje SIQ mocnym alkoholem. Babi-
lonczycy znali dwa rodzaje tego napoju: slodki i sfermentowany.
WIND
Czy znali wina? Winna latorosl na dobre zaaklknatyzowala sie w Mezo-
potamii polnocnej dopiero w pierwszym tysiacleciu p. n. e.; istnienie
przemyshi winnego
:
potwierdzajq liczne tabliczki. Od tej chwili produkuje
sie prawdziwe wina, mniej lub wiecej cenione, zaleznie od pochodzenia;
niektore wina, ktore mimo uplywu czasu nie fermentowaly, byly z tej
racji szczegolnie cenione.
Winna latorosl uwazano dawniej za produkt gorzystych okolic zachod-
nich Libanu. ktorego wina do dzis naleza do najwyzej cenionych na
Wschodzie. W epopei o Gilgameszu bohater ten w swojej wedrowce ku
wybrzezu przybywa do cudownego kraju, gdzie rosnie winna latorosl.
i poeta krotko wspomina o pieknosci krzewu, ktorego grona ,,z lapis-
lazuli" przedstawiaja ,.piekny widck". Gilgamesz napotkai wiec cienine
winogrona. Znamienne jest, ze odbywajac droge zawedrowal do polbogini.
ktora byla .,szynkark^" i udzielila mu rady, aby prowadzil wesoie zycie.
Taki sam zawod uprawiala kobieta, ktora uchodzi za zalozycielke stero-
zytnej i bogatej dynastii w Kisz kolo Babilonu. Niewatpliwie nalezy
dopatrywac sie w tym — w Babilonii bowiem, jak swiadczy Kodeks
Hammurabiego, zawod szynkarski wcale nie cieszyl si§ powazaniem —
dowodu istnienia przemyshi winnego na wielka skale, zrodzonego
w krajach polozonych nad brzegiem morza. Starozytny Wschod che.t-
nie wiazal postep i wynalazki z imionami istot, ktore uwaial za ich
inicjatorow. Owe szynkarki mogly bye materializacja jednej z najwaz-
niejszych form handlu pomiedzy wybrzezem a wnetrzem kraju. Warto
tutaj zwrocic uwage na zamilowanie mieszkancow Mezopotamii i w ogdle
Semitow do tego, co nazywamy ,,gra. slow". I tak na hariie znalezionej
w grobowcach krolewskich w Ur wyrzezbiono niektore zwierzeta przy
zajeciach i w pozach wlasciwych ludziom; niedzwiedz taiiczy, lew prze-
64
•'
11. Stela prawa Hammu-
rabiego.
12.
adorant.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin