Adamski M. Jasełka polskie Antologia widowisk jasełkowych.pdf

(25757 KB) Pobierz
ixi fwÁ/c¿e
A P O s |o L I C U M
Ząbki 1999
Spis treści
W stęp.................................................................................... 5
Jasełka
- Maria Konopnicka............................................. 13
Betlejem polskie
- Lucjan R ydel...................................... 49
Szopka Polska
- Artur Oppman (O r-O t)..........................115
Wielka Nowina w Beskidzie
- Emil Zegadłowicz .........213
Jasełka Krośnieńskie z roku 1661 -
Opracowanie dr Franciszek K rć e k ......................................227
Jasełka
- zestawił ks. Leonard Solecki............................. 267
Jasełka, czyli Misterium Bożego Narodzenia -
Opracował ks. Kazimierz Jary.............................................. 331
Jasełka w czterech odsłonach -
Zebrane z różnych autorów...................................................377
Z kolędą do stajenki
- Franciszek G ro tt...........................451
Jeden z piękniejszych obrazów szopki w literaturze polskiej
znajdujemy w dziele pamiętnikarsko-historycznym z połowy
XVIII w. -
Opisie obyczajów za panowania Augusta
ks. Jędrzeja Kitowicza.
Autor, znakomity narrator i świetny stylista, tak opisuje bo­
żonarodzeniową szopkę.
...Była to w pośrodku szopka mała na czterech słupkach,
daszek słomiany mająca... W górze szopki, pod dachem i nad
dachem, aniołkowie unoszący się na skrzydłach... Toż dopiero
w niejakiej odłegłości... pasterze padający na kolana przed
narodzoną dzieciną, ofiarujący mu dary swoje: ten masła gar­
nuszek, ów syrek, inny baranka, inny koźle: dalej za szopą po
obu stronach pastuszkowie i wieśniacy: jedni pasący trzody
owiec i bydła, inni śpiący, inni śpieszący, dźwigający na ra­
mionach barany,
kozły-
Zwyczaj ustawiania w kościołach figurek wyobrażających
wydarzenia związane z narodzeniem Chrystusa został wprowa­
dzony przez zakon franciszkanów w XIII w. we Włoszech.
Później rozpowszechnił się na inne kraje Europy. W Polsce -
również za sprawą franciszkanów - znany jest od II połowy
XV w.
Na początku - tak jak to opisuje ks. J. Kitowicz - była to
szopka nieruchoma; z czasem zaczęto na zasadzie teatru ku­
kiełkowego ożywiać postacie w niej występujące, by następnie
przejść do widowisk scenicznych zwanych jasełkami, w których
brali udział aktorzy-amatorzy, głównie uczniowie, ale także
młodzież rzemieślnicza. Nazwa jasełek pochodzi od staropol­
skiego
jasła, jasełka,
czyli
żłób, żłóbek,
w którym został złożony
nowonarodzony Chrystus.
Sceniczne widowiska jasełkowe pojawiają się w Polsce od II
połowy XVI w., ich prekursorem na ziemiach polskich był za­
kon jezuitów.
Jan Okoń we wstępie do
Staropolskich pastorałek drama­
tycznych -
antologii wydanej w serii Biblioteki Narodowej we
5
Wrocławiu w 1989 r. pisze, że pierwsze próby widowisk na
Boże Narodzenie mają miejsce najpóźniej w 1555 r.
Włoszech, owej „centrali”jezuitów, by rozlać się następnie po
Europie zachodniej i krajach słowiańskich.
Pierwszym znanym faktem jasełkowego przedstawienia na
ziemiach polskich jest wystawienie przez młodzież kolegium je­
zuickiego w Poznaniu 25 grudnia 1573 r. w kościele św. Marii
Magdaleny dialogu polskiego pt.
O narodzeniu Chrystusa i pa­
sterzach.
Jan Okoń pisze:
Ścisk byl tak wielki, że widzowie wchodzili,
widać, na ołtarze szacownej patrycjuszowskiej kolegiaty, sko­
ro księża świeccy wystąpili z oskarżeniami wobec zakonu. Na
„widowni” znaleźli się nawet innowiercy.
Ze źródeł historycznych wiadomo, że w następnych latach
młodzież z kolegiów jezuickich inscenizowała przedstawienia
jasełkowe w Kaliszu i Wilnie, a w XVII w. w takich miejsco­
wościach jak: Braniewo, Gdańsk, Kraków, Krosno, Rawa
Mazowiecka, Winnica. Daje to wyobrażenie o popularności
przedstawień jasełkowych w owym czasie, wiadomo bowiem,
że nie wszystkie fakty ich wystawienia znalazły swój ślad w do­
kumentach i zapisach z tego okresu.
Pierwsze polskie teksty jasełkowe również powstały w tym
czasie. Ich wybór, głównie z XVI i XVII w., zgromadził i opra­
cował naukowo Jan Okoń w cytowanej już wyżej antologii
pt.
Staropolskie pastorałki dramatyczne.
Według Encyklopedii katolickiej wydanej w Lublinie
w 1997 r. do najciekawszych widowisk staropolskich odgrywa­
jących ważną rolę w kształtowaniu późniejszych tekstów jaseł­
kowych należą m.in. łaciński
Dialogus in Natali Domini /Dia­
log na Boże Narodzenie/
z 1586 r. wystawiony w kolegium je­
zuickim w Kaliszu, polski
Dyjalog o cudownym narodzeniu
Syna Bożego
z 1621 r. autorstwa Jana Karola Dachnowskiego,
a także
Syncharma na uroczyste Przedwiecznego Syna Bożego
Narodzenie z Matki Panny
z 1624 r. Sebastiana Miczyńskiego
oraz późniejsza (XVIII w.)
Rozmowa pasterzów przy narodze­
niu Chrystusowym.
Teksty te znalazły się w cytowanym wybo­
rze Jana Okonia.
W 1899 r. dr Franciszek Krćek ogłosił drukiem odnalezione
przez siebie tzw.
Jasełka Krośnieńskie
wystawione przez ża­
ków Kolegium Jezuickiego w Krośnie w 1661 r. - jeden z cen­
6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin