Robert Surma - Haplogrupy Czym jest haplogrupa.pdf

(735 KB) Pobierz
Robert Surma,
Haplogrupy,
wyd. 3bird Projects, Tychy 2010.
Haplogrupy
Czym jest haplogrupa?
Wyrażenie pochodzi z greckiego ἁπλοῦς (jednolity, pojedynczy, prosty)
1
i oznacza jednolitą (podobną genetycznie)
grupę ludzi. Haplogrupa to po prostu grupa osób o podobnych wynikach testu. Ta jednolitość jest wynikiem posiadania
podobnej grupy genów (w uproszczeniu), znajdującej się bądź to w męskim chromosomie
Y-DNA
(dziedziczonym w
niezmienionej postaci z pokolenia na pokolenie tylko w linii męskiej), bądź to w
mtDNA
(mitochondrialne DNA
2
jest
przekazywane przez matki córkom i synom, ale dziedziczone tylko w linii kobiecej). Różnice genetyczne między
poszczególnymi osobami (a także grupami osób) powstają w wyniku
trwałych
(niezmiennie dziedziczonych) mutacji
genetycznych
3
zachodzących co kilkaset lat w markerach nazywanych SNP (Single
Nucleotide Polymorphism)
lub
częściej w markerach STR (Short
Tandem Repeats),
gdzie mutacje polegają na różnej ilości powtórzonej struktury zasad
w markerze (ilość alleli). Należy zauważyć, że tylko mutacje w SNP są podstawą do wydzielania osobnych haplogrup;
różnice w STR są różnicami mniej istotnymi, tzn. osobowymi. Na podstawie ilości tych mutacji i podobieństwa, można
odtworzyć migracje ludów. W oparciu o testy DNA ustalono okres, w którym powstał pierwszy chromosom Y-DNA, tzw.
„Y-chromosomalny
Adam”
(było to 60-90 tys. lat temu - według starszych szacunków - lub ok. 144 tys. lat temu według
obliczeń z sierpnia 2009). Ustalono także, że pierwsze mtDNA, tzw. „mitochondrialnej
Ewy”
powstało 143-200 tys. lat
temu. W obu przypadkach było to w środkowo-wschodniej Afryce. Najbardziej pierwotnym (obecnie żyjącym)
plemieniem jest afrykańskie
Khoisan
- od pierwszego człowieka dzielą ich tylko 2 mutacje. W przypadku haplogrupy R,
będzie to 120 mutacji, a dla współczesnego Europejczyka (podhaplogrupy R) będzie to ok. 220 mutacji.
W jaki sposób wykonuje się testy?
Testy genetyczne mogą mieć różny zakres szczegółowości, np. 12-markerowe, 25-markerowe, 37-markerowe, 67-
markerowe (najdokładniejsze). Na przykład, przy teście 12-markerowym, bada się 12 różnych miejsc w chromosomie Y.
Każde z tych miejsc ma swój adres, tzn. jest oznaczone numerem, np.
DYS#385a
(przedrostek DYS występuje w
markerach typu
STR), M17, P45
(w markerach SNP). Zawartość tych miejsc (loci), ich „wypełnienie”, nazywa się
genami, z tym, że każdy ten gen może mieć różne wersje zwane „allelami” (np. allele pigmentacyjne odpowiadające za
kolor skóry). I tak, u jednej osoby, w danym markerze (miejscu) może być np. 13 alleli, a u innej osoby może ich być 15.
Różnica wynika z mutacji, tzn. osoby te dzieli „odległość” dwóch mutacji (zwane to jest „odległością genetyczną”).
Suma mutacji we wszystkich markerach określa stopień pokrewieństwa osób. Częstotliwość mutacji określa się
metodą statystyczną
(nie bierze się pod uwagę nadzwyczajnych okoliczności, które mogą wpływać na szybkość
wywoływanych mutacji) - stąd datowanie tą metodą może być obarczone błędem. Statystycznie ustalono
4
, że:
•
w obrębie badanych 12 markerów Y-STR, mutacja występuje raz na 43 pokoleń (jedno pokolenie liczone jako
25 lat), czyli raz na 1750 lat;
•
badając 25 markerów, można spodziewać się śladów mutacji raz na 22 pokolenia, czyli raz na 550 lat;
•
badając 37 markerów, można wykryć ślady mutacji raz na 11 pokoleń, czyli raz na 275 lat;
•
badając 67 markerów, ślady mutacji zaobserwujemy raz na 7 pokoleń, czyli raz na 175 lat;
•
biorąc pod uwagę cały chromosom Y, uważa się, że występuje jedna mutacja na jedno pokolenie (czyli na
każdego mężczyznę).
Uwaga: Należy pamiętać, iż istnieją mutacje powtarzalne (czyli mutacji ulega ten sam marker w taki sam sposób) i
mutacje zwrotne („do tyłu”), wymazujące ostatnie zmiany - są więc niezauważalne. Stąd w obliczeniach zakłada się
występowanie takich mutacji odpowiednią wartością
współczynnika.
I tak, np. Anatolij Klyosov ustalił, że do 25
pokoleń trzeba dopisać jedno; do 50 - trzy; do 100 - jedenaście pokoleń. Ale już do 560 pokoleń trzeba dopisać drugie
560, zaś do tysiąca pokoleń - 2269!
Jakie europejskie haplogrupy Y-DNA powstały i gdzie?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
K
- 40000 lat temu (północny Iran);
T
- 30000 lat temu w pobliżu Morza Czerwonego;
J
- 30000 lat temu na Środkowym Wschodzie;
R
- 28000 lat temu w Centralnej Azji;
E1b1b
- 26000 lat temu w południowej Afryce;
I
- 25000 lat temu na Bałkanach;
R1a1
- 21000 lat temu w południowej Rosji;
R1b
- 20000 lat temu w pobliżu Morza Kaspijskiego;
E-M78
- 18000 lat temu w północno-wschodniej Afryce;
G
- 17000 lat temu między Kaukazem a Indiami;
1
2
3
4
Ten typ DNA jest
prostszy
od komórkowego DNA i ulega szybszym mutacjom.
Mitochondria znajdują się
na zewnątrz
jądra komórkowego. Mitochondrialny gen reguluje powstawanie i działanie tych mitochondriów.
Mutacja może nastąpić samoczynnie w wyniku błędów kopiowania lub w wyniku wpływu czynników zewnętrznych, takich jak promieniowanie jonizujące,
nadfioletowe, zmiana temperatury otoczenia, pożywienie zawierające analogi zasad, kwas azotawy, itp.
A konkretnie ustalił to Anatolij Klyosov i John Chandler. Starsze wartości, ustalone wcześniej, uważa się za trzykrotnie przesadzone.
1
Robert Surma,
Haplogrupy,
wyd. 3bird Projects, Tychy 2010.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
I2
- 17000 lat temu na Bałkanach;
J2
- 15000 lat temu w północnej Mezopotamii;
I2b
- 13000 lat temu w Środkowej Europie;
N1c1
- 12000 lat temu na Syberii;
I2a
- 11000 lat temu na Bałkanach;
R1b1b2
- 10000 lat temu na Kaukazie;
J1
- 10000 lat temu na Półwyspie Arabskim;
E-V13
- 10000 lat temu na Bałkanach;
I2b1
- 9000 lat temu w Niemczech;
I2a1
- 8000 lat temu na Sardynii;
I2a2
- 7500 lat temu w Alpach;
E-M81
- 5500 lat temu w północno-zachodniej Afryce;
I1
- 5000 lat temu w Skandynawii;
R1b-L21
- 4000 lat temu w Środkowej Europie;
R1b-S28
- 3500 lat temu w Alpach;
R1b-S21
- 3000 lat temu w Środkowej Europie;
I2b1a
- 2500 lat temu w Brytanii;
Źródło:
Eupedia.
Ilustracja 1: Dominacja haplogrup Y-DNA w dzisiejszej Europie.
Haplogrupa R1-M173
Wyłania się ok. 18500 lat temu. Uważa się, iż są to praindoeuropejczycy. Z tej haplogrupy wywodzą się
indoeuropejczycy, czyli grupa
R1a-M420
(Słowianie, Bałtowie, Ariowie, Hindusi, Irańczycy, mieszkańcy Kashmiru;
charakterystyczne dla tej grupy są języki satemowe, w których „k” i „g” przemieniło się w „s”) oraz mieszkańcy Europy
Zachodniej, czyli
R1b-M343
(języki kentumowe, w których samogłoska „k” nie przemieniła się w „s”). Ludy te,
migrując na tereny Europy, zastały tutaj starszą, nieindoeuropejską, haplogrupę
I-M170,
której przedstawiciele zwani
są Wenetami (żyli tutaj w okresie wielkiego zlodowacenia, od ok. 30 tys. lat). Obecnie haplogrupa
I
(wraz z
podgrupami) stanowi ok. 20% Europejczyków. Z haplogrupy I-M170 wyłoniła się 22 tys. lat temu zachodnioeuropejska
I1-M253
(która dziś w Szwecji stanowi 42% ludności, w Norwegii 36%, Islandii 33%, Danii 30%, Finlandii 28%, a w
Niemczech ponad 20%.) i wschodnioeuropejska
I2-P37.2
(ok. 21 tys. lat temu).
2
Robert Surma,
Haplogrupy,
wyd. 3bird Projects, Tychy 2010.
Ilustracja 2: Zagęszczenie haplogrupy R1a w dzisiejszej Europie. Źródło:
Eupedia.
Ilustracja 3: Zagęszczenie haplogrupy R1b w dzisiejszej Europie. Źródło:
Eupedia.
3
Robert Surma,
Haplogrupy,
wyd. 3bird Projects, Tychy 2010.
Ilustracja 4: Zagęszczenie haplogrupy I1 w dzisiejszej Europie. Źródło:
Eupedia.
Haplogrupa R1a1-SRY1532.2
Grupa ta powstała około 17 tys. lat temu. Największe jej stężenie występuje w północnych Indiach, szczególnie w
kaście braminów (48-73%). W innych rejonach świata zanotowano następujące wartości: Irańczycy (35%), Serbowie
Łużyccy (63%),
Polacy (56%),
Ukraińcy (41-54%), Rosjanie (47%). Największe stężenie procentowe w
Europie
(63%)
zanotowano wśród mieszkańców Łużyc m.in. okolice Żar, Zgorzelca (woj. lubuskie). Ocenia się, że w tej haplogrupie
pojawiła się mutacja odpowiedzialna za niebieskie oczy i miało to miejsce ok. 6-10 tys. lat temu w rejonach na północ
od Morza Czarnego. Większość badaczy dzisiaj sądzi, iż Ariowie wywodzą się od Słowian (w szczególności z terenów
dzisiejszej Polski) i kierunek ich emigracji odbywał się z Europy do Indii (a nie na odwrót). W szczególności, Peter
Gwozdz sądzi iż ok. V wieku n.e. nastąpiła migracja Słowian... ale nie
do
Polski, lecz
z
Polski. Można to zauważyć
również w samej sferze języka:
•
wpływ na wschód:
wiedza
→
vedeti
(staroruski) →
vede
(staroruski) →
veda
(staroindyjski);
•
wpływ na zachód:
wiedza
→
wiezza
→
wizzan
→
wissen
(niemiecki) → wise (angielski) → wizard
5
;
•
wpływ na południe:
widzę
→
vidi
(łacina);
•
wpływ na Wandalów:
wudjin
(starosłowiański ogień) →
odżin
(kaszubski ogień) →
Odyn
(bóg u Wandalów,
skandynawów, germanów) - choć ta konotacja budzi wiele wątpliwości, gdyż Odyn ma luźny związek z ogniem.
W obrębie samej grupy R1a1 rozróżnia się dwie podgrupy: starszą
R1a1a-M17
(dawniej mylnie zwanej kurhanową),
którą wywodzi się z północnych Chin i datuje na lata 18000 p.n.e., na Bałkanach na 9500 p.n.e., a w Polsce na lata
1550 p.n.e.) oraz
R1a1a7-M458
(która wywodzi się z terenów dzisiejszej Polski z okresu ok. 1900 lat p.n.e.
6
i która
dała także początek kulturze łużyckiej, zaś jej typowo polska podgrupa R1a1a7* - zwana zachodniosłowiańską -
pochodzi z okresu ok. 200 lat p.n.e.). Obie haplogrupy występują u współczesnych Polaków mniej więcej w jednakowych
proporcjach.
5
6
Ten, który posiada wiedzę (czyli słowiański „wiedźmin”).
Niestety, można zauważyć w tym datowaniu pewną sprzeczność: podgrupa R1a1a7-M458 pojawia się w Polsce wcześniej niż nadrzędna grupa R1a1a-M17.
Według Petera Gwozdzia, haplogrupę R1a1a7 należy datować na lata 1000 p.n.e.
4
Robert Surma,
Haplogrupy,
wyd. 3bird Projects, Tychy 2010.
Ilustracja 5: Procentowe rozmieszczenie haplogrupy R1a1.
Ilustracja 6: Zagęszczenie osób posiadających niebieskie oczy. Źródło:
Eupedia.
Według
•
•
•
•
•
•
7
8
9
badań Anatola Klosowa, pojawienie się haplogrupy R1a1 w Europie odbywało się według następującej migracji:
12000 p.n.e. - tereny obecnej Macedonii i Serbii;
6500 p.n.e. - tereny pomiędzy dzisiejszą Serbią a Ukrainą;
2700 p.n.e. - tereny obecnej Ukrainy, Rosji oraz obecnych Łużyc
7
w Niemczech;
2550 p.n.e. - tereny obecnej Polski tworząc później
8
kulturę łużycką;
2300 p.n.e. - tereny obecnej Rosji; grupa Ariów (udomowili konia, korzystali z rydwanów, posiadali system
kastowy, składali krwawe ofiary) migruje z terenów Rosji przez Kaukaz i Azję Środkową do Iranu, tworząc tam
tysiąc lat później populację Medów, a potem Persów; druga grupa Ariów migruje do Indii, gdzie łączy się z
południowo-indysjkim ludem Drawidów
9
czyniąc z nich podrzędną kastę;
2100 p.n.e. - tereny dzisiejszych Czech, Słowacji, Węgier oraz Anglii;
Termin „Łużyce” pochodzi prawdopodobnie od słowa „ług” (występuje w słowie „kałuża”) i oznacza bagnisty teren. Nazywani byli Serbami (ale nie jest
udowodnione, że nazwa ta ma związek ze Serbami bałkańskimi (mogła narodzić się niezależnie).
Później, tzn. w VI wieku n.e.
Niektóre teorie sugerują, że to Drawidowie są twórcami kultury indyjskiej w większym stopniu niż Ariowie.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin