KSIĘGA MICHEASZA
Wstęp do Księgi Micheasza.
Mi 1. Tytuł. SĄD NAD IZRAELEM.. Wyrok Boży na Samarię. Lamentacja Proroka.
Mi 2. Lichwa możnych i ucisk ubogich. Zapowiedź kary Bożej za ucisk ludu. Protest możnych i odpowiedź Proroka. Powrót z niewoli.
Mi 3. Nadużycia wśród kasty rządzącej. Nadużycia wśród proroków.. Nieprawość przywódców ludu.
Mi 4. NADZIEJE MESJAŃSKIE. Panowanie Boga na Syjonie. Powrót wygnańców do królestwa Bożego. Groźba niewoli i obietnica uwolnienia. Wizja oblężenia i uwolnienie Jerozolimy.
Mi 5. Mesjasz i Jego królestwo. Triumfy królestwa mesjańskiego. Fałszywe środki pomyślności będą zniszczone.
Mi 6. DROGA DO ZBAWIENIA.. Skarga Pańska wytoczona ludowi. Istota prawdziwej religii. Zachłanność możnych będzie ukarana.
Mi 7. Powszechna nieprawość wśród ludzi. Zawstydzenie wrogów Syjonu. Odbudowa Izraela. Modlitwa o pomoc Bożą. Prośba o poniżenie nieprzyjaciół.
Prośba o przebaczenie.
Wstęp do Księgi Micheasza
Nazwa księgi w Wulgacie brzmi: "Proroctwo Micheasza" (Prophetia Michaeae). W Biblii hebr. i LXX nazywa się po prostu "Micheasz", od imienia Proroka. Micheasz (hebr. Mika lub Mikaja[h] znaczy: "Kto jest jak Jahwe?"), jeden z dwunastu proroków mniejszych (różny od Mikajehu, syna Jimli z 1 Krl rozdz. 22
[->1 Krl 22,1]), prorokował współcześnie z Izajaszem. Tak jak jego poprzednik Amos, żywił on głębokie przeświadczenie o swoim powołaniu prorockim (Mi 3,8).
Oprócz nagłówka (Mi 1,1), zawierającego informacje o przedmiocie proroctwa (wizja o Samarii i Jeruzalem), o charakterze religijnym orędzia (słowo Jahwe), o pochodzeniu Proroka (Moreszet w okolicy Gat w Szefeli) i o czasie jego działalności (za Jotama: 739-736, Achaza: 734-728 i Ezechiasza: 728-699), księga dzieli się na trzy części: I. Sąd nad Izraelem (rozdz. 1-3 [->Mi 1,1]); II. Nadzieje mesjańskie (rozdz. 4-5 [->Mi 4,1]); III. Droga do zbawienia (rozdz. 6-7 [->Mi 6,1]). Prorok jednak nie zawsze trzyma się tylko jednego zagadnienia. I tak np. część pierwsza, gdzie są niemal same groźby i wyrocznie, zawiera również jedną obietnicę (Mi 2,12n); część druga - nadzieje mesjańskie przeplatane groźbami (Mi 4,9n; Mi 5,9-14), a w części trzeciej Prorok powraca do zagadnień poruszonych poprzednio i wiąże je w celach dydaktycznych, nadając im postać dramatycznego dialogu.
Księga Micheasza wnosi ważne szczegóły do historii objawienia: o pochodzeniu i naturze Mesjasza (Mi 5,1.3n), o Jego Matce (Mi 5,2), o oczyszczonej Reszcie (Mi 2,12; Mi 5,6n), o przyszłym królestwie mesjańskim (Mi 4,1-4; Mi 5,1-14). W teologii została podkreślona szczególnie wszechmoc i sprawiedliwość Boża (wpływ Amosa) oraz miłość Boża, domagająca się wzajemności na mocy przymierza synajskiego (wpływ Ozeasza).
Mowy Micheasza były spisane prawdopodobnie jeszcze za życia Proroka, ale ich dzisiejszy układ pochodzi zapewne od późniejszego redaktora księgi (może z czasów niewoli babilońskiej), który usiłował złagodzić groźby i w tym celu zestawił je z obietnicami, jak np. gdy ruinie Syjonu (Mi 3,12) bezpośrednio przeciwstawia wywyższenie Syjonu (Mi 4,1nn). Jakiś inny autor po wygnaniu babilońskim napisał dodatek liturgiczny (Mi 7,19n), a także próbował dostosować niektóre przepowiednie do nowych, zmienionych warunków już po ich wypełnieniu. Zapewne od niego pochodzi wzmianka o Babilonie (Mi 4,10) i o odbudowie murów obronnych (Mi 7,11), a może nawet i cały obraz przyszłej, odnowionej Jerozolimy (Mi 7,8-17).
W Księdze Mecheasza przeważają mowy zawierające groźby i obietnice w stylu prorockim. Jednak niektóre fragmenty ze względu na swoją treść i specjalną formę poetycką można zaliczyć do odrębnych utworów literackich, np. Mi 1,2nn to hymn wysławiający potęgę i majestat Boga, Mi 1,8-16 lamentacja, Mi 6,6nn poemat dydaktyczny, Mi 7,7-20 kilka krótkich psalmów, Mi 3,8 i Mi 7,7 dwa poetyckie wyznania wiary. Motywem często się powtarzającym jest sąd Boży nad grzesznikami, którego powagę Prorok podnosi za pomocą opisów teofanijnych. Inny ważny motyw to nadzieja, którą Prorok ożywia przez dalekosiężne obietnice, porywające metafory lub wizje szczęśliwszych czasów.
Słownictwo i styl Micheasza odpowiadają środowisku wiejskiemu, w jakim się wychował: obrazowa i prosta frazeologia, wyrażenia konkretne, żywe opisy, gwałtowne zmiany, śmiałe wypowiedzi połączone z jasnością wizji i głębokim uczuciem nawet wtedy, gdy obfitują w paronomazje. Te cechy stylu najwyraźniej występują w części I, w części zaś II i III ze względu na zmienione warunki i naturę przepowiedni, styl nie tracąc nic ze swego piękna, staje się spokojniejszy i obfituje w refleksje.
Kontynuując misję Amosa i Ozeasza, Micheasz występuje w obronie sprawiedliwości i jedności braterskiej w narodzie, które zostały złamane przez niesprawiedliwy ustrój społeczny, faworyzujący bogaczy i klasę rządzącą. By nakłonić naród do poprawy i pokuty, Prorok grozi strasznymi karami Bożymi, jak niewola (Mi 1,16), zniszczenie Jerozolimy i świątyni (Mi 3,12). Pewne oznaki pokuty Prorok zapewne oglądał jeszcze za swego życia (por. Jr 26,18n), ale w widzeniu prorockim obejmował on czasy bardziej odległe, w których prawdziwa pokuta oczyści naród wybrany (Mi 7,7nn). Takiemu Izraelowi, ocalałej i oczyszczonej Reszcie, przepowiada Micheasz szczęśliwe czasy królestwa mesjańskiego (Mi 4,1-4,7). Później przepowiednię tę Prorok bardziej skonkretyzuje zapowiadając, że władcą królestwa mesjańskiego będzie specjalny wysłannik Boży, który wyjdzie z Betlejem (Mi 5,1.3). Na przyjęcie tego królestwa Izraelici muszą się przygotować przez całkowitą odmianę serc, bo istotą nowej ekonomii zbawienia będą nie zewnętrzne formy religijne, lecz wewnętrzne dążenie człowieka do pełnienia sprawiedliwości, miłosierdzia i miłości oraz pokornego obcowania z Bogiem (Mi 6,6nn).
Wpływ Micheasza był długotrwały. W sto lat po nim współcześni Jeremiasza znają i cytują jego proroctwo o Jerozolimie (Jr 26,18). Także ideał Reszty i królestwa mesjańskiego, głoszony przez Micheasza, musiał wpłynąć na teologię proroków z okresu wygnania babilońskiego (Ezechiela, Deutero-Izajasza, Daniela), mówią oni bowiem o tych rzeczach jako o czymś znanym już słuchaczom. Dwa teksty Micheasza stosuje NT: Mi 5,1 w Mt 2,6 i J 7,42 (o pochodzeniu Mesjasza), a Mi 7,6 w Mt 10,36 i Łk 12,53 (o nieprzyjaźni w rodzinie). Piękna skarga Boża (Mi 6,3n) znalazła zastosowanie w liturgii Kościoła już od VII w. (tzw. Improperia w Wielkim Tygodniu).
Mi 1
Tytuł Iz 1,1
1 Słowo Pańskie skierowane do Micheasza z Moreszet za czasów Jotama, Achaza i Ezechiasza, królów judzkich – to, co widział w odniesieniu do Samarii i Jeruzalem.
1,1. Moreszet. Położone ok. 9,5 km na północny wschód od Lakisz na Szefeli, Moreszet (Tell el-Dżudeida, oddalone ok. 32 km na południowy zachód od Jerozolimy), mogło być jednym z przedmieść filistyńskiego miasta Gat (Tell es-Safi). Po powstaniu królestwa Dawida pełniło wraz z Lakisz, Adullam i Maresza rolę ufortyfikowanego miasta (2 Krn 11,8). Wszystkie te miejsca wraz z „niezliczonymi” wioskami zostały zniszczone przez armię Sennacheryba w 701 przed Chr.
1,1. Chronologia. Ponieważ redaktor księgi podał imiona królów Judy, którzy panowali w okresie służby prorockiej Micheasza, można datować zebrany w niej materiał na 2. poł. VIII w. przed Chr. Pierwsze proroctwo Micheasza (Mi 1,2-7), dotyczące stolicy północnego Izraela, Samarii, zostało wygłoszone na krótko przed zniszczeniem miasta przez Asyryjczyków w 722 przed Chr.
SĄD NAD IZRAELEM
Wyrok Boży na Samarię Iz 28,1-4
2 Słuchajcie, wszystkie narody, wsłuchuj się, ziemio, i to, co cię napełnia! Niech Pan Bóg przeciw wam będzie świadkiem, Pan z pałacu swego świętego! Iz 1,2 Ps 49,2
1,2-7 Ta wyrocznia przeciw Samarii, wcześniejsza niż zniszczenie miasta w 721 r., została następnie odniesiona do Jerozolimy.
1,2 Pan Bóg. BJ: „Jahwe”, według niektórych rkpsów grec. Tekst hebr.: „Pan Jahwe”.
3 Bo oto Pan wychodzi ze swego przybytku, zstąpi i zdepcze wyniosłości ziemi. Iz 26,21 Am 4,13
1,3. Deptać będzie po wyniosłościach ziemi. Atmosfera majestatu typowa dla teofanii została tutaj wzmocniona za pomocą obrazu Jahwe „wychodzącego ze swego przybytku”. Potęga i moc wyrażona za pomocą obrazu „deptania” pojawia się często w opisach pokonania wrogów (Pwt 33,29; Ps 108,14). W tym przypadku jednak obrazu tego użyto do opisania panowania Boga nad stworzeniem, który używa gór niczym kamiennych schodów (Am 4,13). W podobnym obrazie pojawiającym się w ugaryckim Eposie o Baalu i Anat ukazano szybkie, skoczne ruchy boskich posłańców przemierzających góry. Starożytne miasta wznoszono zwykle na wzniesieniach z uwagi na naturalną obronność, a także dlatego, że pozwalało to sprawować strategiczną kontrolę nad okolicą. Metafora deptania po górach mówi zatem o zwycięstwie i bezpieczeństwie.
4 Stopnieją pod Nim góry, rozdzielą się doliny jak wosk przy ogniu, jak wody rozlane po stoku. Za 14,4 Ps 97,5
5 Wszystko to z powodu występku Jakuba i grzechów domu Judy. Jaki występek Jakuba? Czy nie Samaria? Czym są wyżyny domu Judy? Czy nie Jeruzalem?
1,5 wyżyny domu Judy? Za tekstem hebr. BJ: „grzech domu Judy”, według grec. i Targumu.
1,5. Samaria. Samaria została zbudowana przez Omriego, który uczynił ją stolicą Północnego Królestwa Izraela. Oddalone o ok. 19,5 km na zachód od poprzedniej stolicy, Tirsy, miasto leżało przy ważnym skrzyżowaniu dróg, miało też łatwy dostęp do doliny Jizreel na północy, Sychem na południowym wschodzie oraz wybrzeża morskiego na zachodzie. Znajdowało się zarazem w pobliżu głównych szlaków przebiegających na zachód od Jordanu na linii północ-południe. Podczas prac wykopaliskowych na „akropolu” odkryto ruiny, być może pałacu Omriego, a także fragment muru oddzielającego „akropol” od dolnego miasta. Mur miał ok. 1,5 m szerokości i został zbudowany z najlepszych znanych wówczas materiałów (dużych kamiennych bloków ustawionych w wykopie, wraz z głowicami i rozporami). Achab umocnił fortyfikacje, dodając mur kazamatowy o szerokości ponad 9 m.
6 Przeto uczynię Samarię polem ruin, miejscem pod uprawę winnicy; kamienie jej stoczę w dolinę i obnażę jej fundamenty. Mi 3,12
1,6. Upadek Samarii. Źródła asyryjskie opisują „spustoszenie” Samarii (ok. 724-721 przed Chr.), uwaga ta może się jednak odnosić do całego obszaru. Pewne archeologiczne ślady zniszczenia odnaleziono w izraelskim mieście Sychem. Jest to zgodne z typową strategią stosowaną przez Asyryjczyków, polegającą na niszczeniu ziem najechanego państwa, a następnie na przystępowaniu do oblężenia jego głównego miasta, odciętego już od źródeł zaopatrzenia. Strategię tę zastosowali przeciwko Jerozolimie Sennacheryb i Nabuchodonozor II. Fakt, że oblężenie Samarii trwało trzy lata mimo niezrównanych machin oblężniczych, które posiadali Asyryjczycy, wskazuje, że miasto było silnie ufortyfikowane. Samaria padła w 722/721 przed Chr. Chociaż Biblia przypisuje zdobycie Samarii Salmanassarowi III, w rocznikach asyryjskich sukces ten połączono z postacią jego następcy, Sargona II. Sargon twierdził też, że polecił odbudować miasto.
1,6. Kamienie jej stoczę w dolinę. Wielka siła gniewu Jahwe wywartego na Samarii została porównana do zniszczenia spowodowanego przez trzęsienie ziemi. Ponieważ miasta były zwykle wznoszone na wzgórzach, niszczono je, staczając w doliny kamienie, z których zbudowano mur.
7 Wszystkie jej bożki będą potłuczone i cały jej dorobek w ogniu spalony. Wszystkie jej posągi rozbiję, bo z zapłaty nierządnicy są nagromadzone i w zapłatę nierządnicy się obrócą.
1,7 dorobek. Chodzi o zapłatę za pros...
nbogdanus