Thompson E.M. Trubadurzy imperium literatura rosyjska i kolonializm.pdf

(13371 KB) Pobierz
E W A M. T H O M P S O N
T R U B A D U R Z Y I MPE RI UM
LITERATURA ROSYJSKA
I KOLONIALIZM
PRZEKŁAD
A N N A SI E R S Z U L S K A
KRAKÓW
Spis treści
P r z e d m o w a ..........................................................................................................
P o d z i ę k o w a n i a .................................................................................................
N a c j o n a l iz m , k o lo n ia l iz m , t o ż s a m o ś ć ............................................
P o s t a w ie n ie p r o b l e m u ..................................................................................
N a r o d z in y im p e r ia ln e g o d y s k u r s u .....................................................
J e d n o c z ą c a w iz ja :
V
V II
1
23
85
Wojna i pokój
j a k o
now y
133
171
201
239
311
m it z a ł o ż y c i e l s k i r o s y j s k i e j t o ż s a m o ś c i n a r o d o w e j . . .
N a r r a c ja ś r o d k o w o a z ja t y c k a w lit e r a t u r z e r o s y j s k ie j . . . .
P r a g n ie n ie im p e r ia ln e w p ó ź n y m o k r e s ie s o w i e c k i m . . . .
B a d a n ia n a u k o w e a I m p e r i u m ...............................................................
1s k o n s t r u o w a n i e I m p e r iu m - L u d m i ł a P i e t r u s z e w s k a . . .
W y b r a n a b i b l i o g r a f i a .................................................. ...........................
In d e k s n a z w i s k .
347
361
Przedmowa
K siążka niniejsza wpisuje się w kontekst studiów postkolonial-
nych, których burzliw y rozwój w świecie anglojęzycznym rozpo­
czął się w drugiej połowie X X wieku. Rozbudzenie się świadomo­
ści postkolonialnej w tym okresie związane było nie tylko z rozpa­
dem w ielkich kolonialnych imperiów A nglii i Francji, lecz rów­
nież z nową w izją dyskursu, z zauważeniem w nim elementu do­
minacji i podporządkowania się, gry autorytetu i posłuszeństwa.
Naturalnie nie chodzi tu o „rozkazy partyjne” , lecz raczej o nacisk
opinii powszechnie przyjętych, taksonomii uważanych za niena­
ruszalne czy „faktów” historycznych zweryfikowanych jedynie
przez autorytet naukowców o nieskazitelnej reputacji. Dyskurs
taki Edw ard Said nazwał orientalizmem. Prowadzony był on ruty­
nowo w krajach europejskich w odniesieniu do krajów nieeuropej­
skich i zaważył na ich powszechnym rozumieniu, ja k również i
rozumieniu europejskich metropolii.
Przykładem tego była interpretacja literatury angielskiej czy
francuskiej. Przed w yłonieniem się świadom ości postkolonialnej
(do czego prace Saida walnie się p rzyczyniły) nikt nie odw ażył­
by się pisać na przykład o Szekspirze jako o pisarzu kolonialnym
i nikom u by nie przyszło do głow y w pisyw ać skrom ną
i prowincjonalną pisarkę angielską X I X wieku, Jane Austen, do
ksiąg polityki imperialnej W ielkiej Brytanii.
T r u b a d u r z y im p e r iu m
przenoszą koncepcje Saida na terytoria
słowiańskie. W szczególności apelują do świadomości postkolo­
nialnej w kontekście literatury rosyjskiej i rosyjskiego literaturo­
znawstwa. K siążka ta próbuje pokazać, że i w tej literaturze po­
w iązania pom iędzy w ład zą
\ p o w e r
] i tekstem literackim są
VI
Przedmowa
znacznie głębsze i subtelniejsze, niż mogłoby się na pierw szy
rzut oka w ydaw ać. W yrażają się one nie tylko w tonie i komenta­
rzu narratora, lecz rów nież w kreśleniu postaci literackich czy
utrwalaniu w pam ięci czytelnika przestrzeni geograficznej. L e w
Tołstoj w
W o jn ie i p o k o ju
tak narysował przestrzeń geograficzną
wojen napoleońskich, że nikt (z wyjątkiem sam ych m ieszkańców
owego terytorium) nie dom yśliłby się, że pom iędzy R o sją a kra­
jam i niem ieckojęzycznym i istniały je szcze jakieś inne odrębne
narody o swojej własnej historii, często sprzecznej z historią
R osji. N a postrzeganie geografii Europy W schodniej i Środkowej
w dalszym ciągu w pływ ają książki takie, ja k
W o jn a i p o k ó j,
książki imperialne w pełnym tego słowa znaczeniu, książki
„orientalistyczne”, ja k by powiedział Edward Said. Inny przykład:
powieść ta dokładnie zamazuje fakt, że bitwa pod Austerlitz zabu­
rzyła i „rozerwała” życie nie tyle rodzinom rosyjskim , francu­
skim czy austriackim, ile rodzinom czeskim - bo m iała m iejsce
na terytorium obecnej Republiki Czeskiej.
Amerykańskiej i europejskiej rusycystyki jeszcze prawie nie do­
tknęła świadomość postkolonialna. W znacznej mierze rusycystyka
ta powiela sądy, opinie, przekazy i odkrycia rusycystyki rosyjskiej,
w której też ta świadomość jest nikła. Na rusycystykę amerykańską
wpłynęły zwłaszcza tendencje idealizowania sukcesów kultury ro­
syjskiej, które pojawiły się jeszcze za czasów carskich i które w i­
doczne były również w okresie sowieckim. Siła tej idealizującej
tradycji jest po części przyczyną tego, że ani badacze amerykańscy,
ani rosyjscy nie używają na ogół tej metodologii postkolonialnej,
która ju ż od pół wieku jest powszechnie obecna w pracach literatu­
roznawczych dotyczących literatury angielskiej, amerykańskiej,
francuskiej czy hiszpańskiej. Autorka niniejszej pracy żywi nadzieję,
że wprowadzenie metodologii postkolonialnej do rusycystyki za­
owocuje procesem, odsłaniającym niezauważone poprzednio aspek­
ty literatury rosyjskiej: jej uzależnienie od struktur władczej domina­
cji) j ej wysiłki narzucania światu pewnych sposobów widzenia lub
odwrotnie: jej niezdolność w yjścia poza granice utrwalonej ju ż for­
my dyskursu, którego niedokładności i potknięć nie potrafi czy nie
życzy sobie skorygować.
E w a T h o m p so n
Podziękowania
Fragmenty tej książki były wcześniej publikowane w periody­
ku
M o d e m A g e
(„Nationalism , Im perialism , Identity: Second
Thoughts” , t. 40, nr 3, 1998: 250-2 6 1),
S la v ia O r ie n ta lis
(„A lek ­
sandr Solzhenitsyn and the Russian Collonialist Experience”, t. 46,
nr 4, 1997: 545-555), oraz
S la v ic R e v ie w
(,,Nationalist Propa­
ganda in the Soviet Russian Press, 1939-41” , t. 50, nr 2, 1991:
385-399). Fragm enty rozdziałów drugiego, piątego i szóstego
były w cześniej publikowane w „D .S . Likh achev and the Study
of O ld Russian Literature” ,
R u s s ia n L ite r a tu r e a n d C r itic is m ,
red. Ev e ly n Bristol (Oakland, C A : Berkeley Slavic Specialties,
1982), „N .S. G um ilev and the Russian Ideology”
N ik o la i G u m i­
lev , 1 9 9 6 - 8 9 ,
red. Sheelagh Graham (Oakland, C A : B erkeley
Slavic Specialties, 1987), „Soviet Russian W riters and the Soviet
Invasion of Poland in September 1939”,
T h e S e a r c h f o r S e lf-
D e f in itio n in R u s s ia n L ite r a tu r e ,
red. E w a M . Thompson (H ou­
ston: R ice U niversity Press, 1991), ,,V .B . Shklovskii and the
Russian Intellectual Tradition” ,
A s p e c t s o f M o d e m R u s s ia n a n d
C z e c h L ite r a tu r e ,
red. Arnold M cM illin (Colum bus, O H : Slavi-
ca, 1989). Podziękowania należą się w szystkim tym czasopis­
mom i w ydawcom . Jestem też w inna podziękowania poniższym
wydawnictwom za zgodę na cytowanie opublikowanych przez
nie materiałów: w iersza Razzaqa Abdurashidawa z książki
Edwarda A . A llw ortha
T h e M o d e r n U z b e k s : A C u ltu r a l H is to r y
(Hoover Institution Press, 1990) oraz materiałów dotyczących
W alentina Rasputina z pracy
R e c o n s tr u c tin g th e C a n o n : R u s s ia n

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin