Psychologia Socjalizmu - Gustaw Le Bon.rtf

Gustaw Le Bon

Psychologia

socjalizmu

Klasyka psychologii i ekonomii

C^NEPO^)

Gustaw Le Bon

Psychologia socjalizmu

P.W.H. „Nepo" Warszawa, 1997

ISBN 83-900118-6-7

Tytuł oryginału: „Psychologie du socialisme"

Tłumaczenie Michał Osiński

© Copyright for polish translation by P.W.H. „Nepo" Wydawca:

Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „NEPO" skrytka 105

ul. Broniewskiego 77 m. 137 01-865 Warszawa tel/fax (022) 633.53.15 E-mail: nepo (at) elektron.pl Http://www.elektron.pl/nepo

Skład i łamanie: Fotoskład EWA, tel. 826-95-56

17

19

Spis treści

Nota od tłumacza

Przedmowa autora do I wydania

5

Księga I

23

TEORIE SOCJALISTYCZNE I ICH ZWOLENNICY

Rozdział 1. Różne oblicza socjalizmu

§ 1. Czynniki ewolucji społecznej - Czynniki obecnej ewolucji społeczeństw - Czym się różnią od dawniejszych - Czynniki ekonomiczne, psychologiczne, polityczne. § 2. Różne aspekty socjalizmu - Potrzeba studiowania socjalizmu jako koncepcji politycznej, jako koncepcji ekonomicznej, jako koncepcji filozoficznej i jako wierzenia - Konflikt między tymi różnymi koncepcjami - Filozoficzna definicja socjalizmu - Byt kolektywny i byt jednostkowy.

Rozdział 2. Początki socjalizmu i przyczyny jego rozwoju               27

§ 1. Dawność socjalizmu - Walki społeczne zrodzone z nierówności warunków sięgają pierwszych wieków historii - Doktryny kolektywistyczne u Greków - Jak socjalizm zniszczył niezależność grecką - Socjalizm u Rzymian i u Żydów - Chrześcijaństwo pierwotne jako okres triumfu socjalizmu - Dlaczego musiało ono wkrótce wyrzec się doktryn kolektywistycznych

0  Socjalizm w epoce rewolucji francuskiej i pięćdziesiąt lat temu.

§ 2. Przyczyny obecnego rozwoju socjalizmu - Przesadna wrażliwość współczesna - Wstrzą­sy i niestabilność wynikłe z postępu w przemyśle - Rozwój potrzeb szybszy niż środków ich zaspokojenia - Apetyty współczesnej młodzieży - Poglądy uniwersyteckie - Rola finansistów

1  Pesymizm myślicieli - Obecny stan społeczeństw porównany z przeszłym.

§ 3. Metoda procentowa w ocenie zjawisk społecznych - Konieczność ustalenia dokładnego stosunku między użytecznymi i szkodliwymi czynnikami składowymi społeczeństwa - Niewy- starczałność wielkości średnich - Zjawiska społeczne są zdominowane przez części składowe wyrażałne w procentach, a nie przez uśrednienia.

Rozdział 3. Teorie socjalistyczne               38

§ 1. Podstawowe zasady teorii socjalistycznych - Teorie socjalistyczne rozgałęziają się na kolektywizm i indywidualizm - Te sprzeczne zasady są stale w konflikcie. § 2. Indywidualizm - Jego rola w ewolucji cywilizacji - Jego rozwój jest możliwy tylko u ludów o pewnych cechach - Indywidualizm i rewolucja.

i) 3. Kolektywizm - Wszystkie obecne formy socjalizmu żądają interwencji państwa - Rola przypisana mu przez kolektywizm - Absolutna dyktatura państwa bądź wspólnoty w kolek­tywizmie - Antypatia socjalistów wobec wolności - Jak kolektywiści mają nadzieję osiągnąć zniesienie nierówności - Wspólne cechy wszystkich programów różnych sekt socjalistycznych

2  Anarchizm i jego doktryna - Dawność programów socjalistycznych.

§ 4. Idee socjalistyczne, jak szereg instytucji u różnych ludów, są następstwem ich rasy (kultury) - Ważność pojęcia rasy - Różnice między koncepcjami politycznymi i społecznymi, które noszą te same miano - Ludy nie mogą dowolnie zmieniać swych instytucji, mogąc jedynie modyfikować ich nazwy.

Rozdział 4. Zwolennicy socjalizmu i ich stan umysłowy               47

§ 1. Klasyfikacja zwolenników socjalizmu - Więzi między różnymi rodzajami socjalistów

3  Potrzeba osobnego studium różnych grup zwolenników socjalizmu.

§ 2. Warstwy robotnicze - Podział na robotników najemnych i rzemieślników - Różnica między koncepcjami socjalistycznymi tych dwóch klas - Psychologia robotnika paryskiego

4   Jego inteligencja i duch niezależności - Jego wyższość nad kategorią zatrudnionych

5   Nieprzewidywalny i impulsywny charakter robotnika - Jego poczucie artystyczne - Jego instynkty zachowawcze - Jego uspołecznienie i nieobecność egoizmu - Jego uproszczone opinie polityczne - Czym jest dla niego rząd - Robotnicy paryscy będą się najbardziej opierali przyjęciu socjalizmu.

§ 3. Warstwy kierownicze - Postęp uczuciowego socjalizmu w warstwach wykształconych

6  Przyczyny tego postępu - Wpływ zarażenia się, lęku, sceptycyzmu i zobojętnienia.

§4. Niedouki i doktrynerzy - Definicja niedouka (półinteligenta) - Jak można być niedoukiem mimo znacznego wykształcenia - Niedouk ukształtowany przez książki pozostaje zawsze obcy rzeczywistości, która go otacza - Szybki rozwój socjalizmu wśród niedouczonych

7  Zgubny wpływ uniwersytetów i wykładowców - Doktrynerzy - Ich umysły, nieprzejednane i skłonne do uproszczeń.

Księga II

SOCJALIZM JAKO WIERZENIE

Rozdział 1. Podstawy naszych wierzeń               61

§ 1. Odziedziczenie naszych wierzeń - Żeby zrozumieć socjalizm, trzeba najpierw zbadać, jak powstają nasze wierzenia - Idee odziedziczone, czyli uczuciowe - Idee nabyte, czyli umysłowe

8   Wpływ tych dwóch kategorii pojęć - Jak wierzenia, które wydają się nowe, zawsze wywodzą się z poprzednich - Powolność zmiany wierzeń - Korzyść ze wspólnych wierzeń - Ich ustalenie się znamionuje szczytowy okres cywilizacji - Wielkie cywilizacje odpowiadają rozkwitowi pewnych wierzeń - Żadna cywilizacja nie może się utrzymać, nie mając u swego fundamentu wspólnych wierzeń.

§ 2. Wpływ wierzeń na nasze idee i rozumowania. Psychologia niezrozumienia - Jak nasza znajomość świata jest zdeformowana przez wierzenia odziedziczone - Wpływają one na postępowanie i na znaczenie, jakie przypisujemy słowom - Jednostki o różnej umysłowości z konieczności mówią różnymi językami - Dzieli je zarówno niezrozumienie, jak rozbieżność interesów - Czemu przeświadczenie nigdy nie miało korzeni w rozumie - Dominujący wpływ zmarłych na spory żywych - Skutki niezrozumienia - Niemożność kolonizacji przez ludy, w których niezrozumienie jest rozwinięte - Dlaczego książki historyczne dość luźno od­powiadają rzeczywistości.

§ 3. Moralność odziedziczona po przodkach - Rzeczywistym motorem postępowania są najczęściej instynkty dziedziczne - Moralność nie istnieje, jeśli nie stała się podświadoma i dziedziczna - Słabość obecnego nauczania moralności.

Rozdział 2. Rola tradycji w różnych składnikach cywilizacji. Granice i zmienność dziedziczenia               69

§ 1 Wpływ tradycji na życie ludów - Trudność zrzucenia jarzma tradycji - Rzadkość myśli prawdziwie wolnej - Trudność ustalenia najoczywistszych prawd - Pochodzenie naszych opinii potocznych - Slaby wpływ rozumu - Wpływ tradycji na instytucje, wierzenia i sztukę. Trudność odizolowania się od wpływów przeszłości.

§ 2. Granice i zmienność dziedziczenia - Różnorodne elementy, na które się składa duchowa ...