Konik R., O pięciu mitach związanych z edukacją filozoficzną.pdf

(177 KB) Pobierz
Obecność filozofii
Studia Philosophica
Wr a t i s l a v i e n s i a
Numer specjalny, 2014
ROMAN KONIK
Uniwersytet Wrocławski
O pięciu mitach związanych
z edukacją filozoficzną
Filozofia jako dyscyplina akademicka przechodzi niewątpliwy
kryzys. Mierzalnym efektem kryzysu jest malejąca liczba chęt-
nych do studiowania kierunku. Sytuacja filozofii jest na tyle po-
ważna, że zagrożone jest samo istnienie filozofii jako kierunku uni-
wersyteckiego, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach akademickich.
Potocznie winę za słabnące zainteresowanie edukacją filozoficzną
przypisuje się niżowi demograficznemu, nie jest to jednak jedyna
przyczyna. Słabnące zainteresowania edukacją filozoficzną, nie
tylko na kierunku filozoficznym, ale także na innych kierunkach,
na których w ramach tak zwanych przedmiotów humanizujących
istniał dotychczas kurs historii filozofii, posiada dwojaką przy-
czynę: wewnętrzną, tj. słaba pozycja filozofii wynika z jej obecnej
fatalnej kondycji, za którą winę ponoszą sami filozofowie; i ze-
wnętrzną, tj. istnieje wiele mitów i niedopowiedzeń z którymi
łączona jest sama filozofia, a pośrednio także i edukacja filozo-
ficzna. Przyczyna wewnętrzna jest dość szeroko komentowana
i analizowana w kontekście omawiania stanu współczesnej filozofii
i rysowania prognoz na przyszłość, jeśli zaś chodzi o przyczynę
zewnętrzną, w potocznej opinii, a także wśród samych naukow-
60
R. Konik,
O pięciu mitach...
ców funkcjonuje wiele uproszczeń, niedopowiedzeń lub po prostu
fałszywych opinii na temat edukacji filozoficznej.
Oto pięć mitów na temat edukacji filozoficznej.
Mit pierwszy: o nieprzystosowaniu studiów filozoficz-
nych do wymogów rynku pracy
W systemie edukacji liczą się tylko te dyscypliny, które dają
studentom możliwość znalezienia pracy po studiach. Dlatego
rynek pracy jest najlepszym regulatorem potrzeb edukacyjnych.
Te kierunki studiów, które gwarantują absolwentom znalezienie
dobrej pracy, są prestiżowe, pożądane i chętnie wybierane przez
kandydatów na studia. Z całą pewnością do takich dyscyplin
nie należy filozofia. Ten kierunek studiów jest archaiczny i wi-
nien ustąpić miejsca dyscyplinom akademickim mającym bez-
pośrednie przełożenie na późniejsze zatrudnienie, gdyż jednym
z głównych celów edukacji winno być przygotowanie kandydata
do późniejszej pracy w określonym zawodzie.
Tego rodzaju przeświadczenie wydaje się jedną z najmocniej
zakorzenionych w wiedzy potocznej opinii na temat edukacji fi-
lozoficznej. Jest to jednak przeświadczenie zgoła fałszywe. Wy-
starczy przyjrzeć się ankietom, które badają karierę zawodową
absolwentów różnych kierunków akademickich, by dostrzec, że ab-
solwenci filozofii, wbrew potocznej opinii, nie zasilają rzesz bezro-
botnych, a w odróżnieniu nawet od szkół typowo zawodowych do-
skonale radzą sobie na rynku pracy. Taka zależność koreluje bez-
pośrednio z profilem dydaktycznym edukacji filozoficznej. W wa-
runkach płynnej nowoczesności (liquid
modernity)
wysoko cenione
są przede wszystkim zdolności adaptacyjne. Współczesny rynek
pracy związany jest z dynamicznym rozwojem gospodarczym,
w którym „zwycięzcami” są ci, którzy potrafią zmierzyć się z przy-
godnością, fragmentarycznością, niepewnością zawodową. Oce-
niając studia akademickie pod względem ich przydatności zawo-
dowej należy pamiętać, że współczesny rynek pracy jest wyjąt-
kowo niestabilny i niepewny. Bardzo trudno przewidzieć, na jaki
konkretny zawód będzie zapotrzebowanie za kilka lat, jakich spe-
cjalistów będzie preferować przyszła gospodarka. Z tego powodu
studia filozoficzne stanowić mogą dobrą strategię zawodową, sta-
Obecność filozofii
61
nowią bowiem istotne zaplecze mobilności i adaptacji zawodowej.
Zdobyte w trakcie edukacji filozoficznej zdolności mogą być wy-
korzystane w wielu obszarach i zawodach, szczególnie w tych,
w których preferowane jest twórcze myślenie, transfer zdobytej
wiedzy, precyzyjna argumentacja, szybka adaptacja czy też za-
radność w sytuacjach zmieniającej się dynamicznie gospodarki.
Mit drugi: o braku innowacyjności dyscypliny filozo-
ficznej
Miarą atrakcyjności studiów jest skala innowacyjności wy-
bieranej w edukacji dyscypliny naukowej. Tylko te kierunki
studiów, które posiadają zdolność prowadzenia badań nauko-
wych mających na celu polepszenie gospodarki, rozwój techno-
logii lub sfery usług zasługują na wybór, gdyż trud edukacyjny
posiada trwałe przesłanki wskazujące na rychły zwrot inwesty-
cyjny. W ramach studiów o wysokim stopniu innowacyjno-
ści można oczekiwać nowych rozwiązań, pomysłów i koncepcji,
a przede wszystkim efektywności, która przekłada się w krót-
kim czasie na dochód i prestiż zawodowy. Z całą pewnością do
takich dyscyplin nie należy filozofia. W jej kontekście trudno na-
wet mówić o innowacyjności i efektywności, a już na pewno nie
można utrzymać hipotezy o opłacalności kierunku ze względu
na przyszły zawód i rolę filozofii we wzroście gospodarczym.
Jeżeli założymy, że jedną z podstawowych wartości nauki jest
miara innowacyjności określonej dyscypliny, to filozofia okaże się
wyjątkowa pod wieloma względami. Jednym z najważniejszych
czynników wspierających innowacyjność jest taki system eduka-
cji, który nie tylko stymuluje samodzielność poznawczą i odwagę
badawczą, ale zwraca także uwagę na pewien typ myślenia abs-
trakcyjnego. W takim ujęciu innowacyjności system edukacji filo-
zoficznej doskonale przygotowuje pożądany typ postawy badaw-
czej i poznawczej poprzez mentalną gotowość oderwania się od
utartych schematów myślenia czy ciągłego podważania istnieją-
cych stanowisk, praktyk czy przyzwyczajeń. Należy pamiętać,
że w żadnej dziedzinie wiedzy nie ma innowacyjności bez zane-
gowania tego, co do tej pory było utarte i ustalone: innowacyj-
ność to przede wszystkim postawa, którą można określić mianem
62
R. Konik,
O pięciu mitach...
twórczej destrukcji (creative
destruction).
Jak wskazuje historia
naszej cywilizacji, to często właśnie filozofowie potrafili wdrażać
nowe idee, posiadali na tyle odwagi poznawczej, że potrafili podać
w wątpliwość najbardziej oczywiste stany rzeczy, zaproponować
nowatorskie idee, wziąć w nawias powszechnie przyjęte w danej
epoce pojęcia czy normy naukowe. Taka postawa wynika głównie
z faktu, że filozofia, jak żadna inna dyscyplina akademicka, potrafi
wykształcić określony typ myślenia oderwanego od rzeczywistości.
Generowane przez filozofów zmiany przynosiły niejednokrotnie re-
alne efekty, potrafiły kreować zmiany społeczne i gospodarcze,
a przede wszystkim kształtowały określone zmiany w sposobach
myślenia, co z kolei stanowi jeden z głównych celów innowacyj-
ności, gdyż innowacyjność to właśnie przede wszystkim zmiana
sposobu myślenia o naszym stosunku do otaczającej nas rzeczy-
wistości.
Cechy nabyte w ramach edukacji filozoficznej pielęgnują po-
stawę odkrywcy, kogoś, kto potrafi przełamać istniejący
status
quo,
spojrzeć na przyjęte rozwiązania w oderwaniu od ich do-
raźnych korzyści, kto potrafi patrzeć dalekosiężnie. Filozofowie,
w odróżnieniu od przedstawicieli innych dyscyplin naukowych, po-
trafią wytyczyć nowe kierunki rozwoju, gdyż cechują się odwagą
stawiania niewygodnych pytań, negowania istniejących założeń,
zdolnością twórczego i abstrakcyjnego myślenia, które jest żyzną
glebą dla innowacyjności. Na kierunkach technicznych i w naukach
realnych opanować można niewątpliwie zakres teorii i praktyki
stosowanej w istniejącym paradygmacie naukowym, lecz wyjście
poza utarte schematy wspomagane jest w dużym stopniu przez
edukację filozoficzną. Ponadto należy pamiętać, że filozofia jest
w stanie problematyzować rozwiązania pojawiające się wraz z po-
stępem nauki i techniki. Rolą filozofii byłoby tu dostrzeżenie no-
wych problemów, takich jak choćby kondycja człowieka w dobie
postelektronicznej, zagadnienie prawdy w dobie kultury medial-
nej, kwestia relacji świadomości do mózgu w kontekście nowych
odkryć z zakresu neurobiologii bądź też konieczność redefinicji idei
wiedzy w kontekście ery powszechnej dostępności do informacji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin