Sieron_Ekonomia19_4_.pdf

(929 KB) Pobierz

Ekonomia — Wroclaw Economic Review

Acta Universitatis Wratislaviensis

No 3586

/4 (2013)

Arkadiusz Sieroń

Uniwersytet Wrocławski

Czym jest Bitcoin?

JEL Classiﬁcation:

E42, E51, G29

Keywords:

theory of money, private

ﬁ

at money, Bitcoin

Abstract

What is Bitcoin?

The aim of this paper is to answer the question of what — from an economic point of view — is

Bitcoin. For this purpose, we make a literature review, discussing different views on the subject.

Using the typology of money developed by Mises, we

ﬁ

nd that Bitcoin is a private

ﬁ

at money, wit-

hout, however, disproving the regression theorem. Based on the analysis, we conclude that the gold,

which is a commodity money, would be a better candidate to serve as a global medium of exchange

in a free market. Thus, we see the future of Bitcoin in payment system allowing to make low-cost,

relatively anonymous and secure transactions, especially the foreign ones.

Wstęp

Bitcoin (BTC) jest to zdecentralizowana, wybrana przez rynek waluta interneto-

wa, zaprojektowana przez osobę (lub grupę osób) o pseudonimie Satoshi Naka-

moto w oparciu o zasady kryptograﬁi, która korzysta z sieci P2P, a kod aplikacji

jest otwarty (open

source).

Powstała w 2009 r., jednak głośno o niej zrobiło się

dopiero w marcu 2013 r., gdy jej kurs — być może w odpowiedzi na wydarzenia

na Cyprze — zaczął gwałtownie rosnąć.

Choć obecnie zasięg realnego oddziaływania Bitcoina jest niewielki, to —

ze względu na szereg interesujących właściwości — budzi on społeczne zain-

teresowanie. Z tego powodu uważamy, iż temat ten wart jest naukowej analizy

— zwłaszcza iż brak w polskiej literaturze kompleksowego opracowania na jego

temat.

Treść artykułu (w mniej rozwiniętej formie) została wygłoszona podczas konferencji nau-

kowej

Bitcoin a wolność gospodarcza,

która odbyła się w Toruniu 19.04.2013 r., jako referat pt.

Bit-

coin — analiza ekonomiczna.

Ekonomia — Wroclaw Economic Review 19/4 (2013)

Arkadiusz Sieroń

Celem niniejszej pracy będzie zatem odpowiedzenie na pytanie, czym Bitcoin

jest z ekonomicznego — a nie technicznego

— punktu widzenia. Istnieje bowiem

wiele sprzecznych poglądów na ten temat. Ustalenie istoty tej waluty pozwoli na

rzetelną ocenę szans, by stała się globalnym

środkiem

wymiany, oraz próbę pro-

gnozy jej dalszego rozwoju.

1. Bitcoin jako

środek

wymiany?

Przede wszystkim należy stwierdzić,

że

Bitcoin jest

środkiem

wymiany. Być

może jest to stwierdzenie oczywiste, ale często można spotkać się z opiniami, iż

Bitcoin jest systemem transakcyjnym, a nie walutą (Satoshi 2013; Irdial 2011)

Jednak gdyby tak było, to nie istniałyby ceny dóbr wyrażanych w bitmonetach

(tak jak nie istnieją ceny dóbr wyrażone w kartach płatniczych), a także gieł-

dy oraz kursy wymiany BTC na inne waluty. Wydaje się zatem,

że

porównanie

Bitcoina do Hawali (np. Danielson 2013) jest nieuprawnione, gdyż w przypadku

tego systemu płatności nie istnieje konieczność wymiany jednej waluty na drugą.

Nie jest więc prawdą,

że

„Bitcoin to »cyfrowe

żetony«,

czyli system płatności”

gdyż takowe (np. hasła do konta bankowego) nie mają swojej ciągle zmieniającej

się ceny. Innymi słowy, system transakcyjny dokonuje transferu t e j s a m e j wa-

luty, natomiast chcąc dokonać płatności za pomocą BTC, musimy wymienić na

niego inne

środki

wymiany.

Tym samym, należy wyraźnie odróżniać od siebie Bitcoina od pieniądza

elektronicznego. Transakcje dokonujące się przy użyciu pieniądza elektroniczne-

go (np. transakcje zachodzące za pomocą kart płatniczych) stanowią roszczenie

skierowanie do emitenta o wydanie lub transfer danej sumy pieniędzy. Jak wi-

dać, pieniądz elektroniczny stanowi jedynie wygodny sposób na dostęp i transfer

środków

zdeponowanych w banku, zaś Bitcoin jest całkowicie odrębną walutą,

która nie stanowi roszczenia do

żadnego

dobra ani nie jest zwykłym poleceniem

przekazu.

Większość literatury na temat Bitcoina analizuje go z technicznego punktu widzenia.

Opis tego, w jaki sposób bitmonety są generowane, „wydobywane” oraz transferowane, można

znaleźć u Nakamoto (2008) czy Grinberga (2011). Omówienie tych aspektów tutaj jest bowiem

— ze względu na ograniczoną objętość artykułu — niemożliwe. Tutaj ograniczymy się jedynie do

podkreślenia niezwykle istotnego faktu (do którego będziemy powracać w trakcie naszej analizy), iż

nie ma jednego, centralnego emitenta tej waluty — bitmonety są generowane przez sieć Bitcoin na

podstawie algorytmu, a następnie dystrybuowane do użytkowników jako nagroda za udostępnienie

mocy obliczeniowej wykorzystywanej do jej szyfrowania. Gdy bitmonety zostaną już „wydobyte”,

przechowywane są w „elektronicznych portfelach”, z których mogą być transferowane za pomocą

sieci

peer-to-peer.

Być może wynika to z faktu, iż nazwa Bitcoin określa zarówno cyfrową walutę, jak

i otwartoźródłowe oprogramowanie oraz sieć

peer-to-peer,

którą formuje. W tym artykule analizu-

jemy głównie Bitcoina jako walutę cyfrową.

http://bitcoin.umk.pl/czym-jest-bitcoin-a-czym-hawala/.

Ekonomia — Wroclaw Economic Review 19/4 (2013)

Czym jest Bitcoin?

Ujmując rzecz bardziej formalnie, Bitcoin jest

środkiem

wymiany, ponieważ

jest nabywany nie po to, aby go skonsumować lub wykorzystać do celów pro-

dukcyjnych, lecz po to,

żeby

w przyszłości wymienić go na dobra konsumpcyjne

lub produkcyjne (Mises 2007: 343). Nieprzypadkowo Bitcoin stał się

środkiem

wymiany — ma on bowiem wiele cech, którymi powinno odznaczać się takie

dobro. Otóż, bitmonety są homogeniczne (jednorodne),

łatwo

podzielne bez jed-

noczesnej utraty wartości (koncepcyjnie nieskończenie wiele razy, aktualnie do

ośmiu miejsc po przecinku) i rozpoznawalne. Oprócz tego nie można ich sfał-

szować, są trwałe (nie ulegają

łatwo

zniszczeniu lub zepsuciu) i poręczne, a tak-

że

odznaczają się praktycznie zerowymi kosztami magazynowania i transportu

(czy, inaczej rzecz ujmując, mają w stosunku do swojej wielkości — o ile można

w ogóle mówić o wielkości bytu wirtualnego — dużą wartość). Jest to również

dobro rzadkie, tzn. na mocy algorytmu opracowanego przez jego twórcę podaż

bitmonet nie może zwiększać się w nieskończoność, lecz rośnie coraz wolniej

(na zasadzie szeregu geometrycznego), osiągając swoją maksymalną wielkość —

21 mln — w 2140 r. (vide: wykres 1). Kontrowersyjną kwestią pozostaje, czy ist-

nieje na niego popyt niemonetarny. Można także argumentować,

że

jego trwałość

i poręczność zależy od niezakłóconego funkcjonowania komputerów i Internetu.

Kwestie te omówimy w dalszej części pracy.

2. Bitcoin jako wirtualna waluta?

Warto wyjaśnić różnicę pomiędzy Bitcoinem a innymi internetowymi waluta-

mi, z którymi często jest wymieniany jednym tchem, choć istnieją między nimi

istotne różnice. Przykładowo, raport Europejskiego Banku Centralnego (2012)

umieszcza Bitcoina w jednej kategorii „wirtualnych walut” razem z walutami wy-

korzystywanymi w grach komputerowych (takich jak złoto w World of Warcraft

czy Linden Dollars w Second Life) lub portalach społecznościowych (takich jak

Facebook Credits) tylko dlatego,

że

mają charakter cyfrowy (niematerialny) oraz

nie podlegają regulacjom rządowym

. Nie wydaje się to jednak zasadne podejście

z co najmniej kilku powodów. Po pierwsze, za bitmonety można nabywać realne

dobra i usługi (innymi słowy, to,

że

coś funkcjonuje jako

środek

wymiany w grach

Autorom raportu trzeba jednak oddać to,

że

w ramach wirtualnych walut wyróżniają trzy

podkategorie: zamknięte, półotwarte oraz otwarte. Te pierwsze umożliwiają jedynie kupno wirtu-

alnych przedmiotów występujących w grze (np. złoto w World of Warcraft) oraz, przynajmniej

oﬁcjalnie, nie mogą być nabywane za waluty narodowe, tylko uzyskiwane w wyniku działań pode-

jmowanych w grze lub otwarcia konta i dokonania zapłaty subskrypcyjnej. Te drugie mogą być

nabywane za waluty narodowe, lecz ich wymiana na nie jest ograniczona; najczęściej można za

nie kupić wyłącznie wirtualne przedmioty (np. Facebook Credits) lub produkty danego emitenta

(różnego rodzaju punkty zbierane np. na stacjach benzynowych). Z kolei te trzecie można zarówno

kupować, jak i wymieniać na narodowe waluty (np. Linden Dollars używane w grze Second Life)

według zmiennego kursu.

Ekonomia — Wroclaw Economic Review 19/4 (2013)

Arkadiusz Sieroń

komputerowych, nie czyni tego dobra

środkiem

wymiany w realnym

świecie).

Inaczej rzecz ujmując, złoto z gry World of Warcraft nie jest

środkiem

wymiany,

lecz dobrem, które umożliwia czerpanie większej satysfakcji z gry. Po drugie, nie

istnieje jeden emitent bitmonet, który może arbitralnie zwiększać ich podaż, jak

jest to w przypadku np. Linden Dollars używanych w grze Second Life.

Zatem Bitcoin nie jest li tylko kuponami czy bonami, dzięki którym może-

my zakupować określone dobra wirtualne oferowane przez ich emitentów (pro-

ducentów gier komputerowych czy portale społecznościowe), lecz prawdziwym

środkiem

wymiany, za pomocą którego możemy nabywać realne dobra i usługi

i w każdej chwili wymieniać je na waluty narodowe.

3. Bitcoin jako pieniądz?

Kolejną kwestią do rozstrzygnięcia jest to, czy Bitcoin jest pieniądzem, czyli po-

wszechnym

środkiem

wymiany. Oczywiście, termin „powszechny” jest nieprecy-

zyjny, niemniej Bitcoin nie osiągnął jeszcze statusu dobra, które każdy niedoszły

nabywca jakiegokolwiek innego dobra (przynajmniej na określonym obszarze)

musi zdobyć. Innymi słowy, właściwie wszystkie dobra nabywane obecnie za po-

mocą Bitcoina można nabyć, posługując się innymi walutami

. Poza tym, lista

instytucji, które akceptują płatności w BTC wciąż jest relatywnie niewielka

, tak

samo jak i kapitalizacja (ok. 0,815 mld USD 18.04.2013 r.

prawie 3000 mld

USD w przypadku złota) oraz liczba transakcji na największej giełdzie MtGox

(najwięcej było to nieco ponad 70 tys. dziennie).

Należy jednak poczynić tutaj jedną uwagę. Otóż, „nieścisłość w ustaleniu,

czym jest pieniądz, w

żadnym

stopniu nie umniejsza precyzji deﬁnicji wymaganej

przez teorię prakseologiczną, ponieważ wszelkie twierdzenia dotyczące pieniądza

będą również obowiązujące w odniesieniu do każdego innego

środka

wymiany”

(Mises 2007: 340). Także, dla naszej analizy ekonomicznej Bitcoina właściwie

nie ma znaczenia, czy jest on pieniądzem, czy tylko

środkiem

wymiany.

4. Czy Bitcoin może stać się pieniądzem

bez akceptacji państwa?

Choć Bitcoin obecnie nie jest pieniądzem, nie można wykluczyć, iż stanie się nim

w przyszłości. Część ekonomistów uważa jednak,

że

Bitcoin nie mógłby się stać

Istnieją jednak portale, takie jak SilkRoad, które oferują niektóre dobra wyłącznie za bit-

monety — dziękuję za tę uwagę p. Maciejowi Ziółkowskiemu.

18 czerwca 2012 r. lista takich podmiotów liczyła sobie 838 pozycji —

vide:

https://

en.bitcoin.it/wiki/, 6.05.2013 r., za: Šurda (2012: 19). Obecnie, tj. 6 maja 2013 r., lista akceptantów

tej waluty powiększyła się do kilku tysięcy — dziękuję za tę uwagę p. Maciejowi Ziółkowskiemu.

Ekonomia — Wroclaw Economic Review 19/4 (2013)

Czym jest Bitcoin?

powszechnym

środkiem

wymiany ze względu na to,

że

nie ma oparcia w aktywach

banku centralnego (Koning 2012) lub nie stoi za nim autorytet państwa

. Nie zga-

dzamy się z tym stanowiskiem.

Po pierwsze,

żadne

puste pieniądze nie mają oparcia w aktywach banku cen-

tralnego, gdyż nie stanowią one

żadnego

roszczenia (dlatego właśnie są „puste”)

i jego posiadacze nie mogą ich wymieniać na

żadne

aktywa należące do banku

centralnego.

Po drugie, aby dobro wyłoniło się z barteru jako pieniądz, musi być wcześniej

towarem. Rząd nie może stworzyć go

ex nihilo,

jedynie na mocy dekretu. To, co

rząd może zrobić, to jedynie nadać wybranemu już przez rynek pieniądzowi status

legalnego

środka

wymiany. Mówi o tym teoria ewolucyjnego powstania pieniądza

jako instytucji społecznej przedstawionej przez Mengera (2009), który pokazał,

że

powszechnym

środkiem

wymiany staje się najbardziej zbywalne dobro, gdyż jest

to po prostu najbardziej opłacalne. Pisał (Menger 2007: 257–285

) na ten temat tak:

„w miarę jak każda ekonomizująca jednostka staje się bardziej

świadoma

swego

gospodarczego interesu, ów interes — bez jakichkolwiek uzgodnień, ustawowe-

go przymusu czy nawet względu na interes publiczny — skłania ją do zbywania

swych towarów w zamian za inne, bardziej pokupne — i to nawet, jeśli nie są jej

potrzebne w celu natychmiastowej konsumpcji”. W gospodarce barterowej istnie-

je problem zbieżności potrzeb, jednak część dóbr jest bardziej zbywalna niż inne

(np. pszenica jest bardziej zbywalna, tzn. chętniej akceptowalna jako zapłatę za

swoje produkty, niż urządzenia astronomiczne, a złoto — ponieważ jest bardziej

trwałe niż zboże — jest bardziej zbywalne od pszenicy). Oczywiście, im bardziej

pokupne dobro, tym

łatwiej

je zamienić na to, które dana jednostka rzeczywiście

potrzebuje, dlatego jednostki będą chętnie wymieniać na nie produkowane przez

siebie dobro. Co ważne, „korzyść ta jest

niezależna od powszechnego uznania ja-

kiegokolwiek dobra za pieniądz.

Taka wymiana bowiem — niezależnie od okolicz-

ności — zawsze doprowadzi ekonomizującą jednostkę znacznie bliżej jej celu

ﬁ

nalnego, tj. zdobycia dóbr, które pragnie skonsumować” (Menger: 2007: 236–256).

Zatem to,

że

Bitcoin nie jest obecnie jeszcze pieniądzem, nie wynika z braku

autorytetu państwa stojącego za nim

, lecz być może z tego, iż na razie tylko

Tak uważa np. I. Jabłoński z Centrum Adama Smitha: http://natemat.pl/55991,tajemnicza-

wirtualna-waluta-wybawienie-czy-mrzonka-bitcoin-wkrotce-w-bankomatach-na-cyprze,

6.05.2013. Podobnie sądzi M. Rogalski, twierdząc, iż: „O pieniądzu mówimy wówczas, gdy emi-

towany jest przez bank centralny” —

http://waluty.wp.pl/kat,98674,title,Bitcoiny-nowa-banka-

spekulacyjna,wid,15463325,wiadomosc.html?ticaid=11080c, 6.05.2013.

Polski przekład cytowanych fragmentów z tej książki Mengera jest autorstwa Dawida

Świondera

i pochodzi z artykułu pt.

O naturze i pochodzeniu pieniądza,

http://mises.pl/blog/-

2011/10/30/menger-o-naturze-i-pochodzeniu-pieniadza/, 29.04.2013.

Przekonanie o tym,

że

pieniądz jest wytworem państwa, było charakterystyczne dla tzw.

pruskiej szkoły historycznej —

vide:

np. Knapp (1924). Podejście takie krytykował Mises (2012:

75), pisząc,

że:

„Tylko praktyka biznesowa może przekształcić dobro w powszechny

środek

wymi-

any. To nie państwo, lecz praktyka wspólna tym wszystkim, którzy biorą udział w transakcjach

Ekonomia — Wroclaw Economic Review 19/4 (2013)

Sieron_Ekonomia19_4_.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: