Zarys dziejów rekreacji i jej organizacja w wybranych krajach.pdf

(148 KB) Pobierz
ZARYS DZIEJÓW REKREACJI
Aktywność fizyczna od najdawniejszych czasów miała ogromne znaczenie. DuŜa siła
i sprawność fizyczna była pomocna do obrony przed surową przyrodą. Wysiłek ludzki
skierowany był nie tylko na wynalezienie przedmiotów czy urządzeń słuŜących przetrwaniu,
lecz ku rozwojowi sprawności fizycznej słuŜącej do obrony własnej, polowań jako podstawy
egzystencji rodzin i plemion. Polowania wymagały szczególnej siły i sprawności.
JuŜ w staroŜytnym Egipcie w III i II tysiącleciu tęŜyzna fizyczna odgrywała olbrzymią
rolę. Egipcjanie juŜ w trzecim tysiącleciu stworzyli gimnastykę, wolne
ćwiczenia,
walkę na
kije, biegi, zapasy, pięściarstwo, gry z piłką i taniec. Dały one zaląŜek sportu. Historia sportu
odnotowana została na kryptach nagrobnych, wazach i przedmiotach codziennego uŜytku.
Ulubiony motyw sztuki Egipskiej obok scen codziennego
Ŝycia
stanowią polowania, łowy,
jak równieŜ róŜnorodne
ćwiczenia
wzmacniające mięśnie. Jedne z efektowniejszych scen
związanych ze sportem to sceny zapaśnicze występujące na wewnętrznych
ścianach
grobów
zacnych osób tego okresu (Mała
Encyklopedia Sportu
1984).
Jednak
ćwiczenia
fizyczne i sporty egipskie uprawiane były przypadkowo, przewaŜnie
z okazji
świąt
i uroczystości kultowych i mimo wysokiego poziomu nie przeszły w igrzyska
jak dokonało się to później u Greków (Gostkowski 1959).W kulturze kreteńsko – mykeńskiej
(XVI w. p.n.e.) sądząc po malarstwie i rzeźbach ciała męskie i
Ŝeńskie
sprawiają wraŜenie
bardziej wyćwiczonych. Z malowideł i rzeźb moŜna sądzić,
Ŝe
najczęściej uprawianym
sportem były zapasy, pięściarstwo, akrobatyka na byku i biegi. Do częstych popisów zaliczyć
moŜna polowania, ciągnące się od czasów prehistorycznych. Sportem chętnie uprawianym
było powoŜenie i wyścigi na rydwanach oraz pływanie i wioślarstwo. Wszystkie ówczesne
ćwiczenia
fizyczne uprawiane w staroŜytnej Grecji słuŜyć miały przygotowaniu do słuŜby
wojskowej, stąd ich coraz większa ranga w miarę rozwoju państwowości. Z literatury
greckiej
Iliady
i
Odyseji
dowiadujemy się o współzawodnictwie fizycznym (gr.
agon),
które
stały się początkiem sportu greckiego. Początki tego współzawodnictwa występujące
w słuŜbie wojskowej przenoszone zostały na całe społeczeństwa.
śołnierze
przygotowywali
się do walki z wrogiem w strzelaniu z łuku, rzutach kamieniami, oszczepami i dzidami,
podnoszono cięŜary,
ćwiczono
biegi, mocowano się. Doskonalono jazdę konną i powoŜenie
rydwanów. Popisy obejmowały równieŜ walki bokserskie, zapasy, walki uzbrojonych
zawodników, rzuty
Ŝelazną
bryłą (dysk). Swoją gotowość wojskową Achajowie sprawdzali
urządzając pokazy związane z waŜnymi uroczystościami. Zwycięstwo w danej konkurencji
1
było ideałem męskości (gr.
athletes),
przynosiło chwałę rodowi a jednocześnie otwierały
drogę do wybicia się, bowiem sprawność stała się w Grecji ideałem. MłodzieŜ warstw
wyŜszych uwaŜała za najwaŜniejsze: biegi, rzuty oszczepem, zapasy, pięściarstwo oraz
wyścigi na koniach i rydwanach.
Właściwości kultury starogreckiej, które stanowią podstawy późniejszej kultury
europejskiej wywarły wpływ na koncepcje
Ŝycia
politycznego, społecznego i kulturalnego.
RównieŜ zauwaŜyć moŜna ten wpływ na wychowanie fizyczne, początkowo sprawność była
przepustką do słuŜby wojskowej a później do
Ŝycia.
Poprzez wychowanie fizyczne Grecy
starali się wytworzyć harmonijny rozwój ciała i umysłu, dać tęŜyznę tworząc piękno
fizyczne. Sprawdzianem sprawności były cykliczne popisy dla obywateli w czasie
najwaŜniejszych uroczystości religijnych. Popisy te zwane igrzyskami odgrywały waŜną rolę
w
Ŝyciu
państw greckich. Dziewczęta w szkołach nie otrzymywały wychowania fizycznego,
a wyjątek stanowią szkoły w Sparcie, gdzie dziewczęta były wychowywane na równi
z chłopcami. Brały równieŜ udział w popisach ku czci Hery w Olimpii.
W Grecji istniały tzw.
palestry
(gr.
palaiein
– mocować się) i odpowiadały naszym
szkołom podstawowym,
gimnazja
(gr. gymnos – nagi) odpowiadające szkołom
średnim.
Kształcenie odbywało się w oparciu o
ćwiczenia
fizyczne uprawiane pod gołym niebem.
O wysokiej kulturze fizycznej starogreckich czasów
świadczyć
mogą obiekty sportowe
w poszczególnych miastach – państwach.
Władzę nad gimnazjami w Atenach sprawowali
gymnasiarchai
(dyrektorzy), a pomagali
im
gymnastai
(nauczyciele),
paidotriboi
(trenerzy) oraz
aleiptai
(masaŜyści). Zatrudniano
równieŜ często specjalistów w zakresie konkretnych
ćwiczeń.
W Sparcie zajęcia wychowania fizycznego z młodzieŜą prowadzili
paidonomoi.
W zastępstwie nauczycieli walkami efebów kierowali
bidiaioi.
MłodzieŜ (dziewczęta
i chłopcy) chowana była w koszarach w surowych, niewygodnych warunkach. Uprawiali
ćwiczenia
pod okiem starszych niemal cały dzień. Charakterystyczny był
agon karterias
–
zawody wytrzymałości, gdzie zwycięzcą został ten, który bez jęku potrafi znieść chłosty.
Wychowanie młodzieŜy w Atenach było przeciwieństwem Sparty. Odbywał się tam
agon
euandrias
– współzawodnictwo piękności fizycznej i duchowej (kalokagathia). Celem
ćwiczeń
było utrzymanie kondycji fizycznej i jednocześnie gotowości obywatelskiej jak i teŜ
środkiem
starogreckiego ideału równowagi jak sprawność i mądrość.
Do
ćwiczeń
fizycznych w palestrach i gimnazjach starogreckich naleŜały: biegi, skoki
z cięŜarkami, rzuty oszczepem, rzuty dyskiem, zapasy
(pentatlon).
Niekiedy dodawano walkę
2
na pięści, strzelanie z łuku, pływanie i wiosłowanie. Wszystkie szkoły dbały o harmonijny
i równomierny rozwój wszystkich części ciała. Dbano by kaŜdy Grek zdobywał odpowiednią
rześkość i tęŜyznę fizyczną. Ukoronowaniem sprawności fizycznych były popisy najpierw
lokalne, narodowe oraz ogólne na tzw. igrzyskach odbywających się regularnie podczas
świąt
danych miast. Największe znaczenie zyskały igrzyska, które odbywały się co cztery lata
w Olimpii, Delfach, Atenach, Nemei i Koryncie (Gostkowski 1959).
Igrzyska w Olimpii (nazwa od miejscowości Olimpia), zapoczątkowano w 776 roku p.n.e.
i trwały 1169 lat, tj. do 394 roku n.e. Igrzyska olimpijskie były formą uroczystości religijnej
ku czci najwaŜniejszego bóstwa – Zeusa (Jastrzębski 2005). Odbywały się co cztery lata
i trwały początkowo krócej, a potem do 5 dni. Odbywały się (dla młodzieŜy w wieku 17 – 20
lat)
agony
w pięcioboju, pięściarstwie, wyścigach na rydwanach a później z wyścigów
konnych. Zwycięzcy otrzymywali wartościowe nagrody rzeczowe, wieniec z dzikiej oliwki
(najwyŜsza honorowa nagroda), miał prawo do wzniesienia własnego posągu, zostawał
honorowym obywatelem we własnym mieście, często doŜywotnie utrzymanie oraz sławę
w całej Grecji. Igrzyska zapowiadali specjalni wysłannicy (spondoforoj). Obowiązywała
zasada zawieszenia broni na czas trwania igrzysk. W igrzyskach mogli brać udział wolno
urodzeni, tylko męŜczyźni (kobiety nie mogły brać udziału pod groźbą
śmierci).
O popularności igrzysk olimpijskich
świadczyć
moŜe liczba zgromadzonych męŜczyzn od
40 000 do 50 000. Zawody sportowe trwały pięć dni i były połączone z uroczystościami
religijnymi. Igrzyska w Olimpii były wzorem dla pozostałych, później powstałych igrzysk
(nemejskich, istmijskich czy delfickich). Zwycięzca wymienionych wszystkich igrzysk
zwany był
periodonikes.
Igrzyska nemejskie (nazwa od miasta – Nemei) odbywały się od 573 roku co dwa lata.
Na igrzyska składały się: pięciobój, pięściarstwo, hoplomachia, pankration oraz wyścigi
konne i rydwanów. Nagrodą dla zwycięzcy był wieniec z liści selera.
Igrzyska istmijskie – odbywały się od 582 roku. Konkurencje były podobne jak w Nemei,
a dodano regaty. Z czasem wprowadzono popisy muzyczne, a za czasów rzymskich walki
z dzikimi zwierzętami. Nagrodą był, podobnie jak w Nemei, wieniec z selera a za czasów
rzymskich – wieniec z pinii.
Igrzyska delfickie – obok igrzysk olimpijskich największa impreza sportowa.
Tam początkowo odbywały się zawody
śpiewaków
i muzyków (trwały jeden dzień),
do których dodano w 582 roku zawody sportowe na wzór igrzysk olimpijskich łącznie trwały
3
siedem dni).Uczestnikami początkowo byli dojrzali męŜczyźni a później dorastająca
młodzieŜ. Zwycięzcy otrzymywali wieniec wawrzynowy.
„Sława” likwidatora igrzysk przypadła cesarzowi rzymskiemu Teodozjuszowi I, który
w 393 r. wydał zakaz organizowania igrzysk, uwaŜając je za uroczystości pogańskie. W tym
teŜ roku kończy się historia igrzysk olimpijskich w staroŜytności, która trwała od 776 r.p.n.e.
i która trwała 1170 lat.
Rzymianie nie traktowali sportu w podobny sposób jak Grecy. Rzymianie wychowywali
swą młodzieŜ tak, aby była zdrowa, przygotowana do wojska, aby wyrosła na karnych
obywateli.
Ćwiczono
ją głównie w biegach, skokach, rzutach oszczepem, pływaniu i jeździe
konnej. Miejscem
ćwiczeń
były
palestry.
Rzymianie dbali szczególnie o higienę i czystość
Ŝycia
codziennego. Do realizacji tego słuŜyły ogrzewane łaźnie (therme). Nie lubiąc nagich
ciał, Rzymianie nie organizowali u siebie szkół na wzór grecki. Wartość sportu zrozumiał
dopiero cesarz August i na wzór igrzysk olimpijskich zorganizował igrzyska w Neapolu,
Italica Romaia Sebasta Isolympia
(Augustalia), w Rzymie –
Actiaca.
Igrzyska w Neapolu
składały się z dwóch części (na wzór igrzysk nemejskich i istmijskich): atletyczne i hippiczne
(nagrodą był wieniec) oraz igrzyska muzyczne i dramatyczne (nagrody pienięŜne).
Najczęściej (od I w. p.n.e.) igrzyska odbywały się na arenach amfiteatrów. Aktorami byli
zwykle gladiatorzy, rekrutujący się z jeńców wojennych i niewolników. Zadaniem ich było
zwycięŜyć lub zginąć na arenie. Obok krwawych igrzysk Rzymianie rozkoszowali się
w wyścigach rydwanów i koni. Twierdzenie
panem et circenses
(chleba i igrzysk) mówią
same o potrzebach ludu rzymskiego.
Słownictwo greckie zaczęło przenikać jeszcze w czasach antycznych do innych języków
(Lipoński 2000). Najszybciej do łaciny, gdyŜ Rzymianie podbijając Grecję zaczęli czerpać
z jej kultury. Dawne nazwy ze
świata
antycznego przetrwały i pojawiały się w nowych
językach europejskich.
Pojęcie olimpizmu utworzył Pierre de Coubertin pod koniec XIX w. On wskrzesił
nowoŜytne igrzyska olimpijskie. Wprowadził równieŜ takie pojęcia jak idea olimpijska, ruch
olimpijski, wychowanie olimpijskie. W. Lipoński przytacza poglądy Coubertina dotyczące
olimpizmu pisząc,
Ŝe
…jest
filozofią
Ŝycia,
wyraŜającą i łączącą w wywaŜoną całość
wartości ciała, woli i umysłu. Łącząc sport z kulturą i wychowaniem, olimpizm dąŜy do
stworzenia drogi
Ŝycia
opartej na radości znajdowanej w wysiłku, wychowawczej wartości
dobrego przykładu i na szacunku wobec uniwersalnych i fundamentalnych zasad etycznych
4
(Lipoński 2000, s. 14). Coubertin uwaŜał,
Ŝe
sport olimpijski nie jest tylko czynnością
fizyczną, lecz zauwaŜał zdrowotną rolę
ćwiczeń
fizycznych; dowodził,
Ŝe
poprzez wysiłek
fizyczny moŜna kształtować silną wolę, szlachetne zachowania, szacunek dla przeciwnika.
Sport moŜe być
środkiem
wychowania moralnego i wolicjonalnego (Lipoński 2000, s. 23).
Ćwiczenia
fizyczne wykorzystywano w staroŜytności równieŜ dla celów higieniczno –
zdrowotnych. Herodicus (urodzony ok. 480 r. p. n. e.), nauczyciel Hipokratesa, był jednym
z pierwszych wśród lekarzy greckich zalecających
ćwiczenia
fizyczne w róŜnych chorobach.
Hipokrates (460 – 337 r. p.n.e.) był wielkim zwolennikiem spacerów, marszów i biegów
spełniających funkcje profilaktyczne i lecznicze. W największym okresie cywilizacji
staroŜytnej Grecji w
gymnazjonie
zbierali się i
ćwiczyli
dorośli męŜczyźni w celu utrzymania
kondycji fizycznej.
Rzymianie korzystali z myśli Greków, np. Asklepiades (124 – 56 r. p.n.e.), który
opierając się na doświadczeniach Demokryta uwaŜał,
Ŝe
choroby naleŜy leczyć
środkami
mechanicznymi i fizycznymi oraz odpowiednią higieną i dietą. Zalecano przechadzki, jazdę
konną, bieganie i umiarkowaną gimnastykę. DuŜy wkład w propagowanie aktywności i jej
wpływem na zdrowie człowieka wniósł Galen (130 – 200 r. n. e.), który opierając się na
doświadczeniach Hipokratesa,
zauwaŜał dodatkowo elementy radości i przyjemności.
O zachowaniu i odzyskaniu zdrowia poprzez
ćwiczenia
fizyczne opisał w dziele
De sanitate
tuenda
– „O zachowaniu zdrowia”.
Współczesne myśli teorii wychowania do rekreacji ruchowej
Specyficzną epoką był okres
średniowiecza,
bowiem
światopogląd
ascezy był sprzeczny
z interesami rycerstwa. Aktywność ruchową wymuszały turnieje rycerskie i wojny.
Dominowały takie elementy kultury fizycznej jak: jazda konna,
ćwiczenia
z bronią, pływanie
oraz polowanie. W tym okresie
świadectwo
rekreacji moŜna dostrzec u klas uciskanych
bowiem chłopi towarzyszyli swym panom w polowaniach i wyprawach wojennych,
mieszczanie zobowiązani byli do obrony miasta (np. baszty cechowe). Rozwijają się
beztroskie gry i zabawy, lecz równieŜ instytucje bractw kurkowych, uprawia się palcaty
(zabawy z władaniem białą bronią). Plebejskie zabawy i gry ruchowe zaspokajały potrzeby
ruchu, wypoczynku i słuŜyły odpręŜeniu po pracy, będąc jednocześnie
Ŝyciem
towarzyskim
(Ferens, Wroczyński 1964). Najczęściej uprawiano
ćwiczenia
na placach i uliczkach miast,
lecz równieŜ na okolicznych polach i łąkach. Typowe zajęcia rekreacyjne to: gry w kulę,
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin