Ewa Siemaszko, Ludobójcze akcje OUN-UPA w lipcu 1943 roku na Wołyniu.pdf

(871 KB) Pobierz

Ewa Siemaszko

Ludobójcze akcje OUN-UPA w lipcu 1943 roku na Wo∏yniu

Przedmiotem artyku∏u sà zbrodnie Organizacji Ukraiƒskich Nacjonalistów i Ukraiƒ-

skiej Powstaƒczej Armii w okresie ich najwi´kszego nasilenia, podczas trwajàcego co naj-

mniej 17 miesi´cy (od listopada 1942 r. do kwietnia 1944 r.) procesu bezwzgl´dnego biolo-

gicznego wyniszczania Polaków na Wo∏yniu.

Zawarte w tekÊcie informacje stanowià rezultat obliczeƒ statystycznych i analiz wydarzeƒ

na Wo∏yniu, przedstawionych w dwutomowej pracy

Ludobójstwo dokonane przez nacjonali-

stów ukraiƒskich na ludnoÊci polskiej Wo∏ynia 1939–1945,

której jestem wspó∏autorkà wraz

z ojcem, W∏adys∏awem Siemaszko. Praca powsta∏a w wyniku wieloletnich badaƒ materia∏u

êród∏owego, liczàcego oko∏o 2500 pozycji

Do antypolskich wystàpieƒ, to jest ró˝nego rodzaju aktów terroru oraz zabójstw, docho-

dzi∏o na Wo∏yniu ju˝ w 1939 r., niemal bezpoÊrednio po wybuchu drugiej wojny Êwiatowej

Jednak˝e po opanowaniu przez Sowietów Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej nie mog∏y

W. Siemaszko, E. Siemaszko,

Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraiƒskich na ludnoÊci polskiej

Wo∏ynia 1939–1945,

t. 1–2, Warszawa 2000 (dalej:

Ludobójstwo...).

Obszerny materia∏ êród∏owy, na którym

oparta jest praca, podano w

Bibliografii

na s. 1326–1335. Baz´ êród∏owà stanowià: relacje, pami´tniki,

wspomnienia, korespondencja, wykazy pomordowanych, akta Êledztw w sprawie zbrodni pope∏nionych na

obywatelach polskich na Wo∏yniu w latach 1939–1945, akta spraw sàdowych o uznanie za zmar∏ych i uzna-

nie faktu Êmierci, ksi´gi parafii rzymskokatolickich diecezji ∏uckiej, dokumenty i materia∏y Polskiego

Paƒstwa Podziemnego 1941–1944, dokumenty OUN-UPA oraz literatura przedmiotu. Omówienie êróde∏

znajduje si´ we

Wst´pie

na s. 35–38.

Przedmow´,

zawierajàcà prawnà ocen´ wydarzeƒ na Wo∏yniu i charak-

terystyk´ zbrodni nacjonalistów ukraiƒskich, przygotowa∏ prof. R. Szaw∏owski.

Tom 1 zawiera trzon pracy, tzn. opisy zbrodni ludobójstwa pope∏nionych w latach 1939–1945, w uk∏adzie

terytorialno-chronologicznym, na poziomie jednostek najni˝szego szczebla wg podzia∏u administracyjnego

z 1939 r., to jest we wsiach, koloniach, futorach, osadach, majàtkach, grupowanych w gminy i powiaty,

zawiera te˝ mapy poglàdowe zbrodni. W tomie 2 znajdujà si´: synteza wydarzeƒ, poparta statystykà, doku-

menty zbrodni, to jest relacje Êwiadków, raporty i sprawozdania polskiego podziemia, dokumenty koÊcielne,

ukraiƒskie dokumenty nacjonalistyczne, fotografie. W obu tomach poruszane sà zagadnienia zwiàzane

z ludobójstwem Polaków, takie jak polska samoobrona, udzia∏ w obronie oddzia∏ów partyzanckich, akty

odwetu, ucieczki ludnoÊci i jej póêniejsze losy, pomoc udzielana Polakom przez Ukraiƒców, a tak˝e zbrod-

nie dokonane przez nacjonalistów ukraiƒskich na innych narodowoÊciach.

W artykule wykorzystano wyniki obliczeƒ statystycznych, odnoszàce si´ do wydarzeƒ przedstawionych

w rozdzia∏ach I–XI tej pracy (s. 53–998) i zaprezentowane w

Podsumowaniu

(s. 1033–1071), oraz doko-

nano dodatkowych obliczeƒ dla wydarzeƒ majàcych miejsce w lipcu 1943 r. na ca∏ym Wo∏yniu. Wszystkie

przedstawione dane liczbowe, ilustrujàce zbrodnie ludobójstwa pope∏nione przez nacjonalistów ukraiƒ-

skich, sà danymi niepe∏nymi, sk∏adajà si´ z liczby dok∏adnie ustalonej (np. 25) oraz liczby niesprecyzowa-

nej, oznaczonej znakiem zapytania (+?), która mówi o tym, ˝e z badanego materia∏u êród∏owego wynika,

i˝ okreÊlane liczbami zjawisko by∏o wi´ksze, ale nie uda∏o si´ stwierdziç o ile.

W 1939 r. Ukraiƒcy zamordowali 1036–1136 oraz niesprecyzowanà liczb´ (+?) Polaków w co najmniej

86 jednostkach administracyjnych. Dokonali tak˝e w stosunku do Polaków 155 oraz niesprecyzowanà licz-

b´ (+?) aktów terroru, w których mieÊci∏y si´ rabunki, podpalenia, usi∏owania zabójstw i napadów (zob.

Ludobójstwo...,

s. 1034–1036, tab. 3 na s. 1035, tab. 5 na s. 1038, tab. 6 na s. 1040). Jako jednostki admini-

stracyjne nale˝y rozumieç jednostki najni˝szego szczebla przedwojennego podzia∏u administracyjnego, tj.

miasta, miasteczka, wsie, kolonie, futory, osady, majàtki itp.

rozwinàç si´ w masowe akcje, bowiem sowiecki terror (po krótkim okresie swobody danej

Ukraiƒcom dla rozprawiania si´ z Polakami) dotyczy∏ ca∏ej ludnoÊci i ca∏ego ˝ycia spo-

∏ecznego. Wystàpienia te, Êwiadczàce o wrogich postawach wobec Polski i Polaków, by∏y

poczàtkiem realizacji planów OUN zbudowania niepodleg∏ego, zjednoczonego paƒstwa

ukraiƒskiego, „jednolitego pod wzgl´dem narodowoÊciowym”, zawartych w uchwa∏ach

podj´tych na I Kongresie OUN w 1929 r. w Wiedniu i na II Wielkim Zjeêdzie Ukraiƒskich

Nacjonalistów w sierpniu 1939 r., a wi´c tu˝ przed wybuchem wojny, w Rzymie.

Uchwa∏a I Kongresu OUN zapowiada∏a w rozdziale IV, zatytu∏owanym

Polityka ze-

wn´trzna,

w punkcie 2: „Ca∏kowite usuni´cie wszystkich »zajmaƒców« z ziem ukraiƒskich,

co nastàpi w toku rewolucji narodowej i stworzy mo˝liwoÊci rozwoju Nacji Ukraiƒskiej

w granicach w∏asnego paƒstwa, zabezpieczy wy∏àcznie system w∏asnych uzbrojonych si∏ mili-

tarnych oraz celowa polityka sojusznicza”. TreÊç tego punktu jest powtórzona w nieco

innym sformu∏owaniu w punkcie 3 rozdzia∏u V uchwa∏y Kongresu, zatytu∏owanego

Polityka

wojskowa,

a mianowicie: „Tylko si∏a wojskowa, opierajàca si´ o uzbrojony naród, gotowy

uparcie i zawzi´cie walczyç o swe prawa, b´dzie mog∏a uwolniç Ukrain´ od »zajmaƒców«”

Plan usuni´cia „zajmaƒców”, to znaczy obcoplemieƒców, którzy – wed∏ug oceny dzia∏aczy

nacjonalistycznych – bezprawnie wzi´li w posiadanie ziemi´ ukraiƒskà, powsta∏ nie podczas

wojny, ale 10 lat przed jej wybuchem, a jego kontynuacj´ zapowiada∏y has∏a odezwy

II Wielkiego Zjazdu Ukraiƒskich Nacjonalistów w Rzymie: „Ukraina dla Ukraiƒców! Nie

pozostawiç pi´dzi ziemi ukraiƒskiej w r´kach wrogów i

obcoplemieƒców!

[podkreÊlenie

E.S.]”

. NacjonaliÊci ukraiƒscy zacz´li wyraênie g∏osiç koniecznoÊç „oczyszczenia” Ukrainy

z innych nacji na samym poczàtku niemieckiej okupacji Kresów Wschodnich RP

w 1941 r.

Wówczas to dochodzi∏o do zabójstw Polaków i aktów terroru, ale mordów na

W. Poliszczuk,

Dowody zbrodni OUN i UPA. Integralny nacjonalizm ukraiƒski jako odmiana faszyzmu,

t. 2:

Dzia∏alnoÊç ukraiƒskich struktur nacjonalistycznych w latach 1920–1999,

Toronto 2000, s. 120–123. Frag-

menty uchwa∏y I Kongresu OUN, najwa˝niejsze dla wyjaÊnienia przyczyn wydarzeƒ na Wo∏yniu (i innych

ziemiach wchodzàcych w sk∏ad II RP), znajdujà si´ na s. 121–123.

W. Poliszczuk,

Integralny nacjonalizm ukraiƒski jako odmiana faszyzmu,

t. 1:

Zasady ideologiczne nacjona-

lizmu ukraiƒskiego. Ukraiƒski ruch nacjonalistyczny: struktura organizacyjna i za∏o˝enia programowe,

Toron-

to 1998, s. 150.

Zamiar stworzenia jednolitego pod wzgl´dem narodowoÊciowym paƒstwa ukraiƒskiego, demonstro-

wany przez nacjonalistów od czerwca 1941 r., jest uwidoczniony w ró˝nych dokumentach. Na przyk∏ad

w „Ukraiƒskiej Prasowej S∏u˝bie” z 21 VII 1941 r. u˝yto has∏a „Ukraina dla Ukraiƒców” (zob. W. Polisz-

czuk,

Dowody zbrodni...,

s. 195). Rozpowszechniana w 1941 r. odezwa OUN Bandery, wzywajàca do znisz-

czenia ˚ydów, Polaków, Moskali, W´grów, jest zamieszczona w

Ludobójstwie...,

s. 1288. Podobnej treÊci

plakaty by∏y rozwieszane na Wo∏yniu w pierwszych dniach okupacji niemieckiej

–

zob.

ibidem,

s. 233, 526,

723, 818, 951, 976, 977, 996. Ju˝ w 1941 r. Ukraiƒcy jawnie demonstrowali zamiar wyniszczenia Polaków.

Policja ukraiƒska Êpiewa∏a podczas marszów: „Smert’, smert’, lacham smert’, smert’ moskowÊko-˝ydiwÊkij

komuni”, a t´ samà piosenk´ (i inne o podobnej wymowie) Êpiewa∏y póêniej oddzia∏y UPA, co Êwiadczy

o d∏ugo przygotowywanym planie eksterminacji Polaków (ibidem, s. 1037). Tekst tej piosenki (i innych, któ-

rych g∏ównym przes∏aniem by∏a nienawiÊç, zemsta, mord, cz´sto jawnie skierowane przeciwko Polakom)

zosta∏ w 1992 r. opublikowany w niepodleg∏ej Ukrainie w ¸ucku, w Êpiewniku upowskim

Czujesz Brate Mij,

na s. 83 (polskie t∏umaczenie [w:]

Pochwa∏a ludobójstwa UPA,

Lublin 1996, s. 14, 15). Polskie konspira-

cyjne pismo „Nasze Ziemie Wschodnie”, nr 1, luty 1943, donosi∏o: „Cele tego paƒstwa [proklamowanego

przez OUN Bandery 30 VI 1941 r. we Lwowie – E.S.] charakteryzuje has∏o, z którym »rzàd« wystàpi∏

wobec spo∏eczeƒstwa »Ukraina dla Ukraiƒców«. Nie pozostawi∏ równie˝ wàtpliwoÊci co do losu, jaki by

czeka∏ ludnoÊç polskà w tym »paƒstwie« – ton prasy ukraiƒskiej, która wówczas samorzutnie we Lwowie

powsta∏a”. Rozpowszechnianie has∏a „Ukraina tylko dla Ukraiƒców” w formie ulotek, które pojawi∏y si´

w ostatnich miesiàcach 1942 r. w powiecie dubieƒskim i krzemienieckim, odnotowane jest tak˝e w innych

materia∏ach polskiego podziemia (AAN, 203/XV/42, k. 82).

szerszà skal´ nie by∏o

(z wyjàtkiem mordów na ˚ydach

), poniewa˝ nacjonaliÊci nie byli

jeszcze dostatecznie przygotowani do nich organizacyjnie.

Podj´cie „oczyszczuwalnoji akciji wid rasowych worohiw” (wyraêny akcent nazistowski)

wymaga∏o uprzedniego rozbudowania, przetrzebionej podczas sowieckiej okupacji siatki

organizacyjnej, stworzenia zbrojnych oddzia∏ów i propagandowego przygotowania spo∏e-

czeƒstwa ukraiƒskiego. Zadaniom tym poÊwi´cone by∏y lata 1941–1942

Wszystkie antypolskie wystàpienia do 1942 r., kiedy to rozszerzy∏y si´ napady na poje-

dyncze osoby i rodziny narodowoÊci polskiej, zmierza∏y do ludobójstwa, dokonanego

w okresie od ostatnich miesi´cy 1942 r.

do 1945 r.

W lutym 1943 r. na III Konferencji OUN Bandery, a wi´c tu˝ przed przystàpieniem na

wielkà skal´ do eksterminacji Polaków, postanowiono zlikwidowaç wszystkich „zajmaƒców”,

co praktycznie oznacza∏o wymordowanie Polaków, b´dàcych w tym czasie (po holokauÊcie

˚ydów w 1942 r.) najliczniejszà nie ukraiƒskà grupà narodowoÊciowà. Ponadto przyj´to jako

„najbardziej post´powà” ide´ paƒstw narodowych w granicach etnicznych. Póêniejsze dzia-

∏ania eksterminacyjne niewàtpliwie mia∏y zwiàzek z uchwa∏ami tej konferencji

Mordy zbiorowe ludnoÊci polskiej zapoczàtkowa∏o w lutym 1943 r. nacjonalistyczne

ugrupowanie Maksyma Borowcia „Tarasa Bulby”, tak zwani bulbowcy, dokonujàc ca∏kowi-

tego wymordowania mieszkaƒców kolonii ParoÊla I (gmina Antonówka, powiat sarneƒski),

to jest oko∏o 150 osób

. JednoczeÊnie do akcji likwidacji Polaków przystàpi∏ od∏am nacjo-

nalistów Stepana Bandery, tak zwani banderowcy, którzy z czasem zdominowali inne grupy

nacjonalistyczne, stajàc si´ g∏ównym wykonawcà ludobójczych akcji. Nasilenie napadów

nastàpi∏o w marcu 1943 r., z chwilà dezercji policji ukraiƒskiej ze s∏u˝by niemieckiej do

tworzàcych si´ leÊnych oddzia∏ów nacjonalistycznych Bandery, nazwanych póêniej UPA.

Od tego momentu nast´powa∏a eskalacja masowych mordów, które trwa∏y przez ca∏y 1943 r.

na ca∏ym Wo∏yniu, lecz z ró˝nym nat´˝eniem w poszczególnych powiatach.

W 1941 r. nacjonaliÊci ukraiƒscy zamordowali 41 oraz niesprecyzowanà liczb´ (+?) Polaków w 17 jednost-

kach administracyjnych oraz dokonali co najmniej 40 aktów terroru wobec Polaków. Zob.

Ludobójstwo...,

s. 1036–1038, tab. 3 na s. 1035, tab. 5 na s. 1038, tab. 6 na s. 1040. Liczby te dalekie sà od rzeczywistych.

Tu˝ po agresji Niemiec na Zwiàzek Sowiecki w wielu miejscowoÊciach Wo∏ynia, g∏ównie w miastach

i miasteczkach, ukraiƒska ludnoÊç i policja dokonywa∏y pogromów ludnoÊci ˝ydowskiej, które polega∏y

g∏ównie na niszczeniu mienia, rabunkach, biciu, poni˝aniu, ale dochodzi∏o te˝ do zabójstw. By∏o to zjawi-

sko znacznie szersze ni˝ agresja wobec Polaków (zgin´∏o ok. 500 ˚ydów, pogromów dokonano w co naj-

mniej 38 miejscowoÊciach (S. Spektor,

˚ydzi wo∏yƒscy w Polsce mi´dzywojennej i w okresie II wojny Êwiato-

wej (1920–1944)

[w:]

Europa nieprowincjonalna: przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej

w latach 1772–1999,

Warszawa 1999, s. 575).

Ludobójstwo...,

s. 1039.

W 1942 r. nacjonaliÊci ukraiƒscy (w tym policjanci ukraiƒscy, którzy po pierwsze byli cz∏onkami OUN

lub wykonywali polecenia tej organizacji, po drugie w 1943 r. przeszli do UPA) zamordowali co najmniej

301 Polaków w co najmniej 101 jednostkach administracyjnych oraz dokonali wobec Polaków co naj-

mniej 58 aktów terroru, których celem by∏o g∏ównie morderstwo (Ludobójstwo..., tab. 3 na s. 1035, tab. 5

na s. 1038).

Fragmenty tekstu uchwa∏y III Konferencji OUN (17–21 II 1943 r.), istotne dla wyjaÊnienia przyczyn

ludobójstwa Polaków na Wo∏yniu, zamieÊci∏ W. Poliszczuk,

Dowody zbrodni...,

s. 286–287, cytujàc je za ban-

derowskim pismem „Ideja i Czyn” z 1943 r. Na koncepcj´ paƒstw narodowych w granicach etnicznych,

powo∏ujàc si´ na ten sam tekst z „Ideji i Czynu”, zwracano uwag´ w materiale Delegatury Rzàdu RP

poÊwi´conemu publikacjom OUN (AAN, 202/III/131, k. 57–60). Z tekstu uchwa∏y wynika, ˝e nacjonaliÊci

ukraiƒscy dokonali ludobójstwa Polaków nie tylko dlatego, ˝e uwa˝ali ich za okupantów, ale te˝ dlatego,

˝e zamierzali stworzyç paƒstwo ukraiƒskie „czyste” pod wzgl´dem narodowoÊciowym i w dodatku uwa˝ali

takà ide´ za „najbardziej post´powà” (!).

Ludobójstwo...,

s. 738.

W marcu 1943 r. najwi´ksze nasilenie napadów dotyczy∏o powiatów kostopolskiego

i sarneƒskiego oraz cz´Êci powiatu ∏uckiego

. W kwietniu znaczàco wzros∏a ich liczba

w powiecie krzemienieckim

. W maju wi´ksza fala mordów przetoczy∏a si´ przez powiaty:

sarneƒski, dubieƒski i zdo∏bunowski

. W czerwcu najwi´cej ofiar by∏o w powiecie ∏uckim,

w trzech sàsiadujàcych ze sobà gminach, oraz w powiecie zdo∏bunowskim

. Do koƒca

sierpnia zupe∏ny spokój panowa∏ w powiecie lubomelskim. W powiatach horochowskim

i w∏odzimierskim – w porównaniu z pozosta∏ymi – napadów na Polaków do lipca 1943 r.

by∏o stosunkowo ma∏o

W lipcu 1943 r. ludobójstwo ogarn´∏o niemal ca∏y Wo∏yƒ, z wyjàtkiem powiatu lubomel-

skiego

. WyjàtkowoÊç wydarzeƒ lipcowych polega∏a na usi∏owaniu dokonania ekstermina-

cji Polaków w krótkim czasie i na du˝ych obszarach. Wymaga∏o to zorganizowania pokaê-

nych si∏ napastników, rekrutujàcych si´ z cz∏onków OUN i UPA oraz Ukraiƒców spoza

organizacji. Wobec tych ostatnich OUN prowadzi∏a intensywne uÊwiadamianie i szkolenia.

Przyby∏y ponadto posi∏ki uzbrojonych dzia∏aczy OUN z Ma∏opolski Wschodniej

„Oczyszczuwalna akcija” odbywa∏a si´ wed∏ug wypróbowanych ju˝ w poprzednich

miesiàcach zasad i schematów. Podczas napadów na wi´ksze polskie miejscowoÊci dzia-

W marcu 1943 r. nacjonaliÊci ukraiƒscy zamordowali: w powiecie kostopolskim 1037–1038 oraz nie usta-

lonà liczb´ (+?) Polaków, w powiecie sarneƒskim co najmniej 165 Polaków, w powiecie ∏uckim co najmniej

190 Polaków (Ludobójstwo..., tab. 7 na s. 1045).

Wzrost liczby napadów i ofiar w kwietniu 1943 r. w powiecie krzemienieckim by∏ szczególny – zgin´∏o

669 oraz nie ustalona liczba (+?) Polaków, ale zjawisko to dotyczy∏o tak˝e innych powiatów, np. w dubieƒ-

skim zgin´∏o trzy razy wi´cej osób ni˝ w marcu, w kowelskim by∏o ponad dwukrotnie wi´cej ofiar ni˝ w mie-

siàcu poprzednim, a powiat kostopolski by∏ nadal na pierwszym miejscu pod wzgl´dem liczby ofiar, mimo

spadku w stosunku do marca (ibidem).

Wymieniono tu powiaty, w których w porównaniu z kwietniem nastàpi∏ wyraêny wzrost liczby ofiar.

W dubieƒskim zgin´∏o 339–349 oraz nie ustalona liczba (+?) Polaków, w sarneƒskim – 371 oraz nie usta-

lona ich liczba (+?), w zdo∏bunowskim – co najmniej 104–115 osób (ibidem).

„Oczyszczuwalna akcija” w powiecie ∏uckim w czerwcu 1943 r. obejmowa∏a przede wszystkim gminy:

Czaruków, Po∏onka i Torczyn, a ponadto dà˝ono do zakoƒczenia akcji na terenie gminy Ko∏ki, usi∏ujàc

wymordowaç ˝yjàcych tam jeszcze Polaków, którzy mimo wczeÊniejszych napadów trwali w swych gospo-

darstwach. Zob.

Ludobójstwo...,

s. 536–541, 543–552, 568, 569, 571, 573, 575, 576, 578, 594–602, 638–645,

646. W powiecie ∏uckim w czerwcu OUN-UPA zamordowa∏y 859 oraz nie ustalonà liczb´ (+?) Polaków,

w powiecie zdo∏bunowskim – 493 oraz nie ustalonà ich liczb´ (+?) (Ludobójstwo..., tab. 7 na s. 1045).

Ibidem.

Lubomelski by∏ ostatnim powiatem na Wo∏yniu obj´tym ludobójczymi akcjami, które zacz´∏y si´ tutaj

29 VIII 1943 r., trwa∏y do 31 sierpnia i dotyczy∏y miejscowoÊci czysto polskich. We wrzeÊniu 1943 r. mor-

dowano Polaków, którzy prze˝yli rzezie w ukryciu oraz ˝yjàcych w miejscowoÊciach o ludnoÊci mieszanej

(Ludobójstwo..., s. 489–532).

Ukraiƒcy przybyli na Wo∏yƒ z Ma∏opolski Wschodniej, zwani Ha∏yczanami, brali udzia∏ w rzezi jako orga-

nizatorzy, agitatorzy, a tak˝e mordercy. O ich udziale wspominajà dokumenty polskiego podziemia, np.

informacja Okr´gowej Delegatury Rzàdu na Kraj z 7 VII 1943 r.

Wo∏yƒ

–

po∏o˝enie w powiecie dubieƒskim

(AAN, 202/III/198, k. 109), raporty Komendy AK Lwów z koƒca lipca lub z poczàtku sierpnia 1943 r.

Rze-

zie wo∏yƒskie

(AAN, 203/XV/42, k. 82). O przybyciu na Wo∏yƒ przed akcjami lipcowymi posi∏ków z „Ha∏y-

czyny” wnioskowaç mo˝na ze wspomnieƒ ounowskiego dzia∏acza w powiecie horochowskim, A. Krysztal-

Êkiego: „Na poczàtku ˝niw miejscowe bojówki UPA i SB wsi Haliczany [gmina Brany, powiat horochowski],

Chmielnickie [prawdopodobnie jest to powojenna, zmieniona, nazwa, bo miejscowoÊci o tej nazwie pod-

czas wojny nie by∏o – przyp. E.S.], Nowy Zboryszów [gmina Brany] otrzyma∏y rozkaz kierownictwa [OUN]

zabezpieczyç przemieszczanie si´ po terytorium rejonu kurenia UPA w liczbie 300 »wojaków« zmierzajà-

cych na Wo∏yƒ z Galicji. W tym celu by∏o zgromadzonych z okolicznych wsi prawie 50 podwód, na które

za∏adowa∏ si´ kureƒ w lesie ko∏o wsi Nowy Zboryszów”. Zob. A. KrysztalÊkyj,

Nacjonalno-wyzwolnyj ruch

na Horochiwszczyni,

¸uck 1994, s. 29.

Plik z chomika:

miraug

Inne pliki z tego folderu:

Michał Oleśniewicz - Dola Łemka (2009r.).pdf (81856 KB)
Poliszczuk Wiktor - Dowody Zbrodni OUN-UPA.pdf (43944 KB)
Biuletyn_7-8_2010.pdf (7368 KB)
Wolyn-1943-rozliczenie-Konferencja-IPN.pdf (1370 KB)
Polska-i-Ukraina-w-latach-trzydziestychczterdziestych-XX-wieku-t4-cz1.pdf (6780 KB)

Ewa Siemaszko, Ludobójcze akcje OUN-UPA w lipcu 1943 roku na Wołyniu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: