rachunkowość.docx

Rozdział VI

6.1               Wartości niematerialne i prawne – nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone na potrzeby jednostki

Przykłady wartości niematerialnych i prawnych:

·         Autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje

·         Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych

·         Know-how

·         Nabyta wartość firmy (różnica między ceną nabycia jednostki a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto

·         Koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji

Wycena wartości niematerialnych i prawnych: na dzień bilansowy wg ceny nabycia lub w koszcie wytworzenia pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne, umorzeniowe oraz z tytułu trwałej utraty wartości.

Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych: najwyżej pięć lat, wg metod właściwych dla środków trwałych.

6.1.1               Wartość firmy – różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto

Ujemna wartość firmy – różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a wyższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto

Amortyzacja wartości firmy: nie dłużej niż pięć lat, wg metody liniowej, odpisy amortyzacyjne zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych. W uzasadnionych przypadkach okres amortyzacji można wydłużyć do 20 lat.

6.2.1              Środki trwałe – aktywa rzeczowe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Przykłady środków trwałych:

·         Nieruchomości (grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle, budynki, lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego)

·         Maszyny, urządzenia, środki transportu

·         Ulepszenia w obcych środkach trwałych

·         Inwentarz żywy

·         Aktywa rzeczowe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu

6.2.2              Klasyfikacja Środków Trwałych – usystematyzowany zbiór obiektów majątku trwałego służący do celów ewidencyjnych, ustalania stawek amortyzacyjnych lub badań statystycznych

Grupy środków trwałych wg KŚT:

·         Grupa 0 – grunty

·         Grupa 1 – budynki, lokale, spółdzielcze własnościowe prawa do lokali

·         Grupa 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej

·         Grupa 3 – kotły i maszyny energetyczne

·         Grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania

·         Grupa 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty

·         Grupa 6 – urządzenia techniczne

·         Grupa 7 – środki transportu

·         Grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie

·         Grupa 9 – inwentarz żywy

Podstawowa jednostka KŚT – pojedynczy element majątku trwałego spełniający określone funkcje w procesie wytwarzania wyrobów i świadczenia usług; czasem dopuszcza się też używanie pojedynczych obiektów

6.2.3               Wartość początkowa środków trwałych – wartość, jaką przyjmuje się w momencie przyjmowania środka trwałego do używania. W przypadku środków trwałych nabytych odpłatnie wartość początkowa jest równa cenie nabycia. W przypadku środków trwałych wytworzonych we własnym zakresie wartość początkowa równa jest kosztowi wytworzenia. W przypadku środków trwałych otrzymanych nieodpłatnie lub w formie darowizny wartość początkowa jest równa wartości rynkowej lub godziwej.

Odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) – zmniejszają wartość początkową środka trwałego ze względu na zużycie fizyczne i moralne

Cena nabycia – cena zakupu należna sprzedającemu:

·         bez podlegających odliczenia podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego

·         w przypadku importu – powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym

·         powiększona o kwoty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu (łącznie z kosztami transportu, załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu)

·         obniżona o rabaty, opusty, inne zmniejszenia i odzyski

Koszt wytworzenia – wartość w cenie nabycia zużytych do wytworzenia środków trwałych (materiałów, rzeczowych składników majątku, wykorzystywanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za pracę wraz z pochodnymi)

Wartość rynkowa – określona na podstawie cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego gatunku i rodzaju, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia, czasu i miejsca odpłatnego zbycia.

Wartość godziwa – w przypadku niemożliwości ustalenia ceny rynkowej; kwota, za jaką dany środek trwały mógłby zostać wymieniony na warunkach transakcji rynkowej.

Aktualizacja wartości środków trwałych (przeszacowanie) – zwiększenie wartości początkowej używanego środka trwałego w celu uwzględnienia skutków inflacji, stosowane zazwyczaj na początku roku. Powstałą różnica zostaje odniesiona na fundusz (kapitał) z aktualizacji wyceny.

6.2.4                Przyczyny zwiększenia stanu i wartości środków trwałych:

·         zakup lub wytworzenie środka trwałego we własnym zakresie

·         otrzymanie w formie darowizny

·         otrzymanie w formie aportu

·         ujawnienie nadwyżek środków trwałych

·         aktualizacja wyceny

Przyczyny zmniejszenia stanu i wartości środków trwałych:

·         likwidacja środków trwałych w związku ze zużyciem, zniszczeniem

·         odsprzedaż środków trwałych

·         przekazanie w formie darowizny

·         przekazanie w formie aportu

·         stwierdzenie niedoboru

Likwidacja środka trwałego – w wyniku zniszczenia, zużycia lub nieopłacalności dalszej eksploatacji środka trwałego

Etapy likwidacji  środka trwałego:

·         przeznaczenie do likwidacji, ewentualny odpis z tytułu trwałej utraty wartości

·         postawienie w stan likwidacji, wyksięgowanie środka trwałego z ewidencji bilansowej i ujęcie w ewidencji pozabilansowej

·         zakończenie likwidacji, wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej

Koszty wiążące się z likwidacją księgujemy na koncie pozostałe koszty operacyjne, natomiast przychody – na koncie pozostałe przychody operacyjne.

6.2.5              Ulepszenia zwiększające wartość środka trwałego:

·         przebudowa istniejącego stanu na inny

·         rozbudowa składników majątkowych

·         modernizacja

·         rekonstrukcja zużytych całkowicie lub częściowo środków trwałych

Rodzaje zużycia środków trwałych:

·         zużycie techniczne – utrata wartości użytkowej środków trwałych w wyniku zachodzących w nich zmian fizycznych i chemicznych w toku ich eksploatacji

·         zużycie funkcjonalne – trwałe, niepożądane zmiany rozwiązań funkcjonalno-użytkowych, odniesione do aktualnie obowiązujących standardów wynikających z postępu technicznego i technologicznego

·         zużycie zewnętrzne (ekonomiczne) – utrata wartości środka trwałego w wyniku oddziaływania na niego czynników zewnętrznych, pochodzących z otoczenia układu eksploatacji.

Cele dokonywania odpisów amortyzacyjnych:

·         ustalenie realnej wartości składników majątku trwałego

·         przeniesienie wartości zużywających się części majątku trwałego w ciężar kosztów działalności

·         zebranie środków na odtworzenie i ewentualne rozszerzenie zakresu składników majątku trwałego

Okres amortyzacji środka trwałego zależy od:

·         liczby zmian, na których pracuje środek trwały

·         tempo postępu technicznego

·         wydajność środka trwałego w liczbach godzin jego pracy lub w liczbie wytworzonych produktów

·         prawne lub inne ograniczenia czasu eksploatacji

·         przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego

Metody amortyzacji dopuszczone przez ustawę o rachunkowości:

·         liniowa – polega na równomiernym rozłożeniu odpisów amortyzujących obciążających jednostkę w każdym roku w tej samej wysokości; jednakowa stawka amortyzacyjna od wartości początkowej przez cały okres amortyzowania

·         degresywna – w miarę upływu czasu i zużycia środka trwałego, jego wartość jest coraz mniejsza; szybkie, przyspieszone tempo amortyzowania w pierwszych latach użytkowania środka trwałego przy ciągle zmieniających się kosztach jednostki. Dozwolona w przypadku środków trwałych z grup 3-8 KŚT z wyłączeniem samochodów osobowych

·         progresywna – odpisy amortyzacyjne w poszczególnych latach używania są zróżnicowane, przy czym w pierwszych latach są one najniższe i stopniowo rosną. Nie przewidziana w przepisach podatkowych.

·         naturalna – uzależnia wysokość stawek amortyzacyjnych od pracy wykonanej w danym okresie przez dany obiekt stanowiący środek trwały. Nie przewidziana w przepisach podatkowych.

Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych dla celów bilansowych nie dokonuje się od:

·         gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową

·         środków trwałych, które nie tracą na wartości z upływem czasu

·         od aktywów nabytych w celu osiągania korzyści wynikających z przyrostu ich wartości

6.2.7               charakter dokumentacji odzwierciedlającej zmiany w stanie i wartości środków trwałych:

·         prawny – dokumentacja potwierdzająca prawo własności środka trwałego

·         techniczny – dokumenty określające techniczne dane środka trwałego

·         księgowy – dokumentacja dotycząca zmian w stanie środków trwałych

Dowody księgowe:

·         OT – przyjęcie środka trwałego – przychody nowych środków trwałych pochodzących z zakupów lub będących wynikiem prac budowlano-remontowych, przychód używanych środków trwałych nabytych w wyniku zakupów inwestycyjnych, zwiększenie wartości posiadanych środków trwałych na skutek ich modernizacji i ulepszenia

·         PT – protokół zdawczo-odbiorczy środka trwałego – nieodpłatne przekazania środka trwałego innej jednostce

·         LT – likwidacja środka trwałego – sprzedaż środka trwałego, wycofanie środka trwałego z użytkowania w wyniku zużycia, przeznaczenie do likwidacji

Książka inwentarzowa środków trwałych – wykaz posiadanych środków trwałych, zawierająca numery inwentarzowe obiektów, nazwy i charakterystyki środków trwałych, wartości początkowe, daty i źródła nabycia, znaki rozpoznawcze dowodów wprowadzenia do użytkowania, sprzedaży, likwidacji, nieodpłatnego przekazania.

Karta szczegółowa środka trwałego – forma ewidencji ilościowo-wartościowej, otwierana na podstawie dowodu przyjęcia środka trwałego do użytkowania; obejmuje następujące dane: numer inwentarzowy, symbol KŚT, datę przyjęcia do użytkowania, likwidacji, sprzedaży lub nieodpłatnego przekazania, wartość początkową i ewentualne jej zmiany, datę i koszt modernizacji, stawkę procentową odpisów.

Tabela amortyzacyjna – służy do ustalenia łącznej kwoty amortyzacji środków za poszczególne okresy

6.3               Leasing – umowa, na mocy której strona, jaką jest finansujący, przekazuje drugiej stronie (korzystającemu) prawo do użytkowania określonego dobra, którego jest właścicielem w zamian za określone płatności, przy czym czas użytkowania jest dokładnie określony w umowie.

Cechy charakteryzujące umowę leasingu:

·         Przedmiotem umowy jest środek trwały wykorzystywany w działalności gospodarczej korzystającego

·         Dokładnie określony czas trwania umowy

·         Zapłata za użytkowanie zawsze wyrażona w pieniądzu

Rodzaje leasingu:

·         Finansowy – przeniesienie z finansującego na korzystającego podstawowe ryzyko i korzyści związane z własnością aktywu

·         Operacyjny – umożliwienie użytkowania składnika majątku lub równocześnie pobierania pożytków, w zamian za opłatę, finansujący przez cały okres umowy wykazuje przedmiot umowy w swoich księgach odpowiednie do charakteru aktywów

6.4              Środki trwałe w budowie – zaliczone do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszania już istniejącego  środka trwałego

Etapy procesu budowy środków trwałych:

·         Przygotowanie – od zlecenia prac do rozpoczęcia realizacji budowy

·         Realizacja – od zakończenia etapu przygotowania do przekazania zakończonego zadania inwestycyjnego do użytkowania

·         Rozliczenie budowy – do ostatecznego rozliczenia poniesionych nakładów

Rozdział VII

7.1               Ewidencja gotówki w kasie

Gotówka w kasie – inwestycje krótkoterminowe, krótkoterminowe aktywa finansowe; ilość gotówki przechowywanej przez jednostkę

Zapisy na koncie Gotówka w kasie powinny być sporządzane na podstawie dokumentów:

·         Po stronie Winien – KP – kasa przyjęła

·         Po stronie Ma – KW – kasa wydała; lista płac; faktury i rachunki zakupów; wyciągi bankowe

Przynajmniej raz w miesiącu należy sporządzać dokument RK – raport kasowy – dokument, na którym naniesione są wszelkie ruchy gotówki w kasie jednostki. Za wszelkie niedobory w kasie odpowiedzialny jest kasjer, z wyjątkiem czynów przestępczych osób trzecich.

Różnice kursowe – różnice powstające w wyniku wyceny gotówki w jednostkach prowadzących działalność walutową. Wyróżniamy:

·         Dodatnie – kurs historyczny niższy od kursu z dnia bilansowego, księgowana na przychodach z operacji finansowych

·         Ujemne – kurs historyczny wyższy od kursu z dnia bilansowego, księgowana na kosztach z operacji finansowych

7.2              Inne środki i aktywa pieniężne:

·         Weksle obce

·         Czeki obce

·         Inne środki pieniężne

7.2.1               Weksle obce – papiery wartościowe określające bezwarunkowe zobowiązania wystawiającego weksel powstające w określonym na wekslu miejscu i czasie wobec osoby, która przedstawia go do wykupu.

Możliwości realizacji weksla:

·         Czekanie, aż wystawca wykupi weksel w odpowiednim czasie

·         Pokrycie posiadanym wekslem obcym naszych zobowiązań przez przekazanie weksla osobie trzeciej – indosowanie na rzecz wierzyciela

·         Zdyskontowanie weksla

Weksle obce oprotestowane – weksle, którym minął termin wykupu, ale nadal pozostają one w posiadaniu jednostki z powodu niewykupienia przez wystawcę

7.2.2               Dyskonto – rekompensata pieniężna z t...