Nikolaus Pevsner - Historia architektury europejskiej.pdf

(152501 KB) Pobierz
NIKOIaIUS
PEVSNER
hMoria
architelcwnt
eurupejskidj
Z angielskiegoprzeloiyly
Agnieszka Morawinska i Hanna Pawlikowska
lYydawnictwaArtystyczne i Filmowe
Warszawa1976
Tytul oryginalu: An Outline of EuropeanArchitecture
Po raz pierwszywydaneprzez PenguinBooks Ltd,
Harmondsworth,
Middlesex,
Anglia
Copyright @ Nikolaus Pevsner,1943
Projekt okladki i stron tytulowych
Cyprian Ko6cielniak
Redaktor
Anna Derwojedowa
Redaktor techniczny
El2bieta Szeszko
Od redakcji
Biblioteka Narodowa
3000100191
1439
l5):':,,
Historia architektury europejskiejNikolausa Pevsnerajest dziS
powszechnie dzielo klasyczne.Doczekala siE licznych
uwa'2ana
za
jqzyku angiel5ki$BtaZ wielu tlumaczerina inne jgzyki.
wydari w
W 6ladza ogromnQ
erudycj4,&$ri pod4ilawniej bogateslownictwo
i umiejqtnoSiformufd*#tria wniosk6w w spos6bzrozumialydlaka2-
dego,co nadajeksi42ce
walor popularyzatorski.
Oryginalna koncepcjadziela,jego wartoSi Wznawczai literacka
nie wymagaj4komentarzy,niemniej Czytelnikowipolskiemunale2y
jasno po-
siE kilka st6w wyjaSnienia. wstqpieAutor przedstawil
We
stawione sobie zdlo2enja' wynikajQcest4d konsekwencje.
i
D4i4c
do syntezy,do zwiEzlego
obrAZuewolucji architektury europejskiej,
musial ograniczy(,zakres ksi42ki do najwazniejszych
problem6w,
i to tych gl6wnie,kt6re yynikaty z tradycji laciiskiej. Poza tematem
pozostaly wiEc cale wielkie strefy kulturowe - jak choiby
roanraiari.
-
kr4g bizantyrlsko-ruski czy.ogromneobszarynale24ce kultury
do
peryferyjne.
Zachodu,ale uznaneprzezAutora za
polskiego wydania ksi42ki Pevsnera
Przystqpujqc pierwszego
do
Wydawnictwo mialo dwa rozwi4zania: albo uzupelnii dzielo pod-
stawow4 sum4 wiadomo6cio architekturzepolskiej, albo pozosta-
wii je w formie oryginalnej i skierowai Czytelnika do istniej4cych
polskich opracowari. Wybrano drugie rozwi4zanie, pozwalaj4ce
unikn4i uproszczeri ewentualnych
i
deformacji.W bibliografii zal4-
publikacje
czonej na koricu ksi42ki s4 wymienione najwa2niejsze
dotycz4ce
dziejdw polskiej architektury.Wydawnictwoplanuje r6w-
nie2 przygotowanieoddzielnegopopulamego opracowaniana ten
temat.
{,tk
l,o,n- - 3,ti :t f"
Przedmowa
Historia architektury europejskiejw jednym tomie wtedy tylko
mo2e spetniC
swoje zadanie,kiedy Czytelnik przyjmie fizy zastriLe-
2enia.
Nie mo2e siq spodziewaC, znajdziewzmiankqo ka2dymdziele
2e
i o ka2dym wainiejs4m architekcie;gdyby6mychcieli siq o to po-
kusic, calq ksi42kqwypelnitybysamenazwiskaarchitekt6w, rrazwy
budowli i daty. Jednabudowla musi wiqc czqstowystarczyd zi-
do
lustrowaniapewnego
stylu albo problemu.Omaczato, 2e w obrazie,
kt6ry Czytelnik zobaczy,wyeliminowanop6hony, klad4cjak gdyby
jeden kolor obok drugiego.Czytelnik mo2euanaC za wadq,musi
to
jednak prrymat, ie wprowadzenie subtelniejszychrozr62nierl po-
dwoiloby lub potroilo i tak ju2 znacartq
objqtoSC
ksi42ki.Omawiana
bqdzie wiqc nawa katedry w Lincoln, a pominiqta na przyklad nawa
katedry w Wells, omawianykodci6l S. Spirito we Florendi, a S. Lo-
renzo juZ nie. Ocrywi6cie,jest rzeczqdyskusyjnq,czy naprawdq ko,
fui6l St Michael w Coventryjest doskonalszym
przyklademko6ciola
parafialnego w stylu Perpendicularni2 ko6ci6l Holy Triniry w Hull,
a Palann Rucellai lepszym przykhdein r€nesansu wloskiego ni2
PalazzoStrozzi.W tego rodzaju dyskusjinie uda sig osiqgnqd
jedno,
myffno6ci.Jednakwalory architekturymo2naoceniai tylko popruez
dokhdny opis i analizq budowli, totez bylo rzeoz4koni*zn4 zmniej-
jak
szenieich liczby i podwiqcenie najwigcejmiejscatym, kt6re osta-
'wybrano.
tecznle
Ponadtowynikla konieczno6idwoch innych ograniczeri.
Nie bylo
mo2liwe omawianie architektury europejskiej wszystkich wiek6w,
po
od Stonehenge wiek XX, ani te2 architektury wszystkichnarod6w
tworz4cychdzisiejsz4
Europq. Wiqkszo3d
Czytelnik6wzgodzi siq, 2e
Swiqtynia grecka i rrymskie forum nalE4 do rywilizacji antyku,
6
a nie do tego, co rozumiemy potocznie pod pojgciern cywilizacji
europejskiej.Ale te2 wszyscyzgodz4siq, 2e Rzym i Grecja stanowi4
klucz do zrozumienia cywilizacji europejskiej, totei orn6wione s4
pokr6tce w pierwsrym rczdziale tej ksiq2ki. To samo odnosi siq do
pierwszego
i
okresuchrze&:ijanstwa jej
cywilizacji Sr6dziemnomorskiej
ko6ciolach Rzymu i Rawenny,
wyrazu we wczesnochrze6cijariskich
w ko6ciolachBliskiegoWschodui Bizancjum.Nale24 one do cywi-
lizacji innej ni2 nasza, ale jednocze5nies4 jednym z jej ir6del. To
oczywiSciewp}nelo na spos6b ich omawiania. Inny problem sta-
nowi na prryklad architektura Bulgarii. To, 2e zostala pominiqta
Bulgarii zwiqzana
na kartach tej ksi42ki, wynika z faktu, 2eprzeszlo6C
jest tak male,
byla z krEgiern bizantyrlskim, a i terazjej znaczenie
2e moilna wybacryt to zaniedbanie.A wiqc odrzucono tutaj wszy-
i
stkie marginalneproblemy rozwoju architekturyeuropejskiej wsgy-
- zgodniez prryjgtymprr.eze
czy
stko to, co niejest europejskie teL
mnie znaczeniemterminu ,,europejskie" - zachodniew swym cha-
rakterze. Zachodnia cywilizacja jest bowiem wyodrqbnionq caloSci4,
chcialoby siq powiedzieC:jednoSci4 biologicznq; nie z przyczyn ra'
sowych- byloby ptytkim materializmerntak twierdzid- ale z przy-
czyn kulturowych. Pozostawiam specjalistom historykom rozstrzy-
ganie, kt6re narody tworzyty europejsk4 cywilizacjq w okre6lonym
jakiS nar6d w ni4 wkraczali w jakim
momencie, jakim momencie
w
przestawal do niej nale2ed.Nawet historyk nie mo2e siq spodzie-
takiej nie-
Przyczyny
waC,2ejego zdaniebgdzieuznanepowszechnie.
jasne.Jakkolwiek
pewnorici
sq
kategorii historycznych wystarczajqco
jasne mogq sig wydawadzasadnicze
cechy rywilizacji rozpatrywane
dokonari, skoro tylko staramy
na podstawiejej najwspanialszych
-
jej
siqodtworzyC dokladnekontury w czasiei przestrzeni okazuje
siqmglista i niejasna.
cywilizacjiza-
Jestrzecz4pewr4, 2e prehistorianie stanowiczq$ci
cywilizacji,co zawartejest
chodniej,podobniejak prehistoriaka:2dej
ju2 w samym terminie; jest to stadium ,,pre" , lzrr. przed narodzeniem
danej qrwilizacji. Narodziny cywilizacji zbiegajq siE z momentern,
kiedy po raz pierwszy pojawia siq idea naczelna,leitmotiv, idea,
siq,
ktdra w ci4gu stulecibqdziewzrastai w silq,rozprzestrzeniai doj-
-
z
rzewat, wigdn4di wreszcie takie jest przeznaczenie, kt6rym trzeba
-
siq pogodzid opu6ci cywilizacjq,kt6rej byla dusz4. Kiedy to na-
stqpuje,cywilizacjaumiera i wzrastainna, gdzie indziej albo na tej
samej glebie poczynaj4c siE ze swojej wlasnej prehistorii, poprzez
prymitywne, ciemne wieki rozwija swoj4 wlasn4, zasadniczo now4
ideologiq. Tak bylo, by przypomniei najbli2szy nam przyklad, kiedy
przestalo istnied cesarstwo rzymskie i z prehistorycznej ciemnoSci
narodzila siq cywilizacja europejska, przeszla swoje merowifskie
dziecifistwo i zaczgla nabierai ksztaltu zaKarola Wielkiego.
Tyle o ograniczeniach czasowych. Co do ograniczef przestrzen-
nych, wystarczy kilka sl6w. Ktokolwiek decyduje siE pisai kr6tk4
historiq europejskiej architektury, sztuki, filozofii, dramatu czy
rolnictwa, musi zdecydowai, w kt6rej czE6ciEuropy i w jakim czasie
wystqpowaly zdarzenia, ktdre wydaj4 mu siq wyra2ai najpelniej 2y-
wotn4 wolq i uczucia Europy. Z tego to powodu Niemcy wymieniono
nie dla ich szesnastowiecznych, lecz dla osiemnastowiecznych bu-
dowli, gotyk wloski zostal zaledwie wspomniany, a o architekturze
skandynawskiej nie ma nawet wzmianki. Hiszpanii r6wnie2 nie
poSwiqcono tyle miejsca, na ile zaslugiwalyby niebywale wlaSciwoSci
jej tak licznych budowli, gdy2 w Zadnym okresie hiszpariska archi-
tektura nie wplynqla decyduj4co na rozw6j architektury europejskiej
jako caloSci. Jedyne odstqpstwo na rzecz dziel jednego narodu, na
kt6re sobie tu pozwolono (i ktdre nie wymaga specjalnych uspra-
wiedliwieri), dotyczy przykladdw angielskich, tam gdzie mo2na je
bylo wprowadzi|.nie
zaciemniaj4c naczelnego problemu, zamiast
przyklad6w zagranicVnych. Naczelny problem, powiedzmy to raz
jeszcze, to problem przedstawienia historycznego rozwoju architek-
tury zachodniej od IX do XX wieku jako przejawu zachodniej cy-
wilizacji.
Londyn, styczef 1942, Wielkanoc 1960
Przedmov,a do sihdmego wydania
angielskiego
Uplynqlo 20 lat od ukazania siE pierwszego wydania tej ksi42ki,
obejmujqcego 160 stron tekstu i 60 ilustracji na 32 wkladkach na
2dltawym papierze, opatrzonego fotografi4 autora wygl4daj4cego
znacznie mlodziej ni2 obecnie. W miarq starzenia siq, tak ksiq2ka
jak i autor grubiejq. Drugie wydanie (1945) obejmowalo 240 stron
i 48 wkladek i przyznalo Hiszpanii nale2ne jej miejsce. W trzecim
wydaniu, w l95l roku, poSwiqconowiqcej miejscafrancuskiemugoty-
kowi, francuskiemu XVII wiekowi i wloskiemu manieryzmowi.
ObjEtoSi ksiq2ki wzrosla do 300 stron z 64 wkladkami. Czwarte
wydanie z roku 1953 zmienilo siq minimalnie, a w pi4tym rozszerzo-
no om6wienie architektury wczesnochrzeScijariskieji bizantyfskiej
oraz kofca XVIII wieku we Francji, zwigkszono te2 liczbq wkladek
do 72. W tym samym roku Prestel Verlag z Monachium nadalo ksi42-
ce nowq rangq, wydaj4c j4 wspaniale, w twardej oprawie, z okolo
600 znakomitymi ilustracjami; lvydanie to przejqlo wydawnictwo
Penguin Books, dodaj4c wiEcej materialu angielskiego, ktory nie byl
konieczny w niemieckim wydaniu. To wydanie, nazwane jubileu-
szowym, poniewaZ ukazalo siq w 25 rocznicE narodzin Penguin
Books, otrzymalo uzupelnienie w postaci om6wienia niemieckiego
baroku i calego rozdzialu poSwiqconego okresowi pomiEdzy rokiem
l9l4 a polow4 naszegostulecia. Tymczasem dla wydari: holender-
skiego (1949), japofskiego (bez daty), hiszpariskiego(1957) i wlo-
skiego (1960) trzeba bylo dodai sporo materialu dotyczqcego tych
kraj6w.
W obecnym wydaniu zmieniono format, spos6b i technikq ilu-
stracji, wzoruj4c siq na ostatnio wydanych pozycjach Pelican Books
(l4cznie z moj4 ksi42k4 Pioneers of Modern Design). W ten spos6b
raz jeszcze mo2na bylo powiqkszyi liczbq ilustracji do 295 i liczbq

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin