Słownik lekarski łacińsko-polski.rtf

SŁOWNIK LEKARSKI ŁACIŃSKO-POLSKI

GEORGIUS BABECKI STANISLAUS BOBER

VOCABULARIUM

MEDICUM LATINO-POLONUM

Editio secunda emendata et extensa

VARSOVIAE MCMLXXJX APUD MEDICORUM LIBRORUM EDITORES

DR MED. JERZY BABECKI PROF. DR MED. STANISŁAW BOBER

SŁOWNIK LEKARSKI ŁACINSKO- POLSKI

Wydanie drugie poprawione i rozszerzone

WARSZAWA 1979 PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH

Drugie, poprawione i uzupełnione wydanie Słownika z 1972 roku zawiera około 8000 tysięcy nowych haseł. Obok mian aktualnie używanych w medycynie wystę­pują również wyrażenia archaiczne, co ma znaczenie przy studiowaniu dawnych dziel lekarskich, oraz ważniejsze terminy z dyscyplin pokrewnych. Słownik przeznaczony jest dla lekarzy, pracowników naukowych, studentów me­dycyny.

Copyright by Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1972, 1979

Redaktorzy: Hanna Szeffel, mgr Krystyna Kruczyńska

Redaktor techniczny: Wanda Choińska

Korektor: Irena Grzybowska

Projekt okładki: Wiktor Niciak

ISBN 83-200-0184-6

PAŃSTWOWY ZAKŁAD  WYDAWNICTW  LEKARSKICH — WARSZAWA 1979 Wvdaoie  II.  Nakład   ic 000+22;   «r   Objętość  ark.   wyd.   98,7,   »tk.   druk.   ?4,o.   Papier  bi bhiny  kl.   Ul,   4o   g,   84Xio8/i6.   Oddano   do   skbdaoia   w  listopadzie   1977  r.   PoJpuaoo   dc druku i druk ukończono w lutym  1579 r.  Zam   279/K/78.  Drak i oprawa W.Z Graf   Zam   167

ZAKŁADY GRAFICZNE „TAMKA", WARSZAWA Cena  zł   350.-

PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO

Szybkie zniknięcie z pólek księgarskich pierwszego wydania Słownika lekarskiego łacińsko-polskiego jest najlepszym przejawem żywotności języka łacińskiego w polskim mianownictwie lekarskim. Za drugi przejaw żywotności uznać należy konieczność poszerzenia drugiego wydania słownika wskutek ciągłego tworzenia iacińskich odpowiedników nowych pojęć w piśmiennictwie medycznym.

Wprowadzając nowe hasła, wykorzystano między innymi: Ilustrowany słownik międzynarodowego mianownictwa anatomicznego H. Feneisa w tłumaczeniu J. Wi-nowskiego i R. Modrewskiej-Winowskiej; Polskie mianownictwo histologiczne pod red. M. Wawrzyniaka oraz podręcznik Diagnostyka ogólna F. Bolechowskiego. Uwzględniono również uwagi Czytelników i Recenzentów.

Ze względu na śmierć prof, dr med. Stanisława Bobera poprawienia i uzupełnie­nia części haseł od litery M do Z podjęła się dr med. Barbara Dąbrowska. Oceny poprawionych i nowych haseł całości Słownika dokonał dr med. Brunon Neuman. Przypomnieć należy, że tekst pierwszego wydania konsultowali prof, dr med. Marian Tulczyński i dr filologii Józef Rybicki.

Ustalając pisownię haseł łacińskich, autorzy w zasadzie przestrzegali klasycznej crtografii języka łacińskiego. Pozostawiono nieliczne hasła nieprawidłowe z punktu widzenia filologii klasycznej, ale zwyczajowo przyjęte i stosowane w medycynie (np. użycie „c" zamiast „k" w wyrazach pochodzenia greckiego). Podano też, obok prawidłowej, niezgodną z klasyczną ortografią pisownię haseł z zakresu anatomii i histologii, zatwierdzoną przez międzynarodowe komisje do spraw mianownictwa, a cechującą się, między innymi, zniesieniem dwugłosek.

W słowniku zastosowano układ alfabetyczny, w którym miana łacińskie pisane z łącznikiem są traktowane jako jeden wyraz. Liczba mnoga występuje ściśle wed­ług porządku alfabetycznego z zaznaczeniem pl.

Hasła synonimiczne, które występowałyby bezpośrednio po sobie podano w ciągu i rozdzielono średnikiem, gdy różniły się końcówkami w dopełniaczu i redzajem, np.:

blcpharostatum, -i n; bSepharostatus, -us m powiekotrzymacz, rozwórka po­wiekowa.

W wypadku jednakowej końcówki dopełniacza i tego samego rodzaju drugie miano umieszczono w nawiasie, a występujące no nim końcówka i rodzajnik od­noszą się do obu forra, np.:

aminosuria (aminaria), -ae f obecność amin w moczu.

W nawiasach znajdują się również określenia synonimiczne dotyczące hasła głównego, które jako hasła występowałyby obok siebie, np.:

amaurosis centralis ślepota pochodzenia mózgowego

amaurosis cerebralis ślepota pochodzenia mózgowego zostały połączone w jedno hasło, np.:

amaurosis ceatralis (cerebralis) ślepota pochodzenia mózgowego.

Autorzy

OBJAŚNIENIE SKRÓTÓW

e.c. (exempli causa)

f (fenuninum)

ind. (indeclinabile)

m (masculinum)

n (neutrum)

NAB (Nomina Anatomica

Basiliensia) P-

f! (pSuralis) p. też recept, symb.

na przykład

rodzaj żeński

nieodmienny

rodzaj męski

rodzaj nijaki

mianownictwo anatomiczne

bazyłejskie patrz

liczba mnoga patrz też receptura symbol

Cyfry po czasownikach oznaczają koniugację

A symbol pierwiastka argon

A (angstrem) angstrem, symbol jed­nostki długości fali promieniowania

a od, po, w, z

aa (ana partcs aequales) w równych częściach (recept.)

aasmus, -i m dychawica oskrzelowa, astma

ab od

abacterialis, -e niebakteryjny, wolny od bakterii

abactio, -onis f poronienie wywołane, spędzenie płodu

abactus, -us m wywołanie poronienia, poronienie

abactus venter 1) poronienie wywołane; 2) poród przedwczesny wywołany

abacus, -i m 1) wykres, tablica; 2) stolik

abalienatio, -onis f choroba umysłowa

abalienatus, -a, -um chory umysłowo

abaptiston, -i « trepan stożkowaty

abarognosis, -is / brak (utrata) czucia ciężaru

abarthrosis, -is f staw ruchomy; p. też diarthrosis

abarticularis, -e pozastawowy, oddalo-lony od stawu

abarticulatio, -onis f 1) zwichnięcie stawu; 2) staw ruchomy

abasia, -ae f niemożność chodzenia

abasia atactica bezład ruchowy

abasia choreica niezdolność chodzenia wskutek pląsawicy nóg

abasia hysterica histeryczna niezdol­ność chodzenia

abasia paralytica niezdolność chodzenia wskutek porażenia

abasia paroxysmalis trepidans napado­wa niezdolność stania i chodzenia wskutek sztywnienia mięśni

abasia spastica niemożność chodzenia wskutek kurczów mięśni

abasia trepidans niemożność chodzenia wskutek drgawek nóg

abasia-astasia, -ae f niezdolność cho­dzenia i stania

abasicus, -a, -um nie mogący chodzić

abastardisatio, -onis f pogorszenie lub

zwyrodnienie rasy

abaticns, -a, -um nie mogący chodzić abavia, -ae f praprababka abavus, -i m prapradziad, przodek abaxialis,   -e  pozaosiowy,   nieosiowy abbrcviatio, -onis f skrót, skrócenie abbreviatio ligamentorum teretum uteri

skrócenie więzadeł obłych macicy abbreviatio tendinis skrócenie ścięgna abbreviate, -a, -um skrócony abdomen, -inis n brzuch abdomen acutum cbjrurgicale zespół os­trego brzucha abdomen carinatum brzuch łódkowaty,

wklęsły abdomen naviculare brzuch łódkowaty,

wklęsły abdomen obsripum wrodzona krótkość

mięśni prostych brzucha abdomen pendulum (propendcns) brzuch

obwisły

abdomen scaphoideum brzuch łódkowa­ty, wklęsły

abdominalgia, -ae f ból brzucha abdominalis,   -e   brzuszny abdoniinoanterior,   -ius  przedniobrzu-

szny abdominocardiacns, -a, -um brzuszno-

sercowy abdominocentesis, -s / nakłucie jamy

brzusznej abdominocysticus, -a -um brzuszno-pę-

cherzowy abdominogenitalis, -e odnoszący się do

brzucha i narządów płciowych abdominohysterectomia, -ae f wycięcie

macicy drogą   brzuszną abdominohysterotomia,  -ae f nacięcie

macicy drogą brzuszną abdominoscopia, -ae f wziernikowanie

jamy brzusznej, laparoskopia, ogier

dziny brzucha abdominoscrotalis, -c brzuszno-moszno-

wy abdominothoracicus, -a, -um brzuszno-

piersiowy

abdominouterectomia

abdominouterectomia, -ae f wycięcie macicy drogą brzuszną

abdominouterotomia, -ae/nacięcie ma­cicy drogą brzuszną

abdominovaginalis, -e brzuszno-poch-wowy

abdominovesicalis, -e brzuszno-pęche-rzowy

abducens, -entis odwodzący, odprowa­dzający

abducere 3 odprowadzić, odciągnąć

abductio, -onisfodprowadzenie, odwie­dzenie

abductor, -oris m odwodziciel, odwo­dzący (mięsień, nerw)

abembryonicus, -a -um znajdujący się z dala od zarodka

abentericus, -a, -um pozajelitowy

abepithymia, -ae f porażenie splotu trzewnego (słonecznego)

aberrans, -antis zbaczający, odchylają­cy się od miejsca lub normy

aberratio, -onis / aberracja, zboczenie, odchylenie od normy

aberratio astigmatica niezborność as-tygmatyczna

aberratio chromatica aberracja chroma­tyczna (barwna)

aberratio chromosomatica aberracja chromosomalna (nieprawidłowa licz­ba chromosomów w jądrze komór­kowym)

aberratio dioptrica aberracja sferyczna

aberratio la tera! is odchylenie boczne

aberratio longitudinalis odchylenie wzdłuż osi

aberratio mentalis zaburzenie umysłowe

aberratio   optica   aberracja   optyczna

aberratio sexualis zboczenie płciowe

aberratio sphaerica aberracja sferyczna

aberratio sphaerica negativa aberracja sferyczna odśrodkowa

aberratio sphaerica positiva aberracja sferyczna dośrodkowa

aberratio testis niezstąpienie jądra

aberrometrum, -i n przyrząd do mierze­nia stopnia aberracji

aberroscopium, -ii « aberroskop, przy­rząd do badania aberracji

abevacuatio, -onis f 1) nieprawidłowe wydalanie; 2) przerzut, metastaza

abiotrophia, -ae f abiotrofia, przed­wczesna utrata żywotności wewnątrz-pochodna

abiectus, -a, -um niedbały, nędzny, nik­czemny

abiens, -entis oddalający się (od bodź­ca), odchodzący

abietas, -atisfabietan, sól kwasu abie-tynowego

abietinuni, -i n abietyna, żywica drzew iglastych

abiochemia, -ae f chemia nieorganiczna

abioenergia, -ae f utrata (brak) żywot­ności, energii

abiogenesis, -is f abiogeneza, samo-rództwo

abiogeneticus, -a, -um abiogenetyczny, odnoszący się do samorództwa

abiologia, -ae f anorganologia, nauka o obiektach nieożywionych

abiophysiologia, -ae f abiofizjologia, nauka o procesach nieorganicznych w żywych organizmach

abiosis, -is f abioza, brak (utrata) ży­wotności

abioticus, -a, -um abiotyczny, niezdolny do życia

abiotrophia, -ae f abiotrofia, utrata, zmniejszenie się żywotności komórki, tkanki, narządu

abiotropicus, -a, -um abiotroficzny, o zmniejszonej żywotności

abirritans, -antis uspokajający, kojący

abirritatio, -onis f obniżenie reakcji na bodźce

abirritativus, -a, -um zmniejszający po-podrażnienie, łagodzący

abiureticus, -a, -um abiuretyczny, nie dający odczynu biuretowego

ablactatio, -onis f 1) odstawienie (od­łączenie) od piersi; 2) ustanie wy­dzielania mleka

ablastemicus, -a, -um nie dotyczący zarodzi lub kiełkowania

ablastmum, -i n ablastyna, przeciwciało zapobiegające rozmnażaniu się drob­noustrojów w organizmie

ablatio, -onis f usunięcie, odjęcie, oder­wanie, odwarstwienie, oddzielenie

ablatio placentae 1) odklejenie łożyska; 2) usunięcie łożyska

ablatio retinae odwarstwienie siatkówki

ablepharia, -ae f wrodzony niedoroz­wój lub brak powiek

ablepharus, -i m osobnik nie mający powiek

ablcpsia, -ae /1) ślepota, brak (utrata) wzroku; 2) zaślepienie

abluens, -entis oczyszczający, obmy­wający

abreactio

abluentia, -him n pl środki oczyszczają­ce, środki do przemywania ablutio,  -onis f obmywanie,   mycie,

przemywanie, podmycie ablutomania, -ae / mania (natręctwo) ciągłego mycia

abmortalis, -e oddalający się lub od...