Podhorecki - Jugosławia. Dzieje narodów państw i rozpad federacji 2000.pdf

(57569 KB) Pobierz
,
LESZEK PODHORODECKI
DZIEJE NARODÓW,
/
PANSTW
I ROZPAD FEDERACJI
MA~A
WARSZAWA
2000
WSTĘP
Termin
Jugosławia
oznacz.a
Słowiańszczyznę
pałudniową,
powstał~
w
VI-VII
w.
w
wyniku
zasiedlenia
Półwyspu Bałkański-ęgo
przez plemiona
sł€f­
wiańskie,
przybyłe
z pierwotnych siedzib na terenie dzisiejs,*
i,
Polski
i
U.~fil:ny.
W
całej
swojej wielowiekowej historii plemiona
połudn'f0,~QńS~ie żyły
i
rozwijały się
w ramach
różnych państW,
w innych
kręgach
qwilizacyjnych.
Przeżywały
wzlory
i
upadki,
w
końcu wstały
wchłonięte
pi.tez
potężne
imperia
Habsburgów
i
Osmanów, na
całe
wieki
pozbawione
niepodległości.
Dopiero
w
XIX
w.,
gdy
na
Bałkanach
rozwinął
się
ruch
narodowowyzwoleńczy, zrodziły
się
ideologie i programy zjednoc:zenia
Słowian
południowych
w
jednym
pań­
'•
stwie.
Program
zjednoczenia
urzeczywistniła
·wreszcie
Serbia
po
I
wojnie
światowej.
W
ten
sposób
powstała
Jugosławia,
rwór
sztuczny,
rozsadzany od
wewnątrz
nieustannymi konfliktami
narodowościowymi
i
społecznymi,
utrzymywany si-
łą
przy
życiu
przez
monarchię
maj
ącą
oparcie
w
Serbach.
Najazd
niemiecko-
-włoski
w
1941 r.
w
ci<bau
kilkunastu
dni
doprowadził
do rozsypania
się
tego
zlepku narodów, kulrur i religii.
Konsekwencją
tego
była
okrutna
wojna domo-
wa, prowadzona zarazem przez
siły
komunisryczne Josipa
Broz-Tiry
przeciw
okupantom. faszystowskim.
Zwycięstwo
Tiry
w
1945
r.
zadecydowało
o powo-
jennym
kształcie
usuojowym
Jugosławii.
Pod jego
żelaznymi rządami
federa-
cyjna
Jugosławia
wydawała się być
pańsrwem
stabilnym,
odgrywającym
zna-
czącą rolę
na
arenie
międzynarodowej,
w
pełni
suwerennym,
norującym
znacz-
ny
posręp
gospodarczo-społeczny.
Gdy
zabrakło
tego
nadzvvyczaj skurecznego
dyktarora,
gdy
„jesień
narodów"
obaliła
komunizm w
Europie
Srodl<owo-
Wschodniej, tlumione
dotąd
nacjonalizmy
ujawniły
się
w
całej
pełni.
Następ­
stWem
tego
były
okrume
wojny
domowe
i
rozpad
federacji.
Wydarzenia
w
Ju-
gosławii
lat 1991-1999
wstrząsnęły światową opinią publiczną, spowodowały
interwencję
ONZ i NATO.
Przez
re kilka lar
Jugosławia
znajdowała się
na
pierwszych suooach
gazet,
na
początku
informacji radiowych
i
telewizyjnych.
Zainteresowanie
rym
krajem
gwałtownie wzrosło. Książka
ukazująca
po raz
pierwszy
w
polskiej
literaturze dzieje
Jugosławii aż
po
konflikt
o Kosowo
i
in-
terwencję
NATO
zainteresuje -
mam
nadzieję
- wielu
Czytelników.
3
1. STAROzYTNA ILIRIA
Nadzwyczaj
urozmaicona
jest przy:roda na
terenach
zajmowanych przez
późniejszą Jugosławię.
Dzikie szczyty
Czarnogóry i
Słowenii konrrastują
ze
spokojnymi równinami Wojwodiny, surowe
wąwozy,
rwące
potoki
i
strome
przełomy
rzek Hercegowiny
sąsiadują
niemal z
łagodnymi
pagórkami Serbii,
pokrytymi
pnącą
~ię
ku
górze
winną
latoroślą,
zaś
skaliste
góry i stare lasy
Bośni, pełne
grubego
zwierza
z
potężnym
niedźwiedziem,
leżą
nieopodal
prze-
pięknych wybrzeży
Dalmacji, skalistych, silnie
rouzłonkowanych,
ozdobio-
nych serkami wysp,
mieniących się ismą
gamą
barw i odcieni
roślinności
-
ga-
jów oliwnych
i
cyprysowych,
lasów
świerkowych,
palm, drzew
pomarańczo­
wych i kwiatÓ\.Y.
Rozległe
jeziora Macedonii
przyciągały
turystów równie licz-
nie jak
ośnieżone
szczyry Alp
Słoweńskich
z dumnie
sterczącym
Triglavem,
ej.
Trzy
G-łowy
(2863 m).
Przeważającą
część
kraju
zajmują
fałdowe
Góry
Dynarskie,
zbudowane
ze
skał
wapiennych,
tworzące
złożony
sys1tem pasm
ciągnących się
równolegle
do
wybrzeża, płaskowyży,
dolin i zapadlisk.
Liczne
jaskinie ze
sławną
Postojną
w
paśmie
Norranjsko, podziemne rzek.i_, jeziora,
polja*
i studnie krasowe jeszcze
bard.ziej
dodają
uroku
całemu
krajowi.
Leżące
na
południu
pasma Prokletije
i
Durmitor
z
wysokimi
szczyrami
(Daravica
2656 m
i
Bobotov Kuk 2522 m)
noszą
ślady
zlodowaceń, położony poniżej
nich masyw Sar
Płanina
opada
ła­
godnie ku wschodowi.
Środkowopołudniową część
zajmuje stary, krystaliczny
masyw
tracka-macedoński
,
rozbity na
szereg izolowanych
grup
górskich
i ko-
tlin zapadliskowych,
natomiast
północno-wschodnia
część
kraju
-
ro urodzaj-
ny skrawek
Niziny
Węgierskiej
(zwanej
niegdyś Panońską),
urozmaicony nie-
wielkimi
masywami.
Równie
różnorodny
jesr
klimat -
śródziemnomorski
na
wybrzeżu
dalmatyil-
skirn,
z
ciepłymi,
wilgotnymi zimami (od
+
2°
do
+8°
w
styczniu)
i
suchymi,
gorącymi
larami, alpejski
w
wysokich partiach gór, kontynentalny,
z
gorącymi
latami i stosunkowo
chłodnymi
zimami
w
środkowej
i
północnej części
kraju.
-
,..-polje
-
rozległa
koclina
o
płaskim
dnie
i
stromych
zboczach,
powstała
w
wyniku
procesów
i
krasowych,
w
czasie
większych
opadów
pt7.ekształca
się
w
okresowe
jezioro.
5
Mimo znacznych opadów
poważna część Jugosławii
odczuwa niedobór
wody.
Rzeki
przeważnie są
krótkie
i
rwące,
tylko
w nizinnej
czę.~ci
kraju
rozlewają
się
szeroko
i
płyną
dostojnie.
Od
pradawnych cz.asów
ziemie
ce
słynęły
z wielu
su-
rowców
mineralnych oraz
rozległych, przeważnie
mieszanych lasów, bogatych
w
różnorodną
zwierzynę.
Inaczej
wyglądała
przyroda kraju
przed ponad
l20
tys.
laty, gdy na
tere-
nie tym
pojawił
się
pierwotny
człowiek.
Klimat
na
Półwyspie
Bałkańskim
był
wówczas
surowy,
stepowa-tundrowy,
ukształtowany
przez
epokę
lodow-
cową.
Masywy górskie pokryte
były
lodowcami.
Na terenach
bałkańskich
żyły
wtedy
groźne
dla
człowieka
niedźwiedzie
i
lwy
jaskiniowe,
liczne
były
c:ei
nosorożce,
mamuty
i
hieny
jaskiniowe.
Prymitywne hordy
ludzkie za-
rnieszkjwały
wówczas
jaskinie,
trudniąc
się
łowiecrwem
i
zbieracrwem.
Śla­
dy
człowieka
z
epoki paleoliru,
tzw.
Neandertalczyka,
odkryto
w
Krapinie
koło
Zagrzebia,
koło
Kragujevaca,
w pieczarze
Crvena
Scjena
koło
Bi-
lefy
i
w ponad
40
miejscowościach
w
Słowenii
oraz Chorwacji.
Z
okresu
50 000-8000
lat
p.n.e.
urywają się ślady
pobytu
człowieka
i
dopiero
z czasów
mezolitu
(8000-7000
lat
p.n.e.) mamy
następne
dowody
jego
działalności.
Liczniejsze
są
ślady
z
epoki neolitu,
gdy przyroda
kraju
upodobniła
się
już
do
dzisiejszej.
Człowiek
neolityczny
prowadził przeważnie osiadły
tryb
życia,
mie-
szkał
w
półziemiankach,
a potem
w
chatkach trzcinowych, oblepionych
gliną
pomieszaną
ze
słomą, uprawiał
wspólnie
ziemię
sadząc
proso,
pszenicę
i
figi,
hodował owce~
kozy,
bydło
i
świnie,
zajmował
się
tkactwem
i garncarstwem.
Epokę neolityczną
charakteryzowała niejednolitość
kulrur,
świadcząca
o
stop-
niowym
różnicowaniu się
poziomu
rozwoju
poszczególnych ludów.
Prawdzi,:vą
sensację
w
świecie
wywołało
odkrycie
w
1965
r.
dobrze zachowa-
nej osady w
Lepenskim
Yirze
w
pobliżu
przełomu
Dunaju
koło
Żelaznej
Bra-
my,
datowanej
na
6000-5000
lat
p.n.e.,
a
więc współczesnej początkom
cywi-
lizacji w Egipcie, Mezopotamii
i
Chinach.
Stwierdzono
iscnienie
85
budynków
mieszkalnych
o
planie rrapezowym, z
wejściem
do izby
osłanianym
przed
sil-
nymi
porywami wiatru. Budynki,
przypominające
bardziej
szałasy niż
domy,
były
wewnątrz
bardzo starannie zagospodarowane. W osiedlu odkryto
też
du-
że
cmentarzysko,
resztki
narzędzi łowieckich
i rybackich, liczne
rzeźby
wyobra-
żające
ludzi i
zwierzęta,
z
tajemniczymi
znakami wyrytymi
w
kamieniu,
różne
ozdoby,
kości
konsumowanych
zwierząt, świadczące
o
dominującej
roli
myśli­
stwa
i
rybołówstwa
w gospodarce
ówczesnych ludzi.
Liczne
kamienie
ofiarne
dowodzą
istnienia
rozwiniętego
systemu
religijnego.
Bogactwo
znalezisk
skło­
niło
do
podjęcia
decyzji o
zabezpieczeniu
na
przyszłość
rego obiektu.
Okres
brązu,
bogaty
w
wykopaliska
archeologiczne,
przypada w
Jugosławii
na
laca
1800-1000
p
.n.e.
W
tym
czasie, ok.
1200
lar p.n.e., na tereny kraju
wtargnęły
z
północnego
wschodu
indoeuropejskie
plemiona
Ilirów, które do-
tarły
do Adriatyku,
podporządkowały
sobie ludy
żyjące
dotychczas na ziemiach
Jugosławii,
częściowo przeniknęły
nawet do Italii.
Według
niektórych now-
szych
teorii tereny
Jugosławii stanowiły
ich
praojczyznę.
Ilirowie
żyli
w ustro-
ju
wspólnoty
pierwotnej
z silny1ni
przeżytkami
matriarcharu,
[rudni1i
się głów-
6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin