bibliologia-egzamin-kwintesencja_wiedzy.doc

1.       PROBLEMATYKA BADAWCZA BIBLIOLOGII I JEJ EWOLUCJA.

Refleksja teoretyczna nad książką, jej znaczeniem  i istotą pojawiła się już w starożytności w postaci:

·         Reguł bibliograficznych

·         Poradników zbieractwa książek i budowania bibliotek

·         Przepisów i zaleceń wydawniczych

·         Wypowiedzi uczonych i pisarzy o książce.

Wieki później przyniosły dalszy wzrost zainteresowania książką, szczególnie od przełomu średniowiecza i renesansu. Mimo tego próby kreowania nowej, odrębnej dyscypliny naukowej zajmującej się książką pojawiły się dopiero
w drugiej połowie XVIII. Miała nią być bibliografia.

W drugiej połowie XIX w. w roli ogólnej nauki o książce, zastąpiło ją na długi czas bibliotekoznawstwo.

Pod koniec XIX w. Zaczęła rodzić się już pod nazwą – księgoznawstwo, bibliologia.

Termin ‘bibliologia’ – oznaczający naukową refleksję nad książką, upowszechnił się na przełomie XVIII i XIX w.

Metody badań bibliologicznych

Metody charakterystyczne dla bibliologii:

Metoda typograficzna, Metoda proweniencyjna

Bibliologia, bibliotekoznawstwo i informacja naukowa.

1. Termin Bibliologia utrwalił się w j. polskim za sprawą Stefana Vrtela- Wierczyńskiego.

Używane są także nazwy księgoznawstwo (Rulikowski), nauka o książce.

Bieńkowska: Bibliologia, nauka/wiedza o książce, księgoznawstwo- najczęściej są to terminy jednoznaczne, jednak nauka o książce eksponuje zakres teoretyczny, natomiast wiedza o książce- praktyczny.

2. Bibliotekoznawstwo (twórcą terminu był Martin Schrettinger- ograniczał on do spraw organizacyjnych;

* księgoznawstwo wchodzi w skład bibliotekoznawstwa (ważna rola w Niemczech)

3. Informacja naukowa (ang. Information science); niegdyś nazywano ją dokumentacją.

działalność polegająca na udostępnianiu w różnych dziedzinach informacji o wynikach nauki lub osiągnięciach praktyki w celu ich wykorzystania w dalszym rozwoju nauki lub doskonaleniu działalności praktycznej

Nazwa bibliologia pochodzi od greckiego biblion albo biblos (książka) i logos (nauka). Za właściwego twórcę terminu uważa się francuskiego bibliotekarza i bibliografa Gabriel Etienne Peignot (1767-1849), który użył tej nazwy w swojej pracy Dictionnaire raisonne de bibliologie(1802-1804) według niego bibliologia to ogólna nauka o książce.

W Polsce termin ten pojawił się po raz pierwszy u schyłku XIXw., m.in. w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej (1894-1914) i Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda. w tej ostatniej termin bibliografia użyto w haśle bibliopoleja, która oznaczała naukę "o rzeczy książkowej".

Prekursorzy bibliologii

+ w Polsce do najważniejszych prekursorów zaliczamy:

1)                   Jerzy Samuel Bandkie

2)                   Joachim Lelewel

3)                   + Paweł Jarkowski: pionier polskiej nauki o książce; jego rękopisy zostały zniszczone w czasie II wojny światowej; ważne napisał wykłady: Bibliologia częśc I i Cz. II;

4)                   Karol Estraicher

5)                   Mieczysław Rulikowski

6)                   Stefan Vertel-Wierczyński

Peignot- wiedza bibliograficzna jako bibliologia Szeroka problematyka bibliologii: umiejętnośc tworzenia książek, typografia, księgarstwo i bibliografa- (bibliopeja) a także językoznawstwo (glossologia) i nauka o piśmie (dyplomatyka) i historia literatury

Lelewel- Wilno; Warszawa; praktyk; proponował rozdzielenie dzieł piśmiennictwa i bibliografii; biblioteka- najważniejsze udostępnianie; ważna dokładność opisu, pionier katalogowania ks.;   „Bibliograficznych ksiąg dwoje” bibliografia tożsama z bibliologią- zbiór wiadomości z dziedzin: historii bibliotek, glossologii, typografii, sztuka drukarska, introligatorstwo, bibliopolia (księgarstwo i bibliotekarstwo), bibliopojeja (księgotwórstwo)

Bibliografia-bibliologia jako nauka pomocnicza dla badań historycznych

+Rozróżnienie piśmiennictwa i bibliologii.

Karol Estreicher- zadanie bibliografii to badanie, opisywanie, ocenianie i klasyfikowanie dzieł, określanie wartości naukowe dzieł. Aspekt teoretyczny (bibliografia czysta- wewnętrzna)- bibliologia, bibliografia materialna- bibliografia właściwa Bibliologia jest teorią bibliografii, postawiona jest nad bibliografią jako jej teoria wyznaczająca cele badawcze i praktyczne. Integralność problematyki księgoznawczej.

+Dzieło „Bibliografia Polska”.

Zadanie bibliologii: określenie wartości naukowej dzieł.

W Polsce problemy bibliotekoznawcze traktowano jako:

1. jako składnik bibliografii (Lelewel, Estreicher)

2. element księgoznawstwa ( Rulikowski, Dobrowolski, Artel-Wierczyński, Muszkowski)

Po raz pierwszy terminu bibliotekoznawstwo użył Górski w podręczniku pt. Krótki rys bibliotekoznawstwa jako zbiór prawideł przy zakładaniu, urządzaniu i zarządzie bibliotek.

Encyklopedia wiedzy o książce i jej znaczenie dla rozwoju nauki o książce.

Encyklopedia wiedzy o książce jest publikacją obejmującą całokształt współczesnej wiedzy ze wszystkich dziedzin dotyczących książki jako dzieła sztuki rękopiśmiennej i poligraficznej oraz przedmiotu czytelnictwa, kolekcjonerstwa
i handlu. Problematyka EWoK dotyczy księgoznawstwa światowego ze szczególnym uwzględnieniem spraw polskich.

2.       KSIĄŻKA W OBIEGU KSIĘGARSKIM I BIBLIOTECZNYM

Obieg książki w społeczeństwie jest równie ważny co obieg informacji (niezbędny dla rozwoju gospodarki oraz działalności politycznej i naukowej) – służy rozwojowi osobowości czytelników. Utrwala dorobek poznawczy, ideowy
i artystyczny zbiorowości oraz rozpowszechnia go w obrębie zarówno jednego pokolenia, jak i wśród wielu, umacniając w ten sposób historyczną jedność zbiorowości i przyczyniając się do zachowania równowagi systemu.

Społeczna funkcja książki   

Aby pojąć społeczną rolę książki, należy odpowiedzieć napytanie dlaczego ludzie czytają?

Amerykański badacz W. Schramm nakreślił funkcję, wedle której oczekujemy satysfakcji i wysiłku, potrzebnego
do uzyskania materiałów i przyswojenia sobie ich treści. Satysfakcję osiąga uczestnik kultury wtedy, gdy uda mu się zaspokoić swe potrzeby w tej dziedzinie. W zakresie odbioru literatury oczekiwania te wiążą się najściślej z sytuacją komunikacyjną, w której z jednej strony uczestniczy dzieło piśmiennicze, z drugiej jego odbiorca.

Mówimy tu o funkcji społecznej, samą książkę właściwie też należy traktować jako zjawisko społeczne. Wynika to bowiem z jej podstawowego założenia: społecznej komunikatywności.

Bibliologia w ujęciu Krzysztofa Migonia

Krzysztof Migoń z wykształcenia orientalista. Propagował szerokie ujęcie księgoznawstwa. Termin bibliologia utrwalił się w piśmiennictwie głównie dzięki rozprawom Stefana Vrtela-Wierczyńskiego. Obok tego używane są terminy księgoznawstwo (za Rulikowskim) i nauka o książce.

Bibliologię traktował jako podstawową dyscyplinę teoretyczną i praktyczną bibliotekarstwa i informacji naukowej.
Wg niego bibliologia to nauka teoretyczna, ma dużo szersze znaczenie niż bibliotekoznawstwo. Bibliologii nie należy utożsamiać z bibliotekoznawstwem, choć posiada wspólne przedmioty. Do najważniejszych teoretycznych zadań bibliologii należy umożliwienie poznania właściwości książki jako narzędzia przekazu treści piśmienniczych

Jako naczelną metodę badawczą bibliologii uznawał metodę funkcjonalną. Przedmiotem badań bibliologii są instytucje książki oraz procesy wytwarzania, rozpowszechniania i odbioru książek i skutki tych procesów.

Zagadnienia współczesnego systemu książki

We współczesnej bibliologii zaistniało pojęcie „kultury książki”. W pojęciu „kultura książki” mieszczą się wszystkie materialne i duchowe aspekty książki, tradycje i dziedzictwo, uniwersalizm i multifunkcjonalność.
Ta generalizująca koncepcja teoretyczna pozwala zintegrować pozornie niejednorodny przedmiot i pole badań bibliologicznych. „Kultura książki” stać się może użytecznym pojęciem centralnym tak w teorii samej książki jako przedmiotu, narzędzia i funkcji w kulturze, jak też w empirycznych badaniach historycznych i współczesnych
o charakterze faktograficznym.

2