metodologia-pojecia.docx

4

kontekst uzasadnienia – etap sprawdzania tego, czy pomysł, hipoteza jest dobra

konwencje – Według konwencjonalizmu aksjomaty nauk dedukcyjnych i teorie nauk empirycznych mają charakter konwencji – przyjęcie takich konwencji ma na celu ułatwienie porozumienia się między uczonymi i ułatwienie opisu świata. O tym, jakie konwencje spośród możliwych należy wybrać, decyduje ich prostota i estetyka.

Inaczej: przedmiot badan w naukach społecznych jest zracjonalizowany, konwencyjny i zideologizowany.

metodologia apragmatyczna – badania nad rezultatami czynności naukowych

metodologia normatywna – zestawia normy poprawnego postępowania naukowego

metodologia opisowa – koncentruje się na opisie czynności poznawczych i ich wytworów

metodologia pragmatyczna – odnosi się do czynności badawczych, tzw. metodologia badań naukowych. Nauka traktowana jest jako czynności badawcze.

modele – opis stałych relacji między rzeczą a zjawiskiem. W odróżnieniu do prawa, model może być nieprawdziwy

model wyjaśniania przez prawa – w wyjaśnianiu przez prawa na eksplanans składają się prawa i warunki wstępne (poprzedzają/towarzyszą faktu wyjaśnianemu, od nich zależy to, jakimi prawami będziemy się posługiwać).

Eksplanandum natomiast to fakt.

A)    Wyjaśnianie dedukcyjno – nomologiczne

Mamy 100% pewności, że jeżeli A, to B.

B)    Wyjaśnianie statystyczne

Tu prawa ogólne zastąpione są przez prawa statyczne i nie mamy 100% pewności, że jeśli A, to B, tylko x%.

naturalizm umiarkowany – głosi, że na tyle, na ile możemy, wykorzystujemy wspólne metody dla nauk przyrodniczych i humanistycznych, jednak nauki humanistyczne mogą korzystać z własnych metod

naturalizm skrajny – w skrócie: humanistyka jest zacofana. Nauki są skrajne i powinny się posługiwać sprawdzonymi metodami życia przyrodniczego.

nauki abstrakcyjne – zajmują się prawami łączącymi fakty przyrody

nauki dedukcyjne – nauki, w których uznaje się twierdzenia jedynie wówczas, gdy się je wyprowadzi metodą dedukcji z twierdzeń już uznanych. Są to matematyki i logika.

nauki idiograficzno-nomologiczne – zajmują się i ustalaniem faktów, i odkrywaniem praw, przy czym ustalanie faktów jest ich zadaniem pierwszoplanowym.

nauki indukcyjne – nauki o różnych sferach przyrody i społeczeństwa, przedmiotem tych nauk jest świat rzeczywisty; nauki, w których główną podstawą twierdzeń są zdania bezpośrednio oparte na doświadczeniu.

nauki nomologiczne – to nauki zajmujące się odkrywaniem, formułowaniem praw. Faktami posługują się tylko dla uzasadnienia tych praw.

nauki podstawowe – odkrywają ogólne prawa przyrody i społeczeństwa

nauki realne – mają za swój przedmiot określony wycinek doświadczalnej rzeczywistości i badają go za pomocą określonej metody. Jest to albo wycinek przyrody (nauki przyrodnicze) albo wycinek tego, co powstało w wyniku ludzkiego działania (nauki kulturowe), przy czym można tu odróżnić historię, język i sztukę jako twory ludzkiego ducha od struktur i prawidłowości występujących w życiu gospodarczym i społecznym.

nauki stosowane – wykorzystują wyniki nauk podstawowych do celów praktycznych, formułują prawa szczegółowe, oceny i normy.

normatywizm – badanie nie tego jak jest, a jak być powinno. Jedna z dwóch podstawowych tendencji w tradycyjnej nauce o polityce, którą zaatakował behawioralizm.

neutralizm – postuluje całkowitą eliminację wartości z procesu poznania

optymizm poznawczy – pojawia się w idealistycznej koncepcji nauki; twierdzi, że wiedza pewna jest możliwa do osiągnięcia

paradygmat – to zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przy-jętych w społeczności uczonych - przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.

podmiot zbiorowy – w metodologii koncepcja podmiotu zbiorowego pojawia się w dialektycznej koncepcji nauki. Zakłada, że liczą się efekty łączne działań podejmowanych przez poszczególnych uczestników procesu. Proces poznawczy jest szczególnego rodzaju procesem społecznym.

W literaturoznawstwie podmiot zbiorowy jest typem podmiotu lirycznego, który wypowiada się w imieniu pewnej zbiorowości.

pojęcie – abstrahowanie, jest ogólne

pozytywizm – Kierunek w filozofii XIX-XX w. zainicjowany przez A. Comte’a pojmujący naukę jako badania faktów oparte na metodach przyrodniczych (empirycznych). Pozytywizm podkreśla znaczenie wiedzy empirycznej, naukowości, odrzuca metafizykę jako nieuprawnioną spekulację a religię jako zabobon oparty na fikcjach. Elementem pozytywizmu bywa często ewolucjonizm, a wzorem naukowości są w nim nauki przyrodnicze.

prawo naukowe – opis stałych relacji między rzeczą a zjawiskiem. Relacje te mogą być synchroniczne (współistniejące) i diachroniczne (następujące po sobie).

Inaczej: twierdzenie ogólne, opisujące jakiś schemat, regularność w zachodzeniu zjawisk społecznych, przedstawiające pewien wzór ich istnienia i stawania się. Takie twierdzenie powinno być zgodne ze standardami akceptowanej metody naukowej w sensie ogólnym , szerokim à co znaczy , że musza spełniać warunki formalne i merytoryczne.

racjonalność – na racjonalność składają się kwestie psychologiczne, socjologiczne, politologiczne.

To założenie, że człowiek zawsze zachowuje się racjonalnie. Na racjonalność składa się także użyteczność (hierarchia wartości_, potencjał jednostki i otoczenie.

Racjonalność zakłada otwartość umysłu oraz wyzbycie się przez jednostkę przesądów, które utrudniają rozsądną percepcję rzeczywistości. Implikuje również emancypację, wspomaga proces tworzenia nowej tożsamości jednostki.

semantyka – dyscyplina naukowa, która zajmuje się znaczeniem czyli problemem przyporządkowania znaków językowych szeroko rozumianym obiektom pozajęzykowym. Semantyka inaczej była nazywana semazjologią. Semantyka jest częścią semiotyki – ogólnej dyscypliny naukowej zajmującej się systemami znakowymi.

sprzężenie zwrotne – podmiot uzyskuje wiedzę na podstawie rezultatów

syntaktyka – czyli inaczej składnia lub syntaksa; to obok morfologii jeden z działów gramatyki. Syntaktyka zajmuje się łączeniem wyrazów w zdaniu. Współcześnie do przedmiotu badań syntaktyki zalicza się również formułowanie reguł tworzenia wyrażeń złożonych z wyrażeń prostych.

eksplanandum – zdanie, które ma być wyjaśniane

eksplanans – zdania stanowiące rację wyjaśniającą, zbiór sądów wyjaśniających. Składa się ze zdań opisujących warunki początkowe (są to zdania odnoszące się do pojedynczych zdarzeń czy stanów rzeczy) oraz z praw ogólnych

teoria naukowa – rezultat działalności badawczej.

Cechy teorii:

- weryfikowalność empiryczna

- przekazywalność

- kumulatywność

- ogólność

- brak wartościowania

- wyjaśnianie i przewidywanie

- prostota / oszczędność

- ewentualnie: abstrakcyjność i sformalizowanie

triangulacja metodologiczna – polega na wykorzystaniu w toku badań różnych metod, technik oraz źródeł pozyskiwania informacji.

intencjonalność – w myśli Husserla intencjonalność odnosi się do świadomości i oznacza, iż zawsze jest ona świadomością czegoś. Świadomość jest jednocześnie ujmowaniem przedmiotu, myśleniem o nim oraz nadawaniem mu sensu, ponieważ przedmiot ujawnia się wyłącznie dzięki intencjonalnemu projektowi skierowanej ku niemu świadomości.

typ idealny – według Maxa Webera jest to pewien abstrakcyjny model składający się z cech istotnych danego zjawiska społecznego, jednak w czystej postaci nie występujący w rzeczywistości. Koncepcja typu idealnego miała pozwalać na porównywanie ze sobą różnych zjawisk społecznych względem owych abstrakcyjnych form, np. konkretnej formy władzy do typu panowania.

wyjaśnianie dedukcyjno-nomologiczne – Eksplanans to prawa ogólne i warunki wstępne, eksplanandum to fakt. Mamy 100% pewności, że jeżeli A, to B.

wyjaśnianie probabilistyczne – Eksplanans to prawa statystyczne + warunki wstępne, eksplanandum zaś to fakt. Tu prawa ogólne zastąpione są przez prawa statyczne i nie mamy 100% pewności, że jeśli A, to B, tylko x%.

założenia kontrfaktyczne - To pierwszy etap upraszczania badanej rzeczywistości w metodzie idealizacji. Mają na celu sprowadzenie wartości czynników ubocznych do zera.

założenie o racjonalności – założenie, że człowiek zachowuje się racjonalnie.

zupełność pragmatyczna – mówimy o niej wtedy, gdy podane odpowiedzi nie budzą dalszych wątpliwości i nie tworzą możliwości zadawania dalszych pytań.