Tyszyńska-Kownacka Danuta - Zioła w polskim domu.pdf

(12919 KB) Pobierz
DANUTA TYSZYŃSKA-KOWNACKA
TERESA STAREK
Wydawnictwo WATRA
Warszawa
Drogi Czytelniku!
Nim weźmiesz tę książkę do ręki, warto żebyś wiedział czym jest dla Ciebie słowo
„zioła". Może jest to jedynie puste określenie wąskiej i martwej gałęzi wiedzy. A może
kryje ono dla Ciebie coś podniecającego i zagadkowego z pogranicza tajemnej magii,
przeznaczonej jedynie dla wtajemniczonych.
Posługiwanie się tą książką pozwoli zrozumieć, że słowo to zawiera potężny ładunek
głębokiej wiedzy sięgającej dawnych dziejów, i że wiedza ta, jako nierozerwalnie związana
z ludzkim bytem, wplotła się w historię naszego kraju i narodu. Szła z nim z pokolenia
w pokolenie obrastając w tradycje i legendy. Bogaty jej zasób z biegiem czasu znalazł
zastosowanie w medycynie i farmacji, a również miał swoje odbicie w literaturze i sztuce.
I choć zielarstwo, jako takie, spychane było niekiedy na pozycje zapomniane, po
jakimś czasie zainteresowanie nim ożywało na nowo i stawało się aktualne, choć
w innych formach.
Życzeniem autorek jest, aby zebrany w książce i przekazany, skromny skądinąd, zasób
wiadomości przydatny był każdemu zainteresowanemu czytelnikowi.
Książka ta ukazuje z jednej strony rozległe możliwości wykorzystania bogactwa tej
wiedzy w codziennym życiu, z drugiej
—
wyraźnie zarysowuje jej ramy. Zwraca przy tym
uwagę na zachowanie rangi i szacunku dla dorobku dzisiejszej medycyny, weterynarii
i dziedzin z nimi związanych, takich jak farmacja czy chemia, pozostawiając im właściwe
miejsce i pozycję wiodącą.
Popularyzacja wiedzy zielarskiej ma w tej książce jedynie na względzie podanie
podstawowych możliwości korzystania z ziół w różnych dziedzinach życia polskiego
domu tak na wsi, jak i w mieście.
Książka ta ma spełniać rolę poradnika, przyjaciela na co dzień. Me zostały w niej
uwzględnione te gatunki ziół, z których produkowane są łatwe w użyciu i dostępne leki,
ani te, których użycie bez porady lekarza jest niebezpieczne. Pomija się również gatunki
szczególnie trudne w pozyskaniu tak ze stanu naturalnego, jak i uprawy, lub takie,
których zbiór zagrażać może zasadom ochrony przyrody.
Jednocześnie pragniemy w tym miejscu podziękować tym, którzy nam w opracowaniu
tej książki pomogli, a szczególnie dr med. Irenie Królikowskiej oraz recenzentce
prof. Antoninie Rumińskiej.
Autorki
Kogo natura słaba o loże uderzy:
Na kogo się śmierć blada rękoma zamierzy:
Komu febra wydziera gwałtem zdrowie błogie:
Komu gorączka siarką pali członki drogie:
Kogo powódź zalewa i wnętrzności topi:
Komu krew zepsowana koralmi twarz skropi:
Kogo zlotem niebieska tęcza ufarbuje:
Kogo zbytek i słodka swawola napsuje:
Najdziesz tu swe lekarstwo- najdziesz tu ochłodę,,
Czym żołądek, czym znowu
odnowić urodę.
Tylko w nadziei tych ziół nie psuj zdrowia marnie,,
Bo za jedną chorobą siłać się ich wgarnie.
A zato z żelaza rdze z trudnością wyprawi
Tak się też kto raz skazi nie rychło naprawi.
A tak jeśli chcesz zdrów być, póki nici Kloto
Me urżnie: miej te księgi za przedniejsze złoto,
Bo kto masz za co ratuj zdrowia ułomnego
Tedy wieku dopędzisz Orła stoletniego
Jan Achacy Kmita
Z karty tytułowej księgi Syreniusza
O ziołach i mocy ich
(1534 r. Kraków)
Co kryje się pod pojęciem „zioła"?
Nie dość słowo z widzenia znać. Trzeba
Wiedzieć, jaka wydala je gleba.
Jak zalęgło się, rosło, pęczniało...
(J. Tuwim)
W języku polskim określenie „zioła" nie jest zbyt precyzyjne i posiada wielorakie znaczenie. Jest
ono pokrewne słowom „ziele", „zielsko" i czasem z nimi utożsamiane. Najczęściej jednak odnosi
się do uprawianych i dziko rosnących roślin zielnych (jednorocznych i wieloletnich), znajdujących
zastosowanie dla potrzeb człowieka. Niektóre encyklopedie wyłączają z nich rośliny motylkowe, co
jednak nie wydaje się słuszne. Inne, równie często spotykane znaczenie tego słowa dotyczy
surowców zielarskich (pochodzących tak z roślin zielnych, jak z drzew i krzewów), przeznaczonych
do wykorzystania szczególnie w lecznictwie. Potocznie bywają one także zdrobniale zwane
„ziółkami".
Definicja pojęcia „zioła" w poszczególnych słownikach i encyklopediach nie jest zbyt jasna
i dlatego nie warto jej przytaczać.
Należy zaznaczyć, że polskie słowo „zioła" ma bardzo stare pochodzenie i jest tłumaczeniem
łacińskiego
herba.
Do średniowiecza bowiem cala Europa korzystała z dorobku ziołolecznictwa
starożytnego.
Ze względu na to, że słowo „zioła" okazało się niejednoznaczne, w nomenklaturze naukowej
ostatnich czasów zaczęto się posługiwać takimi określeniami, jak „rośliny lecznicze", „rośliny
przyprawowe", czy „rośliny barwierskie". Praktyka jednak wykazuje, iż krótkie i treściwe słowo
„zioła" nie daje się wyrugować, posiada bowiem dawne tradycje i obejmuje wszystkie wchodzące
w zakres tej dziedziny zagadnienia. Z tej racji będziemy się nim w tej książce posługiwać, wiążąc
polskie tradycje zielarskie z zainteresowaniami współczesnego Czytelnika.
9
Od słowa „zioła" pochodzi również określenie dziedziny zajmującej się nimi, czyli zielarstwa,
które wyfonilo się dopiero na przestrzeni ostatnich dziesiątków lat i zebrało wiedzę o ziołach
w jedną całość. Dotyczy ona głównie pozyskiwania surowców zielarskich, a także produkcji
otrzymywanych z nich specyfików.
Odrębną dziedziną, wchodzącą już w zakres medycyny, jest ziołolecznictwo, czyli stosowanie ziół
w leczeniu chorób. Zioła wykorzystywane są również w pokrewnej medycynie weterynarii,
w kosmetyce, w przemyśle spożywczym, pszczelarstwie, a nawet w farbiarstwie, garbarstwie i innych
dziedzinach.
Wartość surowców zielarskich zależy od zawartych w nich związków organicznych i mineralnych.
Ilość tych substancji w roślinie jest nieraz bardzo nikła, choć dla rośliny niezbędna. Ulega ona
znacznym wahaniom, zależnie od stadium i warunków rozwoju rośliny. Te same związki lub
pierwiastki mogą się znajdować w roślinach pochodzących z różnych rodzin, gatunków i odmian,
a w tym samym gatunku i odmianie botanicznej czy hodowlanej mogą być zróżnicowane co do
ilości i jakości.
Do najbardziej dziś znanych i przydatnych człowiekowi grup związków organicznych, zawartych
w roślinach, należą: wielocukry, takie jak inulina, śluzy, pektyny, gumy, garbniki, flawonoidy
(związki barwne, np. flawony i antocyjany, kumaryny, karotenoidy), saponiny, terpeny, olejki,
fenole, alkaloidy itp.
Związki mineralne — tak w formie makro-, jak i mikroelementów — dzięki zawartym w nich
pierwiastkom oraz zdolności rozpuszczania się w soku komórkowym, odgrywają poważną rolę
w życiu człowieka. Ostatnio zwrócono na niektóre z nich szczególną uwagę, ze względu na częsty
niedobór i wpływ tego braku na organizm ludzki. Niekiedy pełnią one funkcję katalizatorów
w działalności enzymów. Brak tych mikroelementów powoduje w organizmach wyższych
(u człowieka lub zwierzęcia) poważne zaburzenia i związane z tym choroby*. Istotną rolę odgrywa
również promieniotwórcze działanie pierwiastków, co obecnie coraz szerzej uwzględnia się
w dochodzącej do głosu nowej gałęzi wiedzy — radiestezji.
Podział ziół pod kątem ich przydatności
Nie
byłoby środków ponad zioła droższych,
gdyby nie byty tak pospolite...
(Marcin z Urzędowa)
Rośliny zielarskie należą do różnych grup botanicznych, które łączy głównie przydatność dla
potrzeb człowieka. Potrzeby te jednak są różnorakie.
Najważniejszą grupę stanowią
rośliny lecznicze,
znajdujące szerokie zastosowanie w medycy-
nie i weterynarii. Te dziedziny wiedzy należy uważać za najstarsze, ponieważ istnieją od początków
bytowania człowieka.
Do drugiej grupy należą
rośliny przyprawowe,
stojące na pograniczu między roślinami
leczniczymi i tymi, które stanowią pożywienie. Dawniej były dodatkiem wyłącznie ze względów
smakowych i zapachowych. Obecnie uznaje się ich walory również z uwagi na zawarte w nich
substancje, ułatwiające trawienie i właściwe przyswajanie pożywienia.
Rośliny olejkodajne
lub, jak mótaimy w skrócie, olejkowe to te, które zawierają duże ilości
olejków eterycznych i używane są do ich ekstrakcji. Służą one do aromatyzowania produktów
spożywczych, leków i kosmetyków. Większość z nich ma również właściwości lecznicze.
Wskazuje na to m.in. prof. Aleksandrowicz w swoich książkach:
Nie ma nieuleczalnie chorych
i
Kuchnia
i medycyna.
10

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin