Hoog, H A.de-Du malsanoj en Esperanto.pdf

(413 KB) Pobierz
DU MALSANOJ EN ESPERANTO
e
LIBRO
e
LIBRO
H. A. de Hoog
Du malsanoj
en Esperanto
Kia-ismo
Tiom-kiom-ismo
I
1
N K O
DU MALSANOJ EN ESPERANTO
e
LIBRO
H. A. de Hoog
DU MALSANOJ EN ESPERANTO
Kia-ismo — Tiom-kiom-ismo
e
LIBRO
Aran¸is: Franko Luin
ISBN 91-7303-136-4
inko@omnibus.se
http://www.omnibus.se/inko
2
NOVEMBRO 2001
DU MALSANOJ EN ESPERANTO
e
LIBRO
ANTAÛPAROLO
L
a enhavo de çi tiu libreto estas represo de artikolserio, kiu
aperis en la rubriko ”Nia Lingvo” sur la pa¸oj de
Dia Reg-
no,
organo de KELI (Kristana Esperantista Ligo Internacia),
en la jaroj 1949-1952.
De diversaj flankoj oni petis la redakcion aû min mem
aperigi ¸in en libroformo, por ke ¸i trovu pli ampleksan leg-
antaron. Mi estas tre danka al la eldoninto, ke li ebligas la ple-
numon de tiu peto.
Starigite antaû la demando aperigi la traktaton en ¸ia ori-
ginala formo aû nur post reverkado kaj reviziado, mi decidis
post profunda konsidero elekti la unuan metodon. Multaj ja
timas la ”sekecon” de temoj gramatikaj kaj mi kredas, ke la
nuna formo, en kiu diversaj paragrafoj estas respondoj al ri-
cevitaj demandoj, aproboj aû kritikoj, povas multe kontribui
al la vivanteco de la traktado.
Kiu deziras koni la intencojn de la aûtoro kaj la celon de
çi tiu eldono, tiu legu unue la finan paragrafon (§107).
Mi dankas la multajn samideanojn, kiuj instigis min dum
la verkado de miaj artikoloj per siaj aproboj, konsiloj aû kri-
tikoj.
H. A. de Hoog
3
DU MALSANOJ EN ESPERANTO
e
LIBRO
I
KARAKTERO DE LA VORTO KIEL
§1
La plej malfacila vorto en Esperanto sendube estas la çi su-
pra, senkulpe aspektanta kvarlitera vorteto.
En la lastaj vesperoj, komparante, ordigante kaj klasifi-
kante miajn notojn, mi preskaû sentis koleron, abomenon, eç
furiozon, çar çiam denove, kiam mi kredas min trovinta kon-
tentigan kaj sisteman grupigon, mi renkontas ian ”kiel” kiu
ne volas adapti¸i al mia sistemo kaj kvazaû rikanante eskapas
çiujn miajn klopodojn. La çikanulo!
”Efektive”, mi ¸emis, ”la gramatiko ne ekzistis en la çielo
antaû ol naski¸is homoj” kaj subite sentis min konsolita de
tiu admono de mia subkonscio, kie tiu sa¸a eldiro jam kuÿis
multege da jaroj de post la momento kiam mi legis la çarman
”Esprimo de sentoj en Esperanto” de nia Edmond Privat.
Kion fari? Deklari sin venkita de tiu simpla kvarlitero?
(kara leganto, rimarku la belan inventon, kiu naskis tiun las-
tan vorton! Inversa efiko! dank’al Kalocsay!)
Unusence, jes, mi estas venkita kaj rezignas pri la honoro
verki çionsolvantan artikolon pri kiel. Alifanke mi uzados la
konvenan okazon elmeti la malfacilaîojn kiujn oni renkontas
çe la pritrakto de tiel simpla vorteto kiel ”kiel”.
Kie estas ¸ia loko en nia kara centjarojn-malnova sistemo
de vortspecoj?
4
DU MALSANOJ EN ESPERANTO
e
LIBRO
§2
Unualoke ¸i estas
adverbo.
a.
demanda adverbo de maniero:
Kiel
vivas la indi¸enoj de Afriko?
Kiel
vi fartas?
b.
ekkria adverbo de maniero:
Kiel
mi paÿos apud mia patro, kaj
kiel
avinjo min admiros!
(el ”La nevenkebla ¸eno”, trad. Faulhaber).
c.
demanda adverbo de grado:
Kiel
alta estas tiu turo?
d.
ekkria adverbo de grado:
Kiel
grandaj estas viaj faroj! (Ps. 92: 5)
Kiel
belaj estas viaj
paÿoj en sandaloj! (Alta Kanto 7: 1)
Kiel
majesta estas Via
nomo sur la tuta tero! (Ps. 8:9).
§3
La demanda adverbo
kiel
povas esti la unua vorto de nerek-
ta demando. En tiu okazo la adverba karaktero estas klara,
sed samtempe la adverbo jam havas iomete la karakteron de
konjunkcio, do
e.
konjunkcieta adverbo.
Mi demandis
kiel
tio estas farata. Li informi¸is
kiel
alta la
turo estas.
§4
Sed post çefpropozicio kiu neniel esprimas demandon, ni
havas jam novan kazon, nome la adverba karaktero pli mal-
forti¸as kaj la konjunkcia karaktero fari¸as pli forta.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin