.....ETRUSKOWIE I STAROŻYTNY RZYM........
CHRONOLOGIA
SZTUKA ETRUSKÓW
SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU
OKRESY
LATA
proto-Villanova
1.100 - 900
Villanova
900 - 700
monarchia
753 - 509
orientalizujący
700 - 550
republika
509 - 27
archaiczny
550 - 350
MALARSTWO POMPEJAŃSKIE
hellenistyczny
350 - 100
styl I strukturalny 200 - 80styl II architektoniczny 100 - 40 aCstyl III ozdobny 20 - 60 ADstyl IV barokowy 60 - 80
cesarstwo
27 aC - 395 AD
cesarztwo zachodnie
395 - 476
ŚWIĄTYNIA ETRUSKA
Według Witruwiusza świątynia etruska zbudowana była w porządku toskańskim, miała wysoki cokół, schody i dwurzędowy portyk od strony wejściowej, jedno lub trzynawową cellę, była kryta dwuspadowym dachem z okapem zdobionym antefiksem i otwartym tympanonem. Świątynia etruska miała więc wyraźnie ukierunkowaną bryłę i zaakcentowaną elewację frontową, co odróżnia ją od świątyń greckich (mających cztery równorzędnie opracowane elewacje) i czyni wzorem dla późniejszych, ukierunkowanych świątyń rzymskich.Najstarsze świątynie (z jedną cellą i dwiema kolumnami) powstawały w VI w. pne. W końcu Vi w. pne powstał układ opisany przez Witruwiusza.Odkryte szczątki fundamentów i wotywne modele świątyń wskazują na istnienie planów bardziej skomplikowanych (dipteros) i opracowanie rzeźbiarskie bliższe porządkom greckim.
Witruwiańska rekonstrukcja świątyni etruskiej
Rekonstrukcja świątyni Apulu (Apollo) datowanej na 530 pne, na podstawie wykopalisk w Portonaccio k/Veji
Fundament etruskiej świątyni (tzw. belweder) w Orvieto
Wotywny model świątyni etruskiej z grupą rzeźbiarską w tympanonie , akroterami, antefiksamii kolumnami z bazą, kanelowanym trzonem i starannie opracowaną głowicą.
SARCOFAGO DEGLI SPOSI
sarkofag małżonków z Cerveteri (Caere), wykonany z terakoty, oryginalnie polichromowany, późny VI w. pne
ETRUSKIE GROBOWCE
Grobowce w nekropolii Banditaccia, VII w. pne
Eruski grobowiec w nekropolii San Cerbone - Populonia, VII-VI w. pne
WILCZYCA KAPITOLIŃSKA
Brązowa rzeźba przedstawiająca wilczycę, przypisywana Etruskom i datowana na V w. pne.Technika odlewnicza wskazuje na jej powstanie we wczesnym średniowieczu (IX-XIII w.).Postaci legendarnych Romulusa i Remusa dodano w XV w.
APOLLO Z VEII
Posąg Apollo (Apulu) zdobiący dach świątyni Apulu w Veii, 530 pne
ARRINGATORE
Posąg znaleziony w Umbrii, wykonany w 80 pne i przedstawiający mówcę Aulusa Metellusa, wymieniany jest w katalogach sztukietruskiej, ale pochodzi z epoki, gdy sztuka etruska była już tylko elementem dominującej sztuki rzymskiej.
ETRUSKIE LUSTRA METALOWE
Brązowe lustra etruskie z IV-III w. pne z wyrytymi scenami mitologicznymi (wpływ kultury greckiej)
Brązowe lustro
CHIMERA Z AREZZO
Znaleziona w Arezzo (Toskania) rzeźba z brązu przedstawiająca chimerę - mitologicznego potwora ziejącego ogniem, 400 pne.Jeden z symboli sztuki etruskiej.
Chimera z Arezzo
BUCCHERO
Rodzaj czarnych (na wierzchu błyszczących), naczyń glinianych, produkowanych przez Etruskówod połowy VII do początku IV w. pne, znajdowanych na obszarze obejmującym Kartaginę, Egipt, Cypr, Grecję ,Sycylię, Sardynię i tzw. Wielką Grecję (greckie kolonie w południowej Italii).Nazwa powstała w czasach nowożytnych i odnosiła się ogólnie do czarnych naczyń ceramicznych importowanychprzez Portugalię z Południowej Ameryki.
Przykładowe naczynie ceramiczne typu bucchero
GROBOWE MALOWIDŁA ŚCIENNE
Większość zachowanych malowideł pochodzi z grobowców odkrytych w Takwinii, jednym z tzw. "dwunastu miast etruskich",czyli głównych centrów kultury etruskiej. Odkryto tam szereg nekropolii, w nich 6000 grobów, z których 200 ozdobiono malowidłami.Najsłynniejsze to Grobowiec Leopardów (Tomba dei Leopardi), Grobowiec Chłosty (Tomba della Fustigazione),Grobowiec Augurów, Grobowiec Triclinium (Tomba del Triclinio).
"Grający na podwójnym flecie" z Grobowca Leopardów, 500 pne
Przykładowe malowidła z grobowców, np Grający na podwójnym flecie
"Uczta" z Grobowca Leopardów, 500 pne
Uczta
"Taniec" Grobowiec Triclinium, 480 pne
Tancerka
"Uczta" Tomb of Shields, Banditaccia, III w. pne
Zapasy, Grobowiec Augurów,
Walka bokserska,
Nurek, Grobowiec Nurka, Paestum, 470 pne
Nurkowie
STAROŻYTNY RZYM
BUKRANION
motyw dekoracyjny zbudowny z naprzemiennie powtarzanych czaszek wołu, oraz girland, rozet, wstęg itp. elementów.Stosowany od IV w. pne w architekturze hellenistycznej i rzymskiej. Jest prawdopodobnie przedstawieniem zwierzęcia ofiarnego.Jego odmianą jest aegikranion z czaszką kozła lub barana.
PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE
PORZĄDEK TOSKAŃSKI
Porządek toskański jest zaliczany do pięciu porządków architektury antycznej, ale nie ma żadnych dowodów na to, że rzeczywiście istniał w starożytności. Wspomina o nim Witruwiusz na marginesie uwag o świątyni etruskiej, ale pierwszy rysunek dorobił do wydania dzieła Witruwiusza Fra Giocondo na początku XVI w. (z głowicą zdobioną jajownikiem), a formę "kanoniczną" opracował Andrea Palladio w 1570.Porządek toskański ma stojącą na bazie kolumnę pozbawioną kanelowania i bardzo prostą głowicę, oraz pozbawione dekoracji (poza profilowaniem) belkowanie. Jest tak prosty, że mógł być stosowany we wczesnych budowlach etruskich, w fazie przejścia od budownictwa drewnianego do kamiennego.Pierwszą znaną realizacją tego porządku jest renesansowe Tempietto Bramantego z lat 1499-1504. Nie jest więc wykluczone, że prawdziwym "wynalazcą" porządku jest właśnie Bramante.
Porządek toskański
Elementy porządku toskańskiego
Zastosowanie porządku toskańskiego w budowlach nowożytnychBramante, Tempietto, 1499-1504; John Wood, Hot Bath, Bath, 1776-1778
PORZĄDEK KOMPOZYTOWY
Do czasów renesansu również porządku kompozytowego nie zaliczano do głównych porządków architektury antycznej, traktując go jako rzymską odmianę porządku korynckiego.Głowica kompozytowa łączy głowicę jońską (abakus i woluta) z akantowym ornamentem głowicy korynckiej. Porządek po raz pierwszy zastosowano w łuku Tytusa wzniesionym na Forum Romanum w 82 AD (patrz niżej).
Porządek kompozytowy
Porządek kompozytowy zastosowany w termach Dioklecjana (z lewej) i renesansowa interpretacja Palladia
PLANY BAZYLIK RZYMSKICH
Rzymska bazylika była paradną budowlą publiczną służącą zgromadzeniom, posiedzeniom sądów i działalności handlowej. Już w starożytności bazyliki miały apsydy mieszczące posąg władcy i fotel (tron) najwyższego urzędnika, którym w Grecji był archon basileus (stąd nazwa).Najstarszą udokumentowaną bazyliką była Basilica Porcia zbudowana na Forum Romanum w 185 BC.Plan świeckiej bazyliki stał się podstawą pierwszych świątyń chrześcijańskich wznoszonych na początku IV w.
Basilika Aemilia, Forum Romanym - 179 BC, Basilica Julia, Forum Romanum - 54 BC, Basilica Ulpia, Forum Trajana - 113 AD
...
ewa_zietek