FASZYZM – IDEOLOGIA NIENAWIŚCI
Walter Lanquer – Szkoda czasu na poszukiwanie teorii i definicji faszyzmu oferujących jakiś magiczny sposób uchwycenia jego istoty.
FASZYZM (wł. fascismo od wł. fascio – związek; łac. fases – rózgi liktorskie zakończone toporem):
1. faszyzm sensu stricto: autorytarny/totalitarny ustrój Włoch faszystowskich w latach 1922 – 1943 tzw. Republiki Salò 1943-1945;
2. szeroko: ruchy i doktryny polityczne w innych krajach nawiązujące do faszyzmu włoskiego, będące, podobnie jak on, połączeniem pierwiastków ideowych syndykalizmu, socjalizmu i nacjonalizmu.
3. propagandowo: skrajnie pejoratywne i nasycone negatywnymi emocjami, pochodnymi od zabiegu utożsamiania faszyzmu z rasistowską ideologią i ze zbrodniczymi praktykami hitleryzmu, epitet służący reprezentantom tzw. antyfaszyzmu do desygnowania „wroga publicznego”, a w konsekwencji jego moralnego poniżenia i kryminalizacji; w tym kontekście faszyzmem może być każdy pogląd i każde działanie sprzeczne z ideologią i systemem komunistycznym, albo z ideologią i systemem demoliberalnym.
abp Fulton John Sheen (Wstęp do religii) – Obrzucanie się wyzwiskami racjonalizuje jedynie naszą własną nieszczerość, w szczególności używanie tych wyzwisk, które nigdy nie zostały zdefiniowane, takich jak „faszysta”. Typowym przykładem użycia tego wyrazu jest przypadek małej dziewczynki, która zapytana, dlaczego nazwała inną małą dziewczynkę faszystką, odpowiedziała: „Każdego, kogo nie lubię, nazywam faszystą”. Jest to być może najlepsza definicja tego słowa, jaka do tej pory została stworzona.
George Orwell – Słowo „faszyzm” – będące w powszechnym użytku – pozbawione jest niemal zupełnie znaczenia. Słyszałem, jak „faszyzmem” nazwano: rolników, sklepikarzy, Kredyt Społeczny, kary cielesne w szkołach, polowanie na lisa, walki byków, Komitet 1922, Komitet 1941, Kiplinga, Gandhiego, Czang-Kai-Szeka, homoseksualizm, audycje radiowe Priestleya, schroniska młodzieżowe, astrologię, kobiety, psy – i nie pamiętam co jeszcze.
1892 r. – fasci siciliani dei lavoratori (socjalistyczne organizacje robotnicze).
1918 r. – vittoria mutilatia (wł. kalekie zwycięstwo):
· uczucie poszkodowania w I wojnie światowej à nastroje militarystyczne, nacjonalistyczne i antydemokratyczne,
· kalectwo à masy kombatantów niezdolnych do pracy lub niechętnych do niej,
· nowa sytuacja – wzrost znaczenia partii socjalistycznych i katolickich (np. Partito Popolare Italiano – don Luigi Sturzo).
23 III 1919 r. – Związki Kombatanckie (Fasci di combattimento) à skrajnie, lewicowe, antyklerykalne i radykalne (opowiadano się za zniesieniem Senatu i tytułów szlacheckich, parcelacją wielkich majątków ziemskich i zwiększeniem opodatkowania własności prywatnej). Powstała bojówka – Czarne Koszule (squadre d’azione).
7 XI 1921 r. – związki kombatanckie à Narodowa Partia Faszystowska (Partito Nazionale Fascista), natychmiastowa militaryzacja partii.
27-29 X 1922 r. – Marsz na Rzym:
· pokojowe przejęcie władzy (koncentracja bojówek faszystowskich w Rzymie – nacisk na króla à król przekazuje władzę Mussoliniemu w obawie przed wybuchem wojny domowej),
· Mussolini schronił się w Mediolanie (na wypadek niepowodzenia), zamach przeprowadzili stacjonujący w Perugii quattuorviri (kwadrumwirat – Emilio de Bono, Italo Balbo, Michele Bianchi i Cesare Maria de Vecchi).
23-29 XI 1922 r. – Izba Deputowanych i Senat przekazują Mussoliniemu pełnię władzy.
12 I 1923 r. – Wielka Rada Faszystowska (Gran Consiglio del Fascismo) – główny organ rządu faszystowskiego
· wybór deputowanych PNF, mianowanie jej sekretarzy i wyższych urzędników państwowych,
· kształtowanie polityki zagranicznej, zatwierdzanie międzynarodowych traktatów.
14 I 1923 r. – Czarne Koszule à Ochotnicza Milicja Bezpieczeństwa Narodowego (Milizia Volontaria per la Sicurezza Nazionale).
10 VI 1924 r. – zamordowanie Giacomo Matteottiego (główny przeciwnik socjalistyczny).
1925 r. – il Duce.
VII 1926 r. – Ministerstwo Korporacji.
Giovanni Gentile – główny „teoretyk” włoskiego faszyzmu.
· brak jednoznacznej ideologii (można ją sprowadzić do minimum),
· Giovanni Gentile – natura faszyzmu jest temporalna, Benito Mussolini – faszyzm jest formą działania; doktryna moja była doktryną czynu à czyn, a nie ideologia, akcja, a nie teoria, emocje, a nie rozum,
· Benito Mussolini – charyzmatyczny demagog,
· wulgarny mistycyzm, poszukiwanie wspólnego, mitycznego wroga,
· program negatywny (niewiele konkretnych idei, dominacja antyidei) – krucjata przeciwko „złu”, walka staje się zasadą rozwoju dziejów:
o antymarksizm – komunizm jest największym złem (w Mein Kampf znajdował się na czele hierarchii zła – Żydzi byli poniżej, kojarzeni z żydokomuną),
o antyliberalizm, antyindywidualizm – państwo i naród ponad jednostką i prawami człowieka, Mussolini: jeśli ten, kto mówi liberalizm, mówi: jednostka, to ten, kto mówi faszyzm, mówi: państwo,
o antypacyfizm – militaryzm, nienawiść, agresja, szowinizm, Mussolini: jedynie wojna wznosi do maksimum napięcia wszystkie siły ludzkie i znaczy znamieniem szlachetności narody, które mają odwagę stawić jej czoła, Hitler: moim zadaniem jest zniszczyć i wytępić – nic więcej.
o antydemokratyzm, antyparlamentaryzm,
· autorytaryzm/totalitaryzm – dla Mussoliniego totalitaryzm był zjawiskiem pozytywnym.
Faszyzm a wizja państwa:
· antydemokratyzm – faszyzm atakował demokratyczną zasadę równości ludzi (ważniejsza jest siła, nie ilość), Mussolini – faszyzm w puch rozbija cały zespół ideologii demokratycznych,
· antyparlamentaryzm – całkowita koncentracja i centralizacja władzy w ręku wodza (parlament III Rzeszy był, według Hitlera, najlepiej płatnym męskim chórem świata), antypluralizm polityczny,
· autorytarne/totalne podporządkowanie jednostki państwu – woluntaryzm (wola nad rozumem), natura człowieka jest zła, narodu – dobra, nierówność, antypluralizm, uniformizacja zachowań i ubiorów (oparte na wzorach wojskowych), pogarda dla praw człowieka, Mussolini: wszystko mieści się w państwie i poza państwem nie istnieje nic ludzkiego ani duchowego, hasło faszystów włoskich: credere, obedire, combattare (wiara, posłuszeństwo i walka),
· silny nacjonalizm, szowinizm – nie ma człowieka, ani narodu per se (bo tak, samego z siebie), jest Włoch (naród włoski), Niemiec (naród niemiecki), antysemityzm (we Włoszech mógł być zaczerpnięty od Hitlera – problem powstał po 1935 r.),
· państwo = wspólnota narodowa – państwo jest urzeczywistnieniem narodu, Hitler: naród jest żywym organizmem à państwo jest formą i strukturą, a naród – treścią i życiem; szowinizm, im silniejsze naród i państwo, tym więcej wolności,
· państwo > partia – Mussolini był gotów poświęcić cele partyjne na rzecz celów państwowych (prefekt prowincji stał wyżej od sekretarza partii), narodowych, Mussolini nie miał swojego partyjnego następny (stąd można mówić nie o faszyzmie włoskim, ale o mussolinizmie),
· państwo policyjne – represje miękkie i twarde, duża władza policji, która walczy dla dobra narodu,
· kult przywódcy (il duce, caudillo caudilho, wódz) – pełnia władzy charyzmatycznego wodza, który ma często cechy nadczłowieka, źródło, wcielenie, uosobienie, wyraziciel i wykonawca idei wodzostwa, bogata symbolika i ornamentyka, która nawiązywała do historii:
o fasces – w starożytnym Rzymie były symbolem władzy (im wyższy urzędnik, tym więcej liktorów), topór symbolizował władzę nad życiem i śmiercią,
o salut rzymski – nawiązanie do starożytnego rodowodu duce i narodu włoskiego,
o swastyka – wyższość rasy aryjskiej,
o orzeł rzymski – zwierzchnictwo nad armią,
o wieniec laurowy i bogini Nike – zwycięstwo.
Faszyzm a gospodarka:
· polityka > ekonomia – gospodarka powinna służyć narodowi,
...
mf99