Eugeniusz Oniegin - streszczenie, opracowanie.doc

Aleksander Puszkin Eugeniusz Oniegin

1. Wstęp.

Rozpoczynająca utwór odautorska nota chronologiczna, zawiera daty rozpoczęcia i zakończenia prac nad najważniejszym dziełem Puszkina. Poeta zapisuje tu, że trwało to 7 lat, 4 miesiące i 17 dni. Wynika z tego, iż z niedługiego, tragicznie przerwanego życia, z okresu 22 lat, jakie upłynęły od debiutu pisarskiego do śmierci, pisarz poświęcił aż 7 lat temu dziełu. Wiosną 1833 roku wychodzi pierwsze pełne wydanie „romansu wierszem“. Ze swymi pomysłami dotyczącymi Oniegina, Puszkin obcuje jednak w sumie około 10 lat, ponieważ rozpoczął on po wydaniu dzieła prace nad jego kontynuacją. Poemat ten zajmował wyjątkowe miejsce w życiu i dorobku literackim rosyjskiego twórcy. Puszkin świadomy był znaczenia Oniegina, uznając utwór za ukoronowanie własnej twórczości. Pomimo, iż współcześni nie od razu docenili dzieło, a na należyte zrozumienie przyszło jeszcze poczekać, to prawdziwość tego subiektywnego przeświadczenia autora potwierdził rychło dalszy rozwój rosyjskiej literatury dziewiętnastowiecznej. Oniegina pisarz nie tylko najwyżej cenił. Utwór to najbardziej osobisty, wyrażajacy nie mniej niż cykle wierszy lirycznych jego osobowość. Walory tego dzieła i jego przełomowe, zwrotne znaczenie, zarówno dla sameo twórcy jak i dla literatury rosyjskiej jego czasów, stały się sprawą oczywistą nie od razu. Szersza perspektywa historyczna, spojrzenie ze stanowiska późniejszych doświadczeń artystycznych pozwoliło należycie zrozumieć i docenić kapitalne znaczenie osiągnięć twórczych autora Eugeniusza Oniegina i wyznaczyć należne im miejsce w całym procesie literackim wieku XIX w Rosji, zwłaszcza zaś w okresie burzliwych przemian ideowych i artystycznych pierwszej połowy tego stulecia.

2. Puszkin w latach 1823 - 1830.

Postać Eugeniusza Oniegina powstawała w oparciu o tworzywo o charakterze autobiograficznym, jak i wykorzystując materiał dostarczany przez bystrą obserwację zmian zachodzących współcześnie procesów społeczno - obyczajowych i moralno - psychologicznych. Puszkin był już autorem znanym i powszechnie cenionym, znajdującym się niemal u szczytu powodzenia pisarskiego. W oczach społeczeństwa rosyjskiego uchodził przy tym za jenego z czołowych i wpływowych opozycjonistów politycznych, opromienionego jeszcze represjami kół rządowych i trwającym już od trzech lat zesłaniem. Pisać zaczął jeszcze na ławie szkolnej jako czternastoletni chłopak, „trenując“ po trosze równocześnie u wszystkich ówczesnych wybitniejszych poetów rosyjskich. Na jego młodzieńczych wierszach znać było wpływy różnych nurtów, w zależności od reprezentanta uczącego. Młody poeta znalazł szybko uznanie nie tylko u kolegów i profesorów, ale również u największych autorytetów literackich. Zwłaszcza po skończeniu uczelni, wziął też aktywny udział w życiu literackim, w działalności ugrupowań pisarskich i salonów, wszedł w środowisko spiskującej, antyrządowo nastrojonej młodzieży szlacheckiej, pod jej wpływem oddał swe pióro na usługi poezji patriotyczno - obywatelskiej. Zasłynął jako autor śmiałych wierszy agitacyjnych, traktujących o sprawach ustrojowo - politycznych, jak i atakująych osobiście osobę cara Aleksandra I. Te utwory stały się powodem śledztwa, wysłania poety ze stolicy i skierowania go do pracy urzędniczej daleko na południu. Przed wyjazdem zakończył prace nad ostatnią pieśnią swego pierwszego większego dzieła - poematu Rusłan i Ludmiła. Poemat o charakterze historyczno - baśniowym ze światem fantastyki folklorystycznej był dość śmiałym pomysłem i nowatorskim artystycznie dziełem - co zapewniło poecie sławę pierwszego twórcy poematu heroicznego o charakterze ludowo - baśniowym.Wyjazd na południe otworzył nowy, trwający sześć lat, okres życia i twórczości poety. Ewolucji uległy nie tylko poglądy, ale również jego poezja, która kształtowała się teraz pod wpływem haseł romantyzmu. Puszkin przeszczpił na grunt rosyjski, twórczo przetworzył i utrwalił na dlugie lata wszystkie zasadnicze właściwości poematu bajronicznego z całym zasobem pomysłów fabularno - sytuacyjnych, ze schematami treściowo - wątkowymi, typologią bohaterów, sposobami ulirycznionej i mocno subiektywnej narracji, typami pejzażu i tła. Dzięki temu Puszkin stał się kodyfikatorem cech ideowo artystycznych romantyzmu rosyjskiego, jego prawdziwym twórcąi najwybitniejszym przedstawicielem , pisarzem, który kierunku tego wprawdzie - jak u nas Adam Mickiewicz - nie rozpoczął (uczynił to kilkanaście lat wcześniej swoimi balladami W. Żukowski), ale ostatecznie wykształcił i doprowadził do etapu dojrzałości oraz najwyższego rozkwitu. Praca nad nowym dziełem - Onieginem - absorbuje początkowo poetę całkowicie; jeszcze w tym samym 1823 roku powstają dwa pierwsze rozdziały. Wreszcie w szczęśliwej chwili wielkiego twórczego zrywu pamiętnej „jesieni bołdinowskiej“ 1830 roku rzecz do końca doprowadzić. Zarówno w twórczości Puszkina, jak i w jego życiu dokonały się w tym czasie bardzo istotne zmiany. Po czteroletnim pobycie na południu, na który złożyły się kolejno epizody: kaukaski, krymski, besarabsko - kiszyniowski i odeski, nastąpił dwuletni okres zesłania do rodzinnego majątku Michajłowskoje, które wypełniły świeże doświadczenia życiowe, inny krąg lektury oraz nowe przemyślenia i plany pisarskie. Do Moskwy wrócił poeta po sześciu latach, bogatszy o gorzkie doświadczeniawłasne oraz ludzi swego pokolenia i pokroju, dojrzalszy życiowo i twórczo. Odwołanie z zesłania, powrót do normalnych warunków życiowych, możliwość aktywnego udziału w życiu kulturalno - artystycznym, wreszcie określenie stosunku do nowej władzy i układu politycznego, będącego wynikiem fiaska planów przewrotu politycznego drogą spisków i zbrojnych wystąpień - wszystko to stanowiło plusy nowej sytuacji. W zamian za szczere przedstawienie swych dotychczasowych poglądów i stosunku do władz oraz obietnicę zejścia z drogi opozycji, uzyskał od noweo cara zapewnienie dużej swobody i niezależności jako pisarz.Puszkin znalazł się w wyjątkowo trudnej sytuacji, co wywołało podejrzenia zarówno ze strony władz, jak i kręgów niedawnych sojuszników ideowych. Nic więc dziwnego, że w tym okresie jak i w ciągu ostatnich dziesięciu lat życia poety, sytuacja na linii stosunku poeta - monarcha układała się bardzo różnie. Tu też tkwiły korzenie wszystkich przyszłych konfliktów i spięć, a w końcu i przyczyna tragicznej śmierci poety. Szczególna sytuacja, w jakiej Puszkin znalazł się, nie pozostawała bez wpływu na jego życie osobiste, a w konsekwencji i na twórczość. Częste konflikty z władzami, stały nadzór policji, uczucia osamotnienia i pesymizmu, bezsutecznie ponawiane próby wyjazdu, nie ustabilizowana sytuacja materialna i osobista, brak szerszego społecznego rezonansu ówczesnych dzieł - t stanowiło ogólne tło ówczesnego życia poety i jego zajęć pisarskich. Rok 1830 przyniósł fakt o dużej dla poety doniosłości - małżeństwo z Natalią Gonczarową. Okres do roku 1830 nie sprzyjał więc twórczości. Dlatego też praca nad ostatnimi trzema rozdziałami trwała aż cztery lata, przy czym jeden z tych rozdziałów - nie wykończony - został najpierw pominięty, a potem wszedł do ogłoszonej w 1833 roku całości jako szczątkowy fragment uzupełniający. Zarówno tedy w płaszczyźnie biografii (w sfezre spraw osobistych i ogólnych) jak i twórczości jesień roku 1830 - roku zakończenia prac nad poematem - stanowiła etap na drodze pisarskiej Puszkina o wyjątkowej doniosłości, miała decydujące konsekwencje dla całej jego działalności literackiej ostatniego okresu życia. 

3. Geneza dzieła - od pomysłu do realizacji. Ogólne cechy utworu.

Pracę nad poematem rozpoczął Puszkin późną wiosną w ostatnim roku swojego pobytu w Kiszyniowie - według notatki 9 maja 1823 roku. Poeta o swoim nowym dziele mówił: „coś w rodzaju Don Juana“ oraz „jest to nowy poemat, w którym jestem gadatliwy do niemożliwości“. Twierdził, że będzie to jego najlepsze dzieło, że zawiera strofy „chyba jeszcze bardziej śmiałe niż Don Juan“. W dalszych wzmiankach pojawia się dość często jedna myśl, że utwór nieprędno doczeka się druku. Dzieło określane jest wymiennie terminami „poemat“ i „romans wiersze“. Śmiałość pomysłu, współczesność tematyki, krytyczne ustosunkowanie się do rzyczywistości przeradzające się w satyrę, odejście od jednego typu postawy romantycznej i przeniesienie problematyki bohatera romantycznego w wymiar współczesnej codzienności. Obawy Puszkina przed trudnościami ze strony cenzury okazały się płonne; pierwsze pieśni dzieła spotkały się z niezwykle gorącym, co nie oznacza jednolicie pozytywnym, przyjęciem. W końcu roku 1824 rozdział pierwszy poszedł już do druku, a na początku roku następnego znalazł się w sprzedaży. Tak Eugeniusz Oniegin zaczynał swój literacki żywot. Nowe dzieło stanowiło dużą niespodziankę, nawet zaskoczenie. Egzotykę tła, orientalny koloryt zastąpiło współczesne, czasowo i topograficznie ściśle określone miasto, bujną dziką przyrodę południa - urbanistyczny pejzaż i świat miejskich wnętrz. Dramatyczne losy nie znajdujących szczęścia w miłości kochanków ustąpiły miejsca prozaicznym dziejom znudzonego łatwymi miłostkami petersburskiego dandysa. Początkowo wydawać mogło - niezolny do żywszych uczuć i głębszego życia wewnętrznego, egoista, cynik i pozer. Puszkin wskazuje na pełnoprawne istnienie w poezji gatunków satyrycznych i komediowych. Podkreśla niejednokrotnie takie właściwości poematu jak: „wesołość“, „podobieństwo do żartobliwego utworu posępnego Byrona Beppo“, „zalety dzieła satyrycznego pisarza“, „żartobliwe opisy obyczajów“. Autor potrafił współczesną, ogromnie aktualną problematykę ideową i moralną wyrazić w tchnących prawdą psychologiczną obrazach i realnych, pełnych życiowej konkretności scenach. Osiągnął przy tym wyjątkową harmonię sfery treściowo - problemowej i formalnej dzieła. Stworzył niepowtarzalną syntezę rodzajowo - gatunkową, szlachetny stop właściwości epiki i liryki, „prozy“ i poezji, cech obiektywne narracji i najgłębszej, najbardziej intymnej spowiedzi poetyckiej.

Wydając w roku 1828 kolejne gotowe rozdziały poematu, opatrzył je Puszkin dedykacją dla Piotra Pletniowa, która później została przeniesiona na początek dzieła i stanowi wprowadzenie do całości utworu. Nie był to tylko gest pod adresem przyjaciela - pisarza. Ten liczący siedemnaście wersów fragment posiada również autonomiczną wartość jako wyjątkowo trafna i celna charakterystyka dzieła dana przez samego twórcę. Utwór stanowi „zbiór pstrych rozdziałów: na poły żartobliwych, na poły smutnych, gminnych i idealnych, płody zabaw, bezsennych nocy, łatwego natchnienia, owoce lat młodości i dojrzałości, trzeźwej pracy rozumu ioraz gorzkich doświadczeń serca“. Puszkin był kodyfikatorem i twórcą rosyjskiego poematu romantycznego, owej popularnej w całej Europie formy literackiej. Utwór cechuje się: emoconalnym utożsamianiem się autora - narratora z bohaterem, luźną, swobodną kompozycją, fragmentarycznością wątków oraz samodzielnością poszczególnych epizodów, ulirycznionym tokiem narracji, zróżnicowanym, bogatym stylem. Utwor tego właśnie typu to Don Juan, powstały w wyniku syntezy poematu dygresyjnego z tradycyjnym eposem typu klasycznego. Nakreślenie szerokiej epickiej panoramy życia współczesnego łączyło się tutaj z pokazaniem centralnej postaci bohatera, jednostki nieprzeciętnej. Równie ważne oprócz tematu i wątku głównego są dygresje. Często następuje przejście z narracji epickiej w „ja“ liryczne narratora. Narrator i podmiot liryczny w jednej osobie zaczynał więc odgrywać rolę dominującą w przebiegu fabuły, stawać się jakby jedną z osób działających, partnerem swych bohaterów, świadkiem akcji czy nawet uczestnikiem. Dzieło zasadniczo składa się z ośmiu pieśni - rozdziałów. Utwór jest stosunkowo krótki, niewielki. Puszkin nie włączył do tekstu zasadniczego pierwotnego rodziału XVIII, lecz dołączył go później i zatytułował „Fragmenty z podróży Oniegina“. Każdy z ośmiu rozdziałów składa s^ę średnio z 47 wierszowanych strof (najdłuższy, pierwszy liczy 60 strof, najkrótszy, drugi - 40) ponadto do poematu zostały wprowadzone trzy fragmenty o budownie niestroficznej: dwa ustępy o charakterze epistolarnym - listy: Tatiana - Eugeniusz i Eugeniusz - Tatiana, 18 - wersowa „Pieśń dziewcząt“. Całość rysowała się z trzech proporcjonalnych objętościowo i treściowo - fabularnie części, które z kolei zawierały po trzy rozdziały. Każdy z nich posiada tu samodzielny, odrębny tytuł, wskazujący w sposób bardzo wyraźny na ten właśnie epicki charakter poszczególnych rozdziałów. Brzmią one następująco: „Pieśń I. Chandra“, „Pieśń II. Poeta“, „Pieśń III. Panna“, „Pieśń IV. Wieś“, „Pieśń V. Imieniny“, „Pieśń VI. Pojedynek“, „Pieśń VII. Moskwa“, „Pieśń VIII. Wędrówka“ i finałowy rozdział: „Pieśń IX. Wielki Świat“ - następuje ostatnie spotkanie głównych bohaterów.

Narrator autorski ciągle ujawnia swoją obecność licznymi dygresjami. Dotyczą one m.in. jego biografii, oceny bohaterów, miejsc akcji, teatru rosyjskiego, czy też gatunków win. Poemat posiada klasyczną trójczłonową kompozycję, a każdy rozdział jest zamkniętą całością poświęconą jednemu tematowi. Pisany jest czterostopowym jambem tzw.aleksandrynem, który był ulubionym metrum Puszkina. Dominującą cechę utworu stanowi ironia romantyczna, wynikająca z dystansu autora wobec dzieła.

4. Eugeniusz Oniegin i jego miejsce w literaturze rosyjskiej.

Walory ideowo - artystyczne dzieła Puszkina nie od razu zostały należycie ocenione. Brakowało początkowo większej perspektywy historycznej, szerszego spojrzenia uwzględniającego dalszy bieg dziejow literatury rosyjskiej wieku XIX. Artystyczne rozwiązania Oniegina wyprzedzały znacznie swą epokę. Z nieporozumieniem spotkało się dzieło u współczesnych pisarzy. Kwestionowano to wszystko, co właśnie stanowiło jego osiągnięcia najistotniejsze: współczesność, realność problematyki, brak ideowej tendencyjności, „prozaiczność“ tematyczną i stylową. Wartości, które stworzył Puszkinw Onieginie, wyprzedzają dalszy rozwój literatury, równocześnie rozwój ten zapowiadały i przygotowywały. Dochodzono więc w Rosji do uświadomienia sobie tych walorów stopniowo. Proces ten dokonywał się w dwóch odrębnych, ale uzależnionych od siebie i wzajemnie się dopełniających nurtach: w twórczości nawiązujących do doświadczeń Puszkina pisarzy oraz w pracach krytyków i histryków. Nieporównanie donioślejsze znaczenie miało twórcze przeniesienie niektórych ważkich zdobyczy Puszkina do tych utworów literatury pierwszej połowy wieku XIX, które stanowiły poszczególne ogniwa w procesie rozwoju i kształtowania się nowożytnej powieści rosyjskiej. W dziejach literatury rosyjskiej ustaliło się już od dawna całkowicie uzasadnione przeświadczenie, iż wielkie wartości ideowe i artystyczne powieściowej prozy dziewiętnastowiecznej byłyby niemożliwe bez osiągnięć Puszkina jako autora Eugeniusza Oniegina. Konsekwentnie poemat rozpatruje się obecnie jako pierwsze ogniwo w dziejach gatunku powieściowego, jako pierwszą rosyjską realistyczną powieść nowożytną. Oniegin kazał się jakby wyprzedzającym właściwe narodziny gatunku genialnym prospektem - szkicem czy raczej konspektem powieści w jej odmianie społeczno - obyczajowej i psychologicznej. I na tym właśnie polega najistotniejsze znaczenie Puszkinowskiego arcypoematu w dziejach rosyjskiej literatury dziewiętnastowiecznej.

5. Eugeniusz Oniegin w Polsce.

Z nazwiskiem Puszkina i jego twórczością czytelnik polski zetknął się już bardzo wcześnie. O poecie zaczęto pisać i tłumaczyć jego utwory od roku 1820, czyli już wtedy, kiedy w Rosji dopiero zaczynała gruntować się jego sława poetycka. Pisano o nim wielokrotnie i popularyzowano jego dzieła. Szczególną rolę w dziele zaznajomienia Polaków z twórczością Puszkina odegrał kilkuletni pobyt w Rosji Adama Mickiewicza - łączyła ich prawdziwa „poetycka przyjaźń“. W czasach współczesnych można mówić u nas o pełnym przyswojeniu dorobku artystycznego pisarza, o dużej znajomości jego utworów w społeczeństwie polskim. Autor Oniegina, jak żaden chyba inny twórc rosyjski, wszedł na trwałe do naszego piśmiennictwa, stał się w Polsce jednym z najbardziej poczytnych obcych pisarzy. Pierwsza polska wzmianka o poemacie , wprawdzie jeszcze ogólnikowa, pochodzi już z roku 1824. Pierwszym polskim krytykiem dzieła był Adam Mickiewicz. W roku śmierci poety rosyjskiego, uznał on utwór za „nakpiękniejszy, najoryginalniejszy i najbardziej narodowy. Równocześnie niemal z Mickiewiczem formułował swe sądy o Onieginie Michał Grabowski. Pierwszego przekładu dokonano już w roku 1837: Benedykt Dołęga (właściwie Jakub Jurkiewicz) przetłumaczył, a następnie ogłosił w petersburskim Roczniku Literackim za rok 1844 pieśń pierwszą Oniegina. W roku 1847 w Wilnie wychodzi tłumaczenie już całości utworu pióra Adama Sikorskiego, lecz zupełnie nieudane. Wreszcie w roku 1902 Leo Belmont (właściwie Leopold Blumenthal - polski poeta, eseista, znawca i tłumacz literatury francuskiej i rosyjskiej) ogłasza całość polskiej wersji Oniegina. Był to pierwszy przekład pełny i udany; spopularyzował on szeroko dzieło Puszkina, spotkał się też z wysoką oceną. W roku 1925 w nowej, ulepszonej i uzupełnionej wersji wyszedł utwór w serii Biblioteka Narodowa w opracowaniu Wacława Lednickiego. W okresie powojennym, w związku z ogólnym ożywieniem zainteresowań literaturą rosyjską, podjęto szereg nowych prób przekładowych oraz inicjatyw wydawniczych. Dzieła Puszkina wydawano wielokrotnie w dużych nakładach. Znaczne nasilenie tych wysiłków przypadło na okres jubileuszowy w roku 1949 w związku ze 150-leciem urodzin poety. Najważniejszym jednak wydarzeniem w tym zakresie okazały się przedsięwzięcia translatorskie dwóch poetów wiele zasłużonych już od dość dawna w dziedzinie tłumaczeń autorów rosyjskich: Juliana Tuwima oraz Adama Ważyka.  W okresie powojennym dzieło Puszkina wywołało zainteresowanie wyjątkowo duże. Trzy nowe przekłady, w tym dwa całkowite (Chylińskiego i Ważyka), kilkakrotnie wznawiane wielonakładowe edycje książkowe z wersją Tuwima i Ważyka, przekłady w czasopismach przyczyniły się do poważnego spopularyzowania Oniegina w społeczeństwie polskim. Krakowski Teatr Rapsodyczny wystawiał Eugeniusza Oniegina w dramaturgicznej przeróbce i reżyserii Mieczysława Kotlarczyka przez wiele lat z niesłabnącym wciąż powodzeniem. Przekład Adama Ważyka, ogłoszony po raz pierwszy w roku 1952, potem trzykrotnie wznawiany, jest obecnie jedynym polskim całkowitym tłumaczeniem poematu. Przekład Ważyka stanowi ostatnie słowo naszej poezji w tym zakresie.

6. Streszczenie.

Utwór rozpoczyna się wierszowanym wstępem, w którym poeta opisuje dzieło i uroczyście oddaje je w ręce czytelnika. Pisze w nim chociażby:

„Są tu półśmieszne i półsmętne

Rzeczy ludowe, ideały,

Płody igraszki mej niedbałej,

Bezsennych nocy i natchnienia,

Młodości zbiegłej mi przed laty,

Umysłu chłodne postrzeżenia

I serca gorzkie są notaty.“

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Rozpoczyna się cytatem „do życia się kwapi, do uczuć mu pilno“ z wiersza Ks. P. Wiaziemskiego. Początek poematu to opowieść Eugeniusza o wieści dotyczącej jego stryja. Gardzi nim ponieważ ten daje o sobie znać w chorobie. Mówi, że kiedy będzie zmuszony poprawiać mu poduszki i podawać lekarstwa w głowie po cichu będzie krążyć jedna myśl:

„Kiedyż cię wreszcie porwie licho.“

Potem następuje przedstawienie przez podmiot liryczny głównego bohatera - swojego bliskiego znajomego, lekkoducha Eugeniusza. Przyszedł on na świat na północy Petersburga, nad rzeką Newą. Jego ojciec popadł w ogromne długi, zastawił więc cały majątek i wszystko stracił. Zarówno wychowanie jak i edukacja chłopca była ogromnym obciążeniem dlatego też nasz bohater od najmłodszych lat przebywał na licznych dworach bogatej szlachty tam odbierając odpowiednie wykształcenie i nabywając odpowiednich manier. Wpierw zajmowała się nim nauczycielka, potem zaś wychowawcą był ksiądz Francuz, kiedy chłopiec zaczął dorastać wygnano go z dworu. Oniegin był modnie ostrzyżony i ubrany. Oprócz tego ten dandy (modniś, elegant) biegle władał francuskim, potrafił tanczyć, śmiało pisywał liściki i czesto bywał na salonach.

„Uczony był, choć pedantyczny“ (tu. outsider). Eugeniusz odcinał się na tle swej sfery społeczno - kulturalnej sposobem bycia, przyzwyczajeniami, ale także niezależnością sądów, niechęcią czy nawet wrogością do „wyższego towarzystwa“. Rozweselał damy krótkim epigramem - jednozwrotkowym utworem satyrycznym.

„Eugeniusz - miał szczęśliwy talent,

Że mógł wszystkiego dotknąć z lekka,

Jak nakazywał dobry gust,

Lub z miną znawcy, który zwleka,

Przy sporze nie otwierać ust.“

Znał łacińskie cytaty, motta, potrafił choć nie bez pomyłek powtórzyć dwie frazy Eneidy. Znał historyczne anegdoty, lecz nie miał głowy do dat. Nie posiadał też talentu do poezji, rymów. Interesował się ekonomią, znał ideologię Adama Smitha - twórcę klasycznej ekonomii politycznej. Jego geniusz zabłysnął w „czułej sztuki miłowaniu“. Szybko pojął i wdrążył w życie gierki miłosne: flirtowanie, podrywanie, oszukiwanie, udawanie obojętności, wzbudzanie zazdrości itp. Był dość przewrotny. Umiał rozkochać w sobie nawet zimnych kokietek serca. Rywali zaś pogrążał szyderstwem. Wkradał się w małżeństwa, dla męża był przyjacielem, a dla żony kochankiem:

„A znakomity rogacz - mąż

Ugaszczał go zadowolony

Z siebie, obiadów swych i żony.“

Oniegin - uczeń Faublasa, typ człowieka rozpustnego - postać z XVIII - wiecznego romansu Życie kawalera Foblasa.

Już o poranku zasypywany był listownymi zaproszeniami. Przyjmował wszystkie i pokazywał się na każdym obiedzie, balu itp. Nosił boliwar - kapelusz o dużym rondzie i rozszerzającym się ku górze denku cylindra - demonstrowanie sympatii dla bohatera ruchu wyzwoleńczego w Południowej Ameryce, Simona Bolivara. Nosił breget w kieszonce - zegarek wydzwaniający godzinę i pokazujący dni miesiąca.

Eugeniusz jedzie saniami do restauracji, gdzie je i pije ze znajomym, Piotrem I Kawierinem. Potem jadą do teatru na balet. Poeta wtrąca:

„Tam, tam, u kulis tego świata

Płynęły młode moje lata.“

Następuje opis całego wydarzenia, w szczególności ruchów Terpsychory, rosyjskiej baletnicy podczas tańca.

Wchodzi Eugeniusz na salę, lustruje panny, ocenia je i ich stroje w myślach, odkłania się panom, ziewa i siada. Mruczy pod nosem:

„Żaden mnie balet nie poruszy.“

Po chwili po kryjomu wychodzi, by przebrać się w domu na bal. „Filozof osiemnastoletni“ uświetnił swój pokój wszelkimi modnymi bibelotami, perfumami, grzebieniami, spinkami, szczotkami i innymi przedmiotami z Londyna lub Paryża. Lubiał przyglądać się sobie w lustrze, mierzyć wzrokiem cały strój, poeta pisze o Onieginie: “Wenus przybrana w męski frak“. Nosił frak, gilet (kamizelka) i pantalony, jak przystało na fircyka. Oniegin nieco spóźniony pojawia się na balu. Potem dygresja podmiotu lirycznego dotycząca bali, pieknych panien i młodych lat jakie upłynęły na zabawach, podczas których łatwiej było damie szepnąć wyznanie lub liścik wsunąć. Szczególnie czule wspomina widok pięknych, zgrabnych damskich nóżek, zwłaszcza baletnicy. Żali się, cierpi, a potem złości na „zwodnicze nóżki“. Nad ranem Oniegin wraca do domu, prowadzi tak bujne życie, że zawsze o tej porze kładzie się spać. Nie był człowiekiem szczęśliwym, już dawno wypaliło się w nim uczucie, zmęczyło go otczenie, kobiety, bale, stroje. Opanowała go chandra, stał się „mrocznym gościem“, nie myślał o samobójstwie, lecz całkiem ochłód do życia. Samemu poecie również zbrzydło życie na salonach. Podmiot liryczny wspomina, że Oniegin próbował niegdyś pisania, lecz była to za ciężka praca dla niego. Uciekł do książek, ale nie znalazł w nich niczego, więc porzucił je niczym kobiety. Poeta przyjaźnił się z Eugeniuszem właśnie chociażby ze względu na wspólne odczucia co do świata. Mówi, że z czasem polubił sposób w jaki mówił nowy przyjaciel, pomimo nadmiaru jadu w wypowiedziach. Letnią nocą nad brzegiem Newy spotykali się i rozmawiali. Potem następują wtrącenia poety dotyczące południowego zesłania. Poeta wspomina jak ojciec Oniegina popadł w długi i przepuścił cały majątek - było to na krótko przed wiadomością dotyczącą wuja. Wkrótce przychodzi zawiadomienie o umierającym stryju. Eugeniusz ziewając rano wyruszył, dla pieniędzy gotów był zdobyć się na wzruszenie. Gdy znużony drogą dojechał, ten już nie żył. Po pogrzebie Oniegin był już władcą, dziedzicem szerokich włości leśnym. Nowy świat również po pewnym czasie go znudził. Poeta kończy pierwszy rozdział i pisze: „czyścić - kto inny niech się stara;“ oraz „ruszaj mi w drogę, przynoś sławę“.

ROZDZIAŁ DRUGI

Rozdział drugi rozpoczyna wykrzyknienie „o wsi!“ - z szóstej satyry Horacego, jest poświęcone opisowi życia bohatera na wsi. Dwór znajdował się w zaciszu, tuż nad rzeką, naokoło znajdowały się łąki i park zdziczały - idealne miejsce dla samotnika. Dwór był solidnie zbudowany, wewnątrz był piec kaflowany, w ramach carowie rozwieszeni - dość staroświecko. Zajął izbę, którą zajmował stryj. Zaczął ustalać nowy porządek - zniósł pańszczyznę i wprowadził czynsz. Parobkom się to spodobało, sąsiedzi krzywo patrzyli na ten pomysł, a gdy obliczono przyszłe straty uznali go za niebezpiecznego dziwaka. Sąsiedzi mieli go za gbura, nikogo w domu nie przyjmował, samotnie wino sączył. W tym czasie niespodziewanie pojawił się w pobliskim dworze inny młody dziedzic - Włodzimierz Leński. Młodzian piszący wiersze, wrażliwiec, który powrócił z Niemiec z kruczoczarnymi lokami do ramion (lange Haare, locken:D) oraz optymistyczną postawą życiową z sentymentalno - romantycznymi elementami. Śpiewał i pisywał wiersze, typowy romantyk, wierzył w idealną, jedyną miłość, co często było powodem wielu rozczarowań i cierpień. Wśród ludności wiejskiej nie mógł odnaleźć odpowiedniego kompana, tylko Oniegin był dobrym kandydatem. Wszyscy chcieli zeswatać Leńskiego, ten zaś pragnął jedynie poznać Oniegina. Tak dwa różne usposobienia z początku się nudzili, ale potem polubili i wybierali się w pole lub do lasu. Oniegin na ogół gardził ludźmi, lecz gdy kogo...