Jacek Izydorczyk - Japoński kodeks karny.pdf

(115 KB) Pobierz

Japoński kodeks karny

Jacek Izydorczyk

Japoński kodeks karny

I. Nowoczesny system prawa karnego w Japonii nie ma zbyt długiej histo-

rii. Dopiero po „otwarciu na

świat”

(tzw. restauracja Meiji), Japonia przystąpi-

ła do gruntownej przebudowy swojego ustroju oraz systemu prawa

Po restauracji Meiji początkowo na prawo japońskie (nie tylko prawo kar-

ne) bardzo silny wpływ wywierało prawo francuskie. W 1880 r. przyjęto ko-

deks karny i kodeks postępowania karnego, niemalŜe repliki kodeksów kar-

nych francuskich

. JednakŜe juŜ wkrótce na prawo japońskie zaczął wywie-

rać ogromny wpływ system prawa pruskiego (niemieckiego). W niedługim

więc czasie przyjęto nowy kodeks postępowania karnego (w 1890 r.) oraz

nowy kodeks karny (w 1907 r.), oba według wzorców pruskich (niemiec-

kich)

. Co ciekawe, juŜ w roku 1922 przyjęto kolejny kodeks postępowania

karnego, takŜe oparty na prawie niemieckim

. Obecnie obowiązujący kodeks

W dziejach Japonii rozróŜnia się następujące okresy: Okres Jōmon (XII tysiąclecie p.n.e. –

ok. 300 r. p.n.e.); Okres Yayoi (IV w. p.n.e. – III w.); Okres Kofun (III–VIII w.); Okres Yamato

(V–VIII w.); Okres Nara (710–794); Okres Heian (od nazwy kolejnej stolicy, obecnego Kioto,

koniec 794–1192); Okres Kamakura (1192–1338); Okres Muromachi (od nazwy dzielnicy

Kioto, 1338–1573); Okres Azuchi–Momoyama (1573–1603); Okres Tokugawa (inaczej Edo –

nazwa pochodzi od stolicy, w której rezydowali shōgunowie z rodu Tokugawa, obecnie Tokio,

XVII–XIX w.); Okres Meiji (1868–1912; w 1868 w rezultacie przewrotu cesarz odzyskał pełnię

władzy i jest to początek najnowszej historii Japonii; Meiji – imię pośmiertne panującego

wówczas cesarza Mutsuhito). Po

śmierci

cesarza Mutsuhito na tronie zasiadł Yoshihito

(Okres Taishō, 1912–1926). Japonia była juŜ wtedy silnym państwem kapitalistycznym, rzą-

dzonym przez partie polityczne, biurokrację (Monbatsu), kręgi wielkiej finansjery (Zaibatsu)

i „kliki” wojskowe (Gunbatsu). Następny był Okres Shōwa (pośmiertne imię cesarza Hirohito,

1926–1989). W 1989 na tron wstąpił aktualnie panujący cesarz Akihito i ten okres zwie się

Heisei [zob. S. N. E i s e n s t a d t, Japanese civilization – a comparative view, Chicago–

London 1996, s. 163–174; A. K o

ś ć,

Filozoficzne podstawy prawa japońskiego w perspekty-

wie historycznej, Lublin 2001, s. 77; L. L e s z c z y

s k i,

Gyoseishido

w japońskiej kulturze

prawnej, Lublin 1996, s. 10; R. H. P. M a s o n, J. G. C a i g e r, A history of Japan (revised

edition), Tokyo–Rutland–Singapore 1997; E. P a ł a s z - R u t k o w s k a, K. S t a r e c k a, Japo-

nia – historia państw

świata

XX wieku, Warszawa 2004, s. 17–26; E. O. R e i s c h a u e r, Ja-

pan – the story of a nation (fourth edition), Boston–Rutland–Tokyo 1990; J. T u b i e l e w i c z,

Historia Japonii, Wrocław 1984; P. V a r l e y, Kultura japońska, Kraków 2006, s. 1 i n.]. Po-

nadto zob. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1997.

H i r o s h i O d a, Japanese law (2nd ed.), Oxford 1999, s. 62. Zob. takŜe J. I z y d o r c z y k,

Japoński kodeks postępowania karnego, Prok. i Pr. 2007, nr 4, s. 105–120.

S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal law of Japan – the general part, Littleton 1997, s. XIII;

H i r o s h i O d a, Japanese law, London–Dublin–Edinburgh 1992, s. 27.

Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, Japanese criminal procedure, New York 1965, s. 16.

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

131

J. Izydorczyk

postępowania karnego pochodzi z roku 1948

, zaś kodeksu karnego po woj-

nie nie zmieniano – wciąŜ więc obowiązuje kodeks z 1907 r.

II. Przechodząc do omawiania kodeksu karnego (Keihō), aktualnie obo-

wiązującego w Japonii, naleŜy przypomnieć,

Ŝe

dawny kodeks karny z roku

1880 (Great Council of State Decree No. 36 of 1880) był oparty na projekcie

francuskiego eksperta Emile Gustave Émile Boissonade de Fontarabie

z Uniwersytetu Paryskiego, który przybył do Japonii w 1873 r. na zaprosze-

nie władz japońskich

. To właśnie w tamtym kodeksie karnym wprowadzono

po raz pierwszy w historii japońskiego prawa karnego zasadę

nullum crimen,

nulla poena sine lege.

Poza tym w kodeksie karnym z 1880 r. wprowadzono

zasadę równości wobec prawa (była to takŜe wielka nowość), jak i załoŜenie,

Ŝe

wina ma charakter indywidualny

W czasach Tokugawa (przed restauracją Meiji) dominowała bowiem

w pełni konfucjańska filozofia – i dotyczyło to takŜe prawa karnego material-

nego (jak i procesu karnego). Przede wszystkim to rząd miał uczyć obywateli

co jest moralne, a stosowanie prawa było rzeczą drugorzędną. Przykładowo,

tzw. Kodeks Stu Artykułów (O–Sadamegaki

Hyakkajō)

z 1742 r. był

w zasadzie jedynie formą instrukcji dla urzędników, którą zresztą trzymano

w tajemnicy przed poddanymi (to nie byli wówczas obywatele). Oczywiście

ówcześni poddani wiedzieli mniej więcej za co mogą zostać ukarani, jednak

w praktyce własnej wolności i własnego

Ŝycia

pewni być nie mogli.

W ówczesnej Japonii uwaŜano,

Ŝe

przestępstwa i kary naleŜy utrzymywać

Law No. 131, 1948 (ze zmianami).

Wcześniej (w roku 1872) do Japonii przybył Georges Bousquet, który został doradcą praw-

nym rządu japońskiego. Przebywał w Japonii przez cztery lata, kształcąc japońskich prawni-

ków w załoŜonej za jego radą szkole prawa francuskiego przy japońskim ministerstwie spra-

wiedliwości (zob. A. K o

ś ć,

Filozoficzne podstawy prawa japońskiego w perspektywie histo-

rycznej, Lublin 2001, s. 79).

Kodeks karny (Revised Penal Code,

Kaisei Keihō),

Law No. 45, 1907 oraz prawo peniten-

cjarne (Prison Law,

Kangoku hō),

Law No. 28 – weszły w

Ŝycie

w dniu 1 października 1908 r.

[zob. A. T a y l o r v o n M e h r e n (ed.), Law in Japan – the legal order in a changing society,

Tokyo 1964, s. 15–17]. Przy okazji warto w tym miejscu wskazać, iŜ nie tylko recepcja euro-

pejskiego prawa karnego budziła kontrowersje w Japonii. Dotyczyło to takŜe prawa cywilne-

go, wokół którego powstał spór pomiędzy prawnikami a politykami japońskimi co do przydat-

ności takich zapisów w Japonii. W konsekwencji opóźniono wejście w

Ŝycie

kodeksu cywil-

nego (opartego głównie na kodeksie francuskim oraz w pewnym zakresie kodeksie niemiec-

kim) do roku 1898. Stawiano mu bowiem zarzut nieuwzględniania tradycyjnych zwyczajów

oraz moralności Japończyków. Istniały obawy,

Ŝe

ten kodeks moŜe „zniszczyć lojalność do

cesarza oraz szacunek dla rodziców”. JednakŜe, jak się wskazuje, E. Boissonade (który tak-

Ŝe

przygotowywał prawo cywilne), tworząc nowoczesne kodeksy dla Japonii, uznawał je za

ucieleśnienie idei prawa naturalnego. UwaŜał on,

Ŝe

system prawa pozytywnego powinien

być ucieleśnieniem (odbiciem) prawa naturalnego, które jest uniwersalną ideą rodzaju ludz-

kiego i moŜe być odkryte przez ludzki rozum. JeŜeli zaś istnieje niezgodność pomiędzy pra-

wami pozytywnym a naturalnym, to pierwsze nie jest

Ŝadnym

prawem, lecz korupcją prawa

(zob. A. K o

ś ć,

Filozoficzne..., s. 82).

132

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

Japoński kodeks karny

w tajemnicy (a raczej relacje między przestępstwem a karą), bowiem kary

były wymierzane według pozycji społecznej sprawcy

Jak juŜ wcześniej wspomniano stary kodeks karny (Code of Criminal In-

struction) oparty został na francuskim Code d’Instruction Criminelle. Jednak

z czasem uznano model francuski za zbyt skomplikowany oraz zarzucano

mu,

Ŝe

dawał za mało swobody sędziemu przy rozstrzyganiu sprawy.

W związku z tym prace nad zmianami rozpoczęto juŜ w 1886 r. Wspomniano

takŜe, iŜ postanowiono oprzeć się na prawie niemieckim

. W efekcie przyjęto

nowy kodeks karny w 1907 r. Warto wskazać,

Ŝe

poprzedni kodeks miał aŜ

430 artykuły, ten zaś zaledwie 264; poza tym dawał – do czego dąŜono –

większą swobodę dla sędziów w karaniu. Co ciekawe, w nowym kodeksie

karnym zniesiono regulację zasady

nullum crimen sine lege,

bowiem wska-

zywano,

Ŝe

została ona zabezpieczona w konstytucji Meiji (w artykule 23).

Jednak – co charakterystyczne – niektórzy uwaŜali przy tym tę zasadę za

„burŜuazyjny relikt”

Po zakończeniu Drugiej Wojny

Światowej

władze alianckie uznały,

Ŝe

nie

ma w zasadzie potrzeby uchwalania nowego kodeksu karnego, tak jak

w przypadku kodeksu postępowania karnego oraz innych ustaw. Kolejny

więc raz potwierdziła się zasada,

Ŝe

najbardziej wraŜliwe na zmiany poli-

tyczne jest prawo procesowe, a zwłaszcza procedura karna.

Oczywiście, w związku z przyjęciem nowej konstytucji musiano znoweli-

zować w pewnym zakresie takŜe kodeks karny

, i tak: skreślono jego roz-

dział I, w którym normowano przestępstwa przeciwko rodzinie cesarskiej

oraz zdepenalizowano cudzołóstwo, za które karano tylko kobiety

Zob. A. K o

ś ć,

Filozoficzne..., s. 75 oraz s. 80; C. S. L a n d i s, Human rights violations in

Japan – a contemporary survey, Detroit College of Law – Journal of International Law and

Practice, No. 53, Spring 1996, s. 70–72; C. S t e e n s t r u p, A history of law in Japan until

1868, Leiden–New York–Kobenhavn–Koeln 1991, s. 150–154. Zob. ponadto D. V. B o t s -

m a n, Punishment and power in the making of modern Japan, Princeton University Press

2005.

Zob. H i r o s h i O d a, Japanese law (2nd ed.), Oxford 1999, s. 62; S h i g e m i t s u D a n d o,

The criminal..., s. 33–37.

A. T a y l o r v o n M e h r e n (ed.), Law in Japan – the legal order in a changing society,

Tokyo 1964, s. 17–21; A t s u s h i N a g a s h i m a, The accused and society: the administra-

tion of criminal justice in Japan, (w:) Law in Japan – the legal order in a changing society

(edited by Arthur Taylor von Mehren), Tokyo 1964, s. 297–323. Zob. ponadto L. L e s z -

c z y

s k i,

Gyoseishido

w japońskiej kulturze prawnej, Lublin 1996, s. 73 i n.

Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. XIII–XIV; H i r o s h i O d a, Japanese...,

s. 420.

M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization under conservative public opinion in Japan,

Koku-

gakuin

– Journal of Law and Politics 2007, Vol. 44, No. 4, s. 336.

Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Prosecutorial independence in Japan, UCLA Pacific Basin

Law Journal, Fall 1997, s. 5; M i n o r u Y o k o y a m a, Analysis of prostitution in Japan, In-

ternational Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, Spring 1995, Vol. 19, No. 1,

s. 47–60; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 338–293.

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

133

J. Izydorczyk

Warto teŜ tutaj wskazać,

Ŝe

w połowie lat 50. ubiegłego wieku w minister-

stwie sprawiedliwości rozpoczęto takŜe prace nad nowym kodeksem kar-

nym. W 1974 r. wstępny projekt został zaaprobowany przez tzw. Komisję

Legislacyjno-Doradczą (Legislative Advisory Council). JednakŜe projekt no-

wego kodeksu karnego spotkał się z gwałtowną krytyką nauki i adwokatury.

Był on bowiem jakby nawrotem do stanu sprzed wojny. Ostatecznie w roku

1981 ministerstwo sprawiedliwości wycofało się z projektu, jak i zmian do

kodeksu obowiązującego. Oczywiście pewne nowelizacje miały miejsce

w ostatnich latach (przykładowo dopiero w 1996 r. zdepenalizowano wspo-

mniane juŜ wcześniej ojcobójstwo, który to czyn jest szczególnie odraŜający

w filozofii konfucjańskiej

, choć japoński sąd najwyŜszy juŜ w 1973 r.

stwierdził, iŜ przepis art. 200 kodeksu karnego jest niekonstytucyjny z uwagi,

iŜ nie respektuje konstytucyjnej zasady równości wobec prawa; stanowił on,

iŜ za zabójstwo wstępnego grozi bezwzględna kara

śmierci

albo doŜywot-

niego pozbawienia wolności

). Ponadto – co ciekawe – w tym samym 1996

r. napisano kodeks od nowa współczesną japońszczyzną. Poprzednio ko-

deks bowiem był napisany językiem archaicznym literackim

. Jest to z pew-

nością ewenement, niespotykany w krajach zachodnich, gdzie nowelizacja

nie dotyczyła kwestii merytorycznych, a jedynie językowych i to całego ko-

deksu (!). Było to jednak o tyle waŜne posunięcie,

Ŝe

przeciętny Japończyk

po prostu nie rozumiał dawnego języka prawnego.

III. JeŜeli chodzi o systematykę aktualnie obowiązującego kodeksu kar-

nego (Keihō, Law No. 45 of 1907), to składa się on z dwóch ksiąg: ogólnej

oraz szczególnej (noszącej tytuł „Przestępstwa”).

Księga Pierwsza liczy XIII rozdziałów, są one następujące: Rozdział I.

Stosowanie prawa; Rozdział II. Kary

; Rozdział III. Wymierzanie kar termi-

nowych (w miesiącach i latach); Rozdział IV. Warunkowe zawieszenie wy-

konania kary; Rozdział V. Parol (Karishutsugoku)

; Rozdział VI. Przedaw-

nienie (Jiko); Rozdział VII. Odstąpienie od kary (Hanzai

No Fuseiritsu Oyobi

Kei No Genmen);

Rozdział VIII. Usiłowanie (Misuizai); Rozdział IX. Powrót

M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 334–333 (5–6) oraz s. 305 (34).

Por. A. K o

ś ć,

Filozoficzne..., s. 110–111; M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization...,

s. 334–333 (5–6).

Zob. S h i g e m i t s u D a n d o, The criminal..., s. 288–299; R y u u i c h i H i r a n o, The draft

of the revised Penal Code: A general critique, Law in Japan (An Annual), Japanese Ameri-

can Society of Legal Studies 1973, Vol. 6, s. 49–64; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 413–

416.

Zob. V. L e e H a m i l t o n, J. S a n d e r s, Everyday justice – responsibility and the individual

in Japan and the United States, Yale University Press 1992, s. 135–156.

Odnośnie probacji zob. m.in. E. H. J o h n s o n, Japanese corrections – managing convicted

offenders in an orderly society, Southern Illinois University 1996, s. 225–259.

134

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

Japoński kodeks karny

do przestępstwa (Heigozai)

; Rozdział X. Recydywa penitencjarna (Ru-

ihan)

; Rozdział XI. Współsprawstwo (Kyohan); Rozdział XII. Łagodzenie

kar (Shakuryuo-Genkei)

; oraz Rozdział XIII. Obostrzenie kary (Kagen–

Rei)

Księga Druga kodeksu karnego pt. „Przestępstwa” składa się z 40 roz-

działów kolejno regulujących: Rozdział I. – skreślony; Rozdział II. Przestęp-

stwa dotyczące wojny domowej (Nairan

Ni Kan–Suru Tsumi);

Rozdział III.

Przestępstwa dotyczące wojny; Rozdział IV. Przestępstwa dotyczące sto-

sunków międzynarodowych (Kokko

Ni Kan–Suru Tsumi);

Rozdział V. Prze-

stępstwa przeciwko kompetentnej władzy (Komu

No Shikko Wo Bogaisuru

Tsumi);

Rozdział VI. Przestępstwo ucieczki (Toso

No Tsumi);

Rozdział VII.

Poplecznictwo oraz matactwo (Hannin

Zotoku Oyobi Shoko Inmetsu No

Tsumi);

Rozdział VIII. Zamieszki (Sojo

No Tsumi);

Rozdział IX. Podpalenie

(Hoka

Oyobi Shikka No Tsumi);

Rozdział X. Przestępstwa sprowadzenia

powodzi (Issui

Oyobi Suiri Ni Kan–Suru Tsumi);

Rozdział XI. Przestępstwa

w ruchu (Orai

Wo Bogai–Suru Tsumi);

Rozdział XII. Wtargnięcie na cudzy

teren (Jukyo

Wa Okasu Tsumi);

Rozdział XIII. Naruszenie tajemnicy (Himitsu

Wo Okasu Tsumi);

Rozdział XIV. Przestępstwa związane z opium oraz tyto-

niem (Ahen–Tabako

Ni Kan–Suru Tsumi);

Rozdział XV. Zanieczyszczenie

wody (Inryosui

Ni Kan–Suru Tsumi)

; Rozdział XVI. Fałszowanie pieniędzy

(Tsuka–Gizo

No Tsumi);

Rozdział XVII. Fałszowanie dokumentów (Bunsho–

Gizo No Tsumi);

Rozdział XVIII. Fałszowanie papierów wartościowych (Yu-

kashoken–Gizo No Tsumi);

Rozdział XIX. Fałszowanie pieczęci (Insho–Gizo

No Tsumi);

Rozdział XX. Krzywoprzysięstwo (Gisho

No Tsumi);

Rozdział

XXI. Fałszywe oskarŜenie (Fukoku

No Tsumi);

Rozdział XXII. Obscenicz-

ność, zgwałcenie, bigamia (Waisetsu,

Kanin No Oyobi Jukon No Tsumi);

Rozdział XXIII. Hazard (Tobaku

Oyobi Tomikuji Ni Kan–Suru Tsumi);

Roz-

dział XXIV. Miejsca kultu i cmentarze (Reihaisho

Oyobi Funbo Ni Kan–Suru

Zob. A. D i d r i c k C a s t b e r g, Japanese criminal justice, New York 1990, s. 111–112.

Zob. R. Y. T h o r n t o n, K a t s u y a E n d o, Preventing crime in America and Japan –

a comparative study, New York 1992, s. 148–149.

Zgodnie z przepisem art. 67 kodeksu karnego sąd moŜe łagodzić karę: po pierwsze z uwagi

na przyczyny prawne oraz po wtóre z uwagi na okoliczności sprawy. Tak więc w przypadku

zagroŜenia karą doŜywotniego pozbawienia wolności sąd moŜe zredukować wyrok do trzech

i pół roku pozbawienia wolności, następnie na podstawie artykułu 25 k.k. ma moŜliwość za-

wieszenia wykonania takiej kary [zob. M i n o r u Y o k o y a m a, Criminalization..., s. 334–

333 (5–6) oraz s. 305 (34)].

R y u i c h i H i r a n o, The accused and society: some aspects of Japanese criminal law, (w:)

Law in Japan – the legal order in a changing society (edited by A. T a y l o r v o n M e -

h r e n), Tokyo 1964, s. 274–296; R. H. M i t c h e l l, Political bribery in Japan, Honolulu 1996,

s. 26–27; H i r o s h i O d a, Japanese..., s. 415.

Zob. m.in. R y u i c h i H i r a n o, Penal law protection of the natural environment in Japan,

Law in Japan (An Annual) Japanese American Society of Legal Studies 1980, Vol. 13,

s. 129–136.

Prokuratura

i Prawo 5, 2008

135

Plik z chomika:

krakten

Inne pliki z tego folderu:

James Clavell - Gai-Jin.docx (1748 KB)
Marc Olden - Gaijin.doc (1734 KB)
Mariola Wójtowicz - Emerytka w Japonii (epub, mobi, pdf).rar (16318 KB)
Żółty Tygrys - 1975-14 - Zdzisław Kwiatkowski - Krach cesarskiej floty.pdf (27866 KB)
Żółty Tygrys - 1968-07 - Wacław Malten - Koniec samurajów.pdf (4713 KB)

Jacek Izydorczyk - Japoński kodeks karny.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: