Grażyna Stachyra - Gatunki audycji w radiu sformatowanym.pdf

(41912 KB) Pobierz
Grazyna Stachyra
GATUNKI AUDYCJI
WRADIU
SFORMATOWANYM
~
WYOAWN
I CTWO
WYDAWNICTWO
UNIWERSYTET
U MARII
CURIE-SKtODOW
SKIEJ
LUBLI
N
2008
RO
Z
D
ZI
AL
I
II
Gatunkowa
istota audycji radiowej.
Formy
gatunkotw6rcze
w radiu
1.
Definiowanie
gatunk6w audycji
Gros badan
dotyczqcych audycji
radiowej
rozpatruje
jej formuf
y
W
ramaeh
tw6rezo­
sci
artystyeznej,
szeroko
poj~tej
estetyki
sl:owa (jak
czyniq
to m.in.
M.
Kazi6w
1,
K.
Do­
brzynski
Z,
W. Benjamin
3,
L.
Blaustein\
Z.
Kosidowski
5,
J.
Mayen
6 ,
D. Ogl:aza-Pami­
ro
w
7,
S.
Bardijewska
S,
M.
Blimel
9
czy
D
.
M
cW
hinnie
IO),
z perspektywy
lingwistyeznej
(m.in.
W
. Koniecznyll,
M
. Jurkowski
l2
,
V.
Flegl
13 ,
B. Ch.
Bgainokow
l~
ezy tei do pew­
nego
stopnia
B. Boniecka
ij.
Panasiuk l5),
tekstologicznej
(np.
B.
Bonieeka, J. Pana­
siuk,
R. Dybalska, D.
K~pa-Figura,
P.
Nowak
l6 ) bqdz antropologicznej.l7
M.
K
a z
i
6 w,
0
dziele radiowym:
z zagadnieri estetyki orygrnalnego sluchowiska,
Wrodaw
1973.
2
K.
Do b
r z y n ski,
0
sztuce
radia,
"Przekazy
i
Opinie"
1976,
nr
3;
idem,
Fonnotw6rcze
i
stylo­
tw6rcze
impiraCje
radia
tV
swiecie
sztuk
p~knych,
"Przekazy
i
Opinie"
1975,
nr
2.
3
W. Ben jam i n,
Dzie/o
sztuki
w
epoce
mozliwosci
jego reprodHkcF mechanicznej,
"Kino"
1968,
nr
3.
4
L.
B
1
a
u
s
t
e
in,
Przedstawienia
imaginatywne,
Lw6w
1930.
5
Z.
K
0
sid
0
w
ski,
Artystyczne
SIHChowiska
radiowe,
Poznan
1928.
6].
May
en,
Zarys problematyki
,,0
tw6rczosci radiowej",
Warszawa
1956;
idem,
0
komunikatyw­
nosci dziennika
radiowego,
Wrodaw-Warszawa-Krak6w-
Gdansk-L6di
1981.
7D.
0
gfa za
-
Pam i row,
Zradiowejanteny literockieJ
1935-1939,
"PrzekazyiOpinie"
1977,
nr
1.
8
S.
Bar d i jew
s
k
a,
0
potrzebie krytyki radiowej,
"Przekazy i
Opinie"
1977,
nr
4.
9
M. B
lim
e
I,
Slowo
i
muzyka jako
znaki
radiowe
w
sluchowiskach
poetyckich
Zblgniewa
Kopalki,
"Przekazy i
Opinie"
1979,
nr
4 (18).
10 D. M
c W
h inn ie,
Radio Jako
sztuka,
Redakcja
Studi6w
i
Oce
ny
Program6w PR
i
TVP
26/
1964.
II
W. K
0
n i
e c
z n y,
Pr6ba rekomtrukcji proces6w
znaczeniotw6rcZych
w
dziele
radiowym,
"Przekazy
Opmie"
1979,
nr
4 (18).
i
12
M.] u r k
0
w
ski,
Problematyka
badan
nad
j~zykiem
radia,
"Poradnik
]~zykowy"
1984,
z.
2.
I
S),gnafy
podziatu,
dzi~ki
kt6rym
sfuchacz
jest
zorientowany
co do pocz'ltku,
przerwy i wznowie­
nia tekstu,
a
tabe
sHadowe
audycji
przerywaj'l
swoisty
monolog moderatorski. Por.:
V.
Fie
g
I,
op.
13
cit.
,
s.
82.
no k
0
w,
Specyfika
j~Zyka
radiowego
,
"Przekazy i Opinie"
1976,
nr
3
(ttumaczenie
artykufu
pochodz'lcego
z
ksiqiki
A. A.
Lie
0
n tie
w,
Psicholingwisticzieskije problemy massowoj
komu­
nikaCji,
Moskwa
1974).
1
B. Bon i
e c
k a,]. Pan a
s
i
u
k,
0
J~ZykH
audycji
radiowych,
Lublin
2000.
5
16
R.
Dy
ba
Is k
a,
D.
K~p
a - F igu
r a,
P. N
ow a
k,
przemoc wkzyku medi6w7,
Lublin
2004.
17
A.
Fa u
s,
Radio
jako
narz~dzie
rekomtrukcF
srodowiska spotecznego,
"Przekazy i
Opinie"
1977,
nr
1.
'4
B.
C
h.
B
g a
i
Szczeg6lnie interesujqce
wydaje
si~
Iingwistyczno-tckstologiczne spojrzenic zapro­
ponowane przez
B.
Bonieck q i]. Panasiuk.
UznajQ
one
audycj~
radiowq
za
"rodzaj tek­
stu i
gatunek sam
w
sobie",
traktujqc
jq
jako hipergatunek,
w
obr~bie
kt6rego
wyst~pu­
jq formy
j~zykowe
opatrywane nazwami (powitanie,
zapowiedz,
wywiad,
porada, felie­
ton, konkurs, pozegnanie itd.). Autorki
okreslajq
audycj~
jako sp6jne
nast~pstwo
zda­
rzen w
aspekcie:
-
semantycznym,
- pragmatycznym (zwracajqc
uwag~
na
takie czynniki,
jak: intencjonalnosc, akcep­
towalnosc, informacyjnosc, sytuacyjnosc, intertekstualnosc),
- wsp61nej ,
;
iedzy
0
swiecie,
reprezentowanej
przez
nadawc~
i
odbiorc~
itd.
Podkreslajq
one,
ie
w
audycji
wys
t~pujq
komunibty kodowane
j~zykowo,
a
pozio­
mowanie gatunkowe
obejmuje:
-
spos6b
realizacji komunikatu (teksty m6wione
spontanicznie,
teksty spiewane,
czytane) ;
- Vvytw6r
przyj~tego
sposobu
realizacji
(listy,
e-maile, hasb reklamowe, wywiady,
rozmowy telefoniczne, konkursy,
turnieje, sondy,
dialogi,
adresy,
telefony, reportaze);
-
rodzaj dominujqcej illokucji (powitanie, pozegnanie, prosba, przeproszenie,
zapo­
wiadanie, przypominanie, zapytanie, opinia, informacja,
ciekawostka, nowinka);
-
rodzaj
wewn~trznego
ustruktu
ryzowania
audycji
(konfiguracje
skl:adnik6w
poprzed­
nich poziom6w) ;
8
- jak r6wniez to, jakie gatunki
wymienia
dosl:ownie dziennikarz na antenie. 1
Wszystkie te badania pomijajq jednak
kwesti~
dyferencjacji
gatunkowej
audycji ra­
diowej. Definicje samej
audycji
stanowiq wyliczenie spektrum
rozmaitych gatunk6w
radiowych,
z
kr6rych kazdy jest "jakqs"
audycjq
bez
genologicznego rysu
(na przykl:ad:
audycja
sl:owna,
audycja
sl:owno-muzyczna,
audycja
muzyczna, a tabe
lead, [lash,
depe­
sza,
korespondencja, przeglqd prasy, v-rywiad,
liner card,
tekst RDS i inne)
.19
W
uj~ciu j~zykoznawczym
audycja jest traktowana jako wieloaspekrowy "akt ko­
munikacji", zatem
kaida audycja
spel:nia to kryterium
20
, zas w
uj~ciu
tekstologicznym
kaida audycja jest
"rodzajem
tekstu i
gatunkiem
samym w
sobie"21,
z kolei w "eseistycz­
nych" rozwazaniach brakuje konsekwencji stosowania
poj~c
genologicznych,
nast~puje
wyliczan]e "rodzaj6w" audycji,
wymienne posl:ugiwanie
si~
okresleniem
"forma". Zali­
cza
si~
tu: komunikat,
informacj~, dyskusj~
,
magazyn,
sl:uchowisko
oraz reportai - w
tym
przypadku uiyto
okreslenia "gatunek".22
lnne definicje powstajq na
zasadzie
tautologii
lub
om6wienia
terminu
"audycja"
("audycja slowno-muzyczna -
audycja
lqczqca
w
50­
bie
elementy
slowne i
emitowanq
m
uzyk~"23).
przykl:adem
podobnej metody
moze bye nazewnictwo
audycji aprobowane
przez
Krajowq
Rad~
Radiofonii
i
Telewizji,
kt6ra
w
badaniach
monitoringowych,
opisujqc
"strukturt;
gatunkowq program6w
og61nokraj
owych
PR
SA" ,
posl:uguje
si~
terminami
"rodzaje
audycji",
wyliczajqc
enumeratywnie
alldycje:
- informacyjne,
- publicystyczne,
- edukacyjno-poradnicze,
- religijne,
-
literackie i
formy
udramatyzowane,
- rozrywkowe (sl:owne i sl:owno-muzyczne),
- sponowe,
-
audycje
dla dzieci i ml:odzieiy,
_ inne
audycje sfowne
i sl:owno-mllzyczne (np. adresowane do mniejszosci narodo­
\v)'ch
i
etnicznych) ,
- muzyka
w
programie,
- autopromocja,
- reklama. 24
Co
ciekawe,
w innym miejscu raport
KRRiTV
wylicza
"gatllnki programowe" reali­
zowane przez nadawc6w radiowych, wymieniajqc
gatunki:
- informacyjne,
- publicystyczne,
- rozrywkowe,
- edukacyjno-poradnicze,
- sportowe,
- literackie i formy udramatyzowane,
-
religijne,
- ml:odzieiowe,
- magazyny,
- informacyjno-publicystyczne.2
s
Jest zatem nieodzowna
zar6wno w
miar~
precyzyjna
eksplikacja
poj~cia
audycji,
jak
i
charakterystyka gatunkowych
realizacji
audycji
radiowej,
co
jest celem mojej dyserta­
cji.
Bel i
c z y
n
ski,
Podstawowe
gatunki radiowe,
"Radio·Lider" 2004, wrzesieD/paidziernik, s. 33.
24
Tak
scharakteryzowane
audycje
byty
przedmiotem monitoringu przeprowadzonego przez
De·
partament Programowy Biura KRRiT
w
pierwszej pol:owie
2000 roku w
terminach:
13
-19 marca
oraz
10-16 kwietnia. Pr6ba doryczyta 17
rozglosni
PRo Te
audycje
nOSZq miano "preferowanyc h", czyli
wskazanych w
ramowym
programie
przez nadawc6w,
Biuletyn
Kra]owej Rady Radiofonii
i Telewiz,ii,
23
].
1
B.
Bon i
e c
k
a,
]. Pan
a
s
i
u k,
Profilowanie wzorca gatunkowego audycji
przez spikerow radio·
8
tvych,
[w:
I
Leksyka a gramatyka w
tekScie
j~zykowym
Materialy z konferencji naukowej.
Siedlce,
21-22
pazdziemika
1999, red. K.
Wojtczuk, Siedlce
2001, s. 148.
19].
Bel
i
c
z y
n
ski,
Podstawowe gatunki
radiowe,
"Radio·Lider"
2004,
wrzesieD/paidziernik, s. 33.
20
Por.: R. Dyb
a
Is
ka,
D.
K~
pa·
Figu ra, P.
N
ow ak,
op.
ciL
,
s.
24,
71,
90.
21
B.
Bon
i
e c
k
a,].
Pan
a s
i
u
k,
Profilowanie wzorca gatunkowego
audycji
...
,
op.
cit.,
s.
148.
12
W. Legow icz,
Radio
-
ulotnosc
slowa!,
Warszawa
1986, s.
12-16.
Warszawa
,
listopad
2000.
25
Krajowa
Rada
Radiofonii
i
Telewizji,
Radio
i
Telewiz,ia
w
Polsce: Raport
0
stanie
rynku,
Warszawa
2006,
S.
46
i
48.
Dla rozw
azanej
definicji
gatu
nku
wazn ym
kontekstem jest
sarno
medium (przekaz­
nik).
Radio
angazuje
emocjonalnie swego
odbiorec;:,
ktury
koncentruje
si~
na docierajq­
cym do niego "glosie",
niejako pomijajqc
fizycznq obccnose
przckaznika.
Jednak
ch~e
zmaksymalizowania kontaktu ze sluchaczem,
pokonania
swoistej delimitacji
kanalu
audialnego, sprowokowa1a wsp6lczesnych
nadawc6w do
personalizacji
prze
kazu, asy­
milowania pojt;C ikonicznych na
grunt
radiowy oraz intymnej
relacji
N
adawca-Odbior­
ca. Wlasnie m.in. dlatego
wsp6lczesne audycje czt;sto wykorzystujq formu1t;
konkurso­
Wq
-
jako sprzyjajqcq
nawiqzywaniu
kontaktu
ze sluchaczem
- n
iewq.tpliwie
banalizujq­
cq
przekaz, ale umiejt;tnie
stosowanq poprzez strategit; strippingu, dozujqcq
poszczeg61­
ne partie konkursowe
w
ciqgu ca1ej audycji
i przeplatajqcq je
z innymi elementami pro­
gramu. Motyw
konkursu,
czy szerzej
zabawy radiowej,
posiada wiele postaci,
jednak
zawsze
Sq
one oparte na formule
call-in
(ewentualnie
specyficznej
jej
odmianie
call-out).
Dominacja emotywnej
funkcji przekazu
zaowocowa1a takimi
gatunkami
audycji, jak
morning
show
czy
publicystyczna
audycja
interaktywna.
Kontekstualny
charakter konstytllowania
si~
gatllnk6w audycji radiowej
wyraza sit;
r6wniez
we
wspomnianych
przeze
mnie
wzajemnych powiqzaniach strategii
formato­
wania
radia i
gatunkowego modelu audycji.
Naleiy
podkreslic,
ie
gatunki audycji
w
radiu
sformatowanym podlegajq ciqg1ym
przeksztakeniom, poniewai sam
proces formatowania nie rna natury
zamknit;tej,
lecz
rozwojOWq,
ewokowanq
potrzebami rynkowymi.
Paradygmat
alldycji
Z6
stanowi formu1t;
in statu nascendi.
Chociaz
T.
Goban-Klas
twierdzi,
ie
"w odniesieniu
do mediow pojt;cie
gatunku
jest mniej kontrowersyjne nii w sztuce,
gdyz
ich
pozqdanym standardem jest
nie oryginalnosc, indywidualnosc, lecz rutyna i standaryzacja"Z7, naleiy zauwaiyc,
ie
poszczegolne
rozg1osnie
dqz q do specyfikacji
gatunkowej w ramach wlasnego programu
radiowego,
zatem oryginalnosc gatunkowa
jest
wpisana w
istott;
formatowania
radia.
W1asnie ta
strategia
umozliwia
dywersyfikacjt; alldycji w aspekcie kompozycyjnym
i
ko­
munikacyjnym. Istniejqce tendencje do porzqdkowania
form gatunkotworczych sk1a­
niajq do refleksji nad istotq
samego gatunku audycji.
Za McQuailem,
Goban-Klas wylicza cechy gatunk6w medialnych:
- tozsamosc,
-
odr~bnosc,
- identyfikowalnosc
(w odniesieniu
do cel6w: informacja,
rozrywka
oraz formy: tem­
po, struktura, jt;zyk itp.),
- przestrzeganie
konwencji,
kt6ra moze bye rozwijana w ramach pierwotnego
ga­
tunku.
Z8
26
napi~cia
mi<:dzy
sprzecznosciami",
za
:
E. B
a
1
c e
r
zan, W
str~genologii
multimedialnej,
[w:)
Gerwlo.
gia
dZisiaj,
red
.
W.
Bo lecki,
1.
Opacki, Warszawa
2000,
s.
99.
27
T.
Gob a n
-
Kia s,
Media
i
komunikowanie masowe.
T
eorie
i
analizy prasy,
radia,
telewizji i
Inter.
netll,
Warszawa
-
Kra k6w
1999,
s.
198.
28
Ibid.,
s.
199.
Oznaczajqcy
"zar6wno wsp6l:dzia1:anie cech,
jak i dynamiczne
ko
lizje
wewn<:trzne,
nieodzowne
Analiza materialu
badawczego skl:ania
jednak do
stwierdzenia,
ie swiadomosc ga­
tunkowa
zar6woo po stronie
nadawcy,
jak
i
odbiorcy
nie jest
zbyt rozbudowana.
W
it;k­
szoSci program6w nie
okresla
si~
w
kategorii gatunkll
,
Sq
zaledwie
"jakqs"
audycjq
.
Po­
plliarne
Sq
pl'ynne
"przejscia"
mi~dzy
poszczeg6lnymi
elementa
mi
programu.
Przykiado­
wo:
po powiesci w
odcinkach
od razu jest emitowana muzyka klubowa, po diinglu
na­
st~puje
reHama konkursu, a bezposrednio potem rozpoczyna sit; audycja
0
transseksu­
alistach (prowadzqcy
powoluje
sit;
na
rozmow~
z transseksualistq
oraz
SMS-y sluchaczy
apelujqcych
0
poruszenie
tego tematU
j
rozmowie na podkl:adzie
muzycznym towa
rzyszy
prosba
0
telefony).
Wszystkie etapy
nastt;plljq
po sobie bez
udzia1u
spikera czy prowa­
dzqcego,
stanowiqc
jeden
ciqg
programowy.
19
Swobodne
traktowanie
granic audycji
jest tendencjq
wynikajqcq ze strategii
strip­
ping'u
i
blocking'u,
ale
tez
z
faktu,
ie
nadrzt;dnym
wyznacznikiem
ksztaltu
wypowiedzi
jest cel komunikowania.
Zatem
zdobywanie
uw
agi sluchacza
i utrzymywanie jej to
wsp61­
czesnie
priorytet nadawcy
radiowego. Istota
gatunkowej
dyferencjacji
audycji korespon­
duje
z
wypefnianiem
zmieniajqcych
si~
potrzeb
sluchaczy,
wynikajqcych
z wyd1uzania
sit; czasu pracy i drogi do niej (w sensie pokonywania
odleg1osci
fizycznych) oraz
akcen­
towania
czasu relaksu.
Zatem
kontckst i warunki
odbioru istotnie
profilujq gatunkowy
ksztalt
audycji, jed­
nak to jej
zawartosc oraz wypefnienie odpowiednimi formami
decydlljq
0
ostatecznym
ksztakie
gatunkowym.
Na
6w
kontekst
zwraca
uwagt;
W
.
Godzic, ale
"fizycznej"
zawar­
tOSci nie
poczytuje za element
wplywajqcy
na
konstytuowanie
sit;
utworu
(w tym wy­
padku telewizyjnego). Bazt; dla refleksji nad
definicjq gatunku stanowi wedlug Godzica
pojmowanie
go w kategorii
kulturowo-spolecznej.
Oslabienia oddzia1ywania literackiej
tradycji
genologicznej upatruje
on we
wp1ywie koncepcji pragmatyki
semiotycznej,
kt6­
re podkreslajq
"pozatekstowq
silt; znaczenia utworu".
Gatunek
traktuje jako
"interpre­
tacyjny filtr,
przez kt6ry
nastt;puje u odbiorcy (telewidza) wyprodukowanie
znaczenia
fragmentu tekstu telewizyjnego".JO
Zgodnie
z
tq
koncepcjq
sluchacze radia
zmuszeni byliby operowac
ubogim
gatunko­
wym indeksem
(SlllChowisko,
reportai, transmisja)
,
poniewai wobec brakll ustalonych
nazw
wit;kszosci wsp6lczesnych form
radiowych
audycje odbierajq
raczej intllicyjnie
(bo
nawet jesli
audycja
tradycyjnie nazywana
jest "poradnikowq",
to definiowany jest
jedynie
skladnik
wi~kszej
ca1osci).
Trudno
zatem
m6wie
0
gatunku
jako interpretacyj­
nym
filtrze. Dodatkowo
radio,
w odr6znieniu od
telewizji,
jest
medium
jednokana1o­
wym.
Poza
tekstem transmitowanym (rozumiem
to
pojt;cie bardzo szeroko,
zaliczajqc
do niego tabe utwory muzyczne, polifonit;,
zabiegi
na
dzwi~ku
zarejestrowanym itp.)
jako takie
nie
istnieje.
Wydaje
sit; zatem
sluszne mowienie
0
gatunku audycji
jako jej
osobliwosci. Gatun­
kowy
ksztalt tekst6w
audycji
moze
bye taki sam lub podobny (na przyk1ad lista przebo­
j6w
zawierajqca zapowiedzi
utwor6w i dialog
ze sluchaczami),
jednak dla
gatunkowego
22.20-22.45
,
20
b
vie
tnia
2005.
)0
W. G
o
d z i
e,
T
elewizja
i]e; gatunki po ,,\X/ielkim Bracie",
Krak6w
2004,
s.
20, 24.
~9
Radio
B1S,
fragment
programu
pomi<:dzy go
dz
.
zr6inicowania
audycji istotniejszy
staje
si~
spos6b antenowej
prezentacji tworzywa,
kt6ry
sprawia,
ie
klasycznej
audycji porannej nie mOina
jUi
utozsamiac
z
momin,;
show,
gdzie
techniczne zabiegi
na materiale
d£wi~kowym
oraz
autokreacja spikera
Sq
sztand arowy­
mi chwytami.
Zatem stopien
dookreSlenia
gatunkowego audycji
jest
r6iny
w
odniesie
­
n
iu
do jej r6inych realizacji.
M.
Wojtak
pisze
w
odniesieniu
do form prasowych,
ie
gatun
ek
to
"tw6r
abstrakcyj­
ny,
model, wzorzec majqcy jednak r6inorodne konkretne realizacje
w
formie
wypowie­
dzi, a tabe [...
]
zbi6r
konwencji, kt6re podpowiadajq
czlonkom okreslonej
wsp61noty
komunikatywnej, jaki ksztalt nadac konkretnym interakcjom".31Transponujqc
t~
kon­
cepcj~
na
sfer~
aud
ialnq,
naleiy dodac,
ie realizacja audycj
i
moze spontanicznie ulec
zmianie pod wplywem
vvydarzen
niezwykfej
wagi, zas temat audycji
przyciqga
okreslone
grono sluchaczy,
na
czym
opierajq
s
i~
zaloienia
formatu.
W
azne
i
po
trzebne
w
przypadku
wsp6kzesnej audycji radiowej jest ustalenie jej
gatunkowych
wyznacznik6w, czyli
regul precyzujqcych gatunkowy
schemat, an ali­
zUjqcych
konstrukcj~
audialnego
mate
rialu, relacje
N
adawca-Odbiorca, cel komu
­
n
ikatu oraz
jego
organizacj~.
Istotnym
eleme ntem
wplywajqcym
na realizacje
ga
­
tunkowe
audycji rad
iowej
b~dzie
fo
rmat, a g16wnym sygnalem gatunkouc
j przyna­
leinosci
-
kontekst
pragmatyczny,
czyl
i
przekazywanie
treSc
i
za
pomocq
przekain
i­
ka
radiowego.
Audycja radiowa
jest -
w mojej
ocenie
-
komunikacyjnq konkretyzacjq
stylu
pu­
blicystycznego,
infonnacyjnego
lub
rozrywkowego, obejrnujqq
audiallll!
realizacj~
tresci charakterystycznych
d1a
danej
rozgtosni,
a
takie tych,
k
t6re
stanowi q
po
wta­
rzalny schem
at
radiowej
wypowiedzi.
Jest delimitowana formulq poczqtku
i
zakon­
czenia oraz posiada
okreslony czas
trwania.
Poniewai
moim
zamiarem
jest
kategoryzacja
pfynnego
ze swej
natury
tworzywa ra­
diowego,
konieczne wydaje
si~
ustalenie
aparatury
poj~ciowej,
kt6ra
charakteryzowah­
by gatunkowe realizacje
audycji,
uwzgl~dn iajqc
elastycznosc jej budulca.
W
sp6fczesne rad
io
czerpie z
nowoczesnych
formul
kontaktu z odbiorcq (wspomnia­
ny juz
przekaz
real audio
w
aspekcie technologicznym
wzbogaca
spos6b
korzystania
z ra­
dia,
umoiliwiajqc sluchaczowi komponowanie whsnej metody
odbioru, polqczonej np.
z internetowym
czatem, zapoznaniem
si~
z
ofertq
witryny
radia
oraz
informacjami
to­
warzyszqcymi),
stqd znajd
uje
s
i~
ono, wedlug
mnie, w
sferze
oddzialywan
genologii
mul­
timedialnej.
Zgodnie
z
definicjq E. Balcerzana
gatunek
w tej
perspektywie jest "powtarzalnq kom­
binacjq chwyt6w - decydujqcych
0
kompozycji
(morfologii) tekstu, komunikacyjnie
ukierunkowanych
i
zdete
rminowanyc h
przez
mate ria!
oraz
technik~
przekazu {me­
dium)
"J2
Powtarzalnosc kombinacji chwyt6w
(rozu
miem
pod
tym
poj~ciem
formy radiowej
wypowiedzi,
np. reportai,
wywiad,
diingieJ
itp.;
techniczne
zabiegi na
materia Ie
d
iwi~­
kowym, jak montai
dzwi~kowy,
d
owny
czy
deformacja
dzwi~ku
;
samq
mu
zyk~
oraz
chwy­
ry
stylistyczne, retoryczne)
w
przypadku gatunk6w audycji
przeze mnie
wyr6inionych
wynika ze specyfiki
"zegara"
formatowego,
stanowiqcego
odg6rnie
ustalony
schemat
nast~pstwa
poszczegolnych
element6w
programu
lub
charakteru
ukladu pozycji ram6w­
kowych
33
- mniej
rygorystycznie
ograniczanych czasowo
i
dublowanych
w
ok
reslonych
interwalach
czasowych z
mniejszq
cz~stotliwosciq
nii w
pierwszym przypadku.34
Powtarzalnosc
formy
przy jednoczesnej niepowtarzalnoki tresci
(tekst6w)
3;
w
po­
szczeg6lnych
ga
tunkach
audycji
radiowej ,
implikowana
zaloieniami formarowania, sta­
nowi
w
moim przekonaniu kolejny czynnik gatunkotw6rczy.
Jednak formy decydujq
o charakterze audycji,
Sq
jej gatunkowym wyr6inikiem dopiero w kontekscie "lokaliza­
cji"
na
os
i
komunikacyjnej,
przez
co rozumiem stopien
intensyfikowania lub
marginali­
zowania
kontaktu
ze sluchaczem,
przy r6wnoczesnym nasyceniu
elementem
muzycz­
nym bqdz
jego
zminimalizowaniu.
Skal~
tego kontaktu
precyzuj~
terminem
zewnqtrz­
sterownosci
(negocjowanie
formuly
audycji ze sluchaczem, aktywizowanie
do udzialu
w
programie,
obecnosc
takich
form interaktywnych
jak
call-ins
lub
gosc
w
studiu)
lub
wewnqtrzsterownosci
audycji (pozostawienie po
stronie
nadawcy
inwencji w doborze
form gatunkotw6rczych
audycji,
nastawionych na
wysoki
poziom kreacji
prezenterskiej,
np. dialog
pozorowany,
call-joke,
element
interwencj i,
phone-out).
Naleiy
oczywiScie
pami~tac ,
ie
audycja jest
zewnq
trzsterowna
w
aspekcie komunikacyjnym,
to
znaczy skra­
cania
dystansu
N
adawca-Odbiorca,
a ostateczny jej
ksztalt
gatunkowy pozostaje
w
ge­
stii
nadawcy w radiu, rozumianym
jako instytucja.
Kombinacja chwyt6w jest uzaleiniona
od u
kierunkowania
komu nikacyjnego,
czyli
"cel6w
i zachowan
w przestrzeni
ku
ltury".36
W przypadk
u
audycji radiowej
te chwyty
gatunkotw6rcze
Sq
jednoczesnie
chwytami stylistycznymi,
retorycznymi, wpisujqcymi
s
i~
w
konwencj~
kultury postmodernistycznej.
Pojawienie
si~
nowych
gatunk6w audy­
cji
bylo spowodowane
"reprodukcjq" pewnych modeli
komunikacyjnych,
implikowa­
nych
zmianami spoleczno-politycznymi oraz
kulturowymi w Polsce po
1989
roku.
Zasadnicza trudnosc w
odwzorowaniu szkieletu genologicznego, opartego
na trady­
cji
Iiteraturoznawczej
w odniesieniu
do materii
slownej ksztaltowanej we wsp6kzesnej
E.
B
a
1c
e r zan,
op.
cit.
,
s.
88.
POjycie
"materiat",
"chwyt"
w
tyrn
ujyciu
au
tor stosuje
r6wniei
do
opisu
form nieartystycznych
(mapy,
regulaminy,
toasty
itp.) .
.1
;
M.
C.
K e
i
t
h,
The Radio Station.
Sixth
edition, Oxford
2004,
s.
108-109.
34
Po
raz
kolejny podkre
slie
nalezy
specyfiky
polskich format6w,
0
dosyc
o
twartej
konstrukcji
i
ra­
czej
nieustabilizowanych w
sensie posiadania
r6znicujqcych
cech
.
35
Oryginalnose
tekstu jest naczelnq
zasad'l
kreacji
gospodarza audycji.
Najczykie
j
wyraza siy
po­
przez
r6znorodnose
"wejse" antenowych
lub
specyfik~
stylu
moderowania
a
udycji.
36
Wedtug
E. Balcerzana
mog,!
bye
one swiadome
lub
nieswiadome,
a stanowi'l
pod
s
taw~
"ewolu·
uj'!cych
system6w
wartoSci".
E. B
a
I
ce r zan,
op.
cit.,
s. 91.
32
11
M.
Wojtak
traktuje
gatunek
jako ztOi.on'l kategori y
rozpatrywan'l w trzech perspektywach:
dy­
namicznej
-
gatunek jako zjawisko komunikacyjne, a
szerzej
ku
lt
urowe,
statycznej
-
gatunek
jako
typ
tekstu
,
pewien
model pozwa
lajqcy
f'lCzye
teksty
0
podobnych
wtasciwoSciach i konkretyzuj
qcej
_ gatu
­
nek jako zbi6r wypowiedzi
lub
\'I'ypowiedi
-
byd'lca najlepszym reprezentantem
zbioru.
M.
W
0
j
t a k,
Gatunki
prasowe,
Lublin
2004,
s.
16.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin