Logika prawnicza - Perelman.pdf

(4311 KB) Pobierz
Ch. Perelman
LOGIKA
PRAWNICZA
NO'VA RETORYKA
Państwowe
Wydawnictwo Naukowe
Warszawa 1984
Państwowe
Wydawnict\vo Naukowe
Wydanie
I.
Nakład
5000+280
egzemplarzy.
Arkuszy wydawniczych
14,75.
Arkuszy drukarskich 15,0..
Papier druk. sat. imp. kI. III,
80
g
61X86
cm.
Oddano do
składania
w lipcu
1983
r.
Podpisano do druku w kwietniu
1984
r.
Druk
ukończono
w
kwietniu 1984 r.
Zamówienie nr
507/83 R-IO/1024.
Cena
zł
160.-
Drukarnia Narodowa, Kraków
ul,
Manifestu 'Lipcowego :19.
L'edition originale de cet ouvrage a paru sous le titre "Logique
[urtdique-
Nouvelle
rhetorique"
©
1979,
by Jurisprudence generale
Dalloz, 11,
rue
Soufflot,
75240
Paris Cedex
05 -
France.
SPIS
TREŚCI
Wstępem
i przypisami do wydania polskiego
Jerzy Wróblewski
opatrzył
z
języka
francuskiego
Tomasz Pador
Przełożył
Objaśnienie
ważniejszych
skrótów .
napisał
6
Logika prawnicza a teoria argumentacji Ch. Perelmana
Jerzy
Wróblewski
.
7
*
Wprowadzenie
pierwsza
TEORIE
DOTYCZĄCE
ROZUMOWANIA
SĄDOWEGO
W
PRAWIE
KONTYNENTALNYM - OD KODEKSU NAPOLEONA DO
DZIŚ
Rozdział
Rozdział
29
Część
51
52
I -
Szkoła
egzegezy
II - Teleologiczna, funkcjonalna
i
socjologiczna koncepcja
prawa
Rozdział
III -
Rozumowanie
sądowe
- koncepcje po
1945
roku.
Część
85
104
druga
LOGIKA PRAWNICZA
I
NOWA RETORYKA .
Okładkę projektował
140
145
180
233
Andrzej PiIich
Rozdział
Rozdział
I -
N
owa retoryka
i
wartości
.
II - Logika
prawnicza
argumentacja
Redaktor Edward Ryeheik
Redaktor techniczny Anna Grzegorowska
Korektor Barbara Korta
Bibliografia .
©
Copyright for the Polish edition
by
Państwowe
Wydawnictwo Naukowe 1984
Printed in Poland
ISBN
83-01-05055-1
OBJAŚNIENIE \JVAŻNIEJSZYCH
LOGII(A PRAWMCZA
A TEORIA ARGUMENTACJI CI-I. PERELMANA*
Napisał
Jerzy
Wróblewski
I
kc
kcN
tklk
kpc
kpc
belg,
kpc fr.
!kpk
kpk
belg.
kpk
fr.
OSNKiW
OSPiKA
PP
RPES
SF
SL
SM
SPE
ZNUJ
ZNUŁ
polski tkodeks cywdlny z 1964 roku
.kodeks cywilny
Napoleona
z
1804 roku
obowiązujący
'we
Francji
,i
:w
Belgii
- polski kodeks .karny
z
1969 roiku
- polski kodeks
postępowania
cywilnego z 1964 Toku
- belgij:skikodelks
postępowania
cywilnego z
1967
raku
(Code
Judiciaire)
- (nowy) francuski kodeks
postępowania
cywilnego
z
1975
roku
- polsk:i kodeks
postępowania
karnego
z
1969
roku
-
obowiązujący
w Belgii Code
d'instruction
Criminelle
z 1808 roku .(z
późniejszymi
zrniamarni)
- francuski kodeks
postępowania
karnego z
1957 - 1958
ro-
ku
- Nowe
Prawo
- Orzeczndctwo
Sądu Najwyższego
-
Izba
Cywilna
oraz
Izba Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
-Orzecznictwo
Sądu Najwyższego
-
Izba Karna oraz
Izba WOj,skowa
..- Orzecznictwo
Sądów
Polsktcn i Komjsji
Arbitrażowych
-
Państwo
i
Prawo
- Ruch Prawniczy, Ekonomiczny
i
Socjologiczny
- Studia Ftlozoficzne
- Studia Logica
- Studia Metodologiczne
.- Studia Prawno-Ekonomiczne
- Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Jagiellońskiego,
prace
prawnicze
- Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Łódzkiego,
nauki hu-
manistyczno-społeczne,
seria I
-
-
Spory na temat Iogikd prawniczej
są
szeroko znane.
Trwałość
ich
itym,
że
niejednokrotnie
maskują
one sporne koncepcje prawa
i ideologie
działalności
prawniczej,
a
zwłaszcza
stosowania prawa.
Pod-
stawowe pytanie
wstępne
w
sporze na ten temat powinno
prowadzić
do
sprecyzowania, o
jaką logikę
chodzi
i
jak jest ona
związana
z rozumo-
waniem prawnika.
pytan-ie "jaka logika?"
odpowiedzieć można wskazując
dwa pod-
stawowe
ty\PY
logik -
lOIg1]roi
formalne
i log,tk!i nieformalne
1.
Już
samo
to rozgraniczenie budzi
sprzeciw
tych, którzy
"logikę" identyfikują
jedy-
nie
logiką formalną.
Ale i tych logik jest wiele -
klasyczne, aletyczne,
wiąże się
!Z
VV
stępujących
Justice, Law and Argumentation. Essays on Moral and Legal Rea-
sonitu),
Dodrecht - Boston-London
1980;
JR -
Justice
et
Raison,
Bruxel-
les 1963; LJ -
Logique juridique. Nouvelle
rhetorique,
Paris
1979, 2
wyd.
(jest to
praca, do której
wstępem
jest niniejszy szkic); NRH -
The New
Rhetoric and The Humanities. Essays on Rhetoric and
Lis
Applications,
Dodrecht-Boston-London
1979;
TA -
Traite
de
l'argumentation la nou-
uelle
rhetorique
(z
L.
Olbrechts-Tyteca), Paris
1958, 1
wyd.; Bruxelles
3
wyd.
1976.
Bibliografia prac Ch. Perelmana jest podana w "Revue inter-
E. -
JLA -
podstawowe prace Ch. Perelmana
używając
na-
Le
champ
de
l'argumentation,
Bruxelles
1970;
L'empire rhetorique. Rh.eiorique
et
l'argumentation,
Paris
1977;
skrótów: CA -
tekście
powołuję
Przypisy
oryginału
oznaczone
są
numerami (ew, numerami z dopiskiem
bis lub ter), Przypisy dodane do
tłumaczenia
polskdego
bądź zostały uję­
te
w
nawiasy kwadratowe (gdy
stanowią
rozszerzende
przypisów orygi-
nału), bądź
oznaczone
są Hteram'i~gdy stanowdąoddzdelne
przypisy).
nationale de philosophie",
127 - 128, 1979,
s.
325 - 342.
Wykaz
skrótów
czasopism i wydawnictw
ciągłych używanych
w przypi-
sach: APD - Archives de philosophie du droit; ELJ - Etudes de logique
juridique, wyd. Ch. Perelman, Bruxelles; LA - Logique et analyse; PP -
Państwo
i Prawo; RIP -
Revue internationale de philosophie; SPE -
Studia Prawno-Ekonomiczne.
Por. J. Wróblewski:
!Yletody
logiczno-językowe
w prawoznawstwie
(w)
IHetody badania prawa,
red. A.
Łopatka, Wrocław
- Warszawa - Kra-
kÓVJ -,
Gdańsk
1973,
s.
53 -
56 i cyt. lit.
Bibliografię
logik formalnych i nie-
formalnych
związanych
z dyskursem normatywnym
dają
A. G. Conte
i
G. di Bernarda:
Bibliografia
(w)
Logica deontica
e
semantica,
red. G. di
Bernardo, Bologna
s.
349 - 447.
6
7
de ontyczne, modalne itp. Za logiki nieformalne uznaje
się topikę
i
teorię
argumentacji czy
też "nową retorykę",
Na pytanie, jak
wyodrębniona
logika (czy
też
logiki) jest
związana
z
pracą myślową
prawnika, odpowiada
się
z
reguły wskazując, że
jest
ona przez nich stosowana
(ujęcie
opisowe) lub
też że
powinna
być
przez
nich stosowana
(ujęcie
postulatywne).
Jednak praca
myślowa
prawnika
i
jej rezultaty
są zróżnicowane.
Wystarczy
porównać
zagadnienia,
[akde
rozwiązuje
teoretyk prawa, do-
gmatyk prawa oraz
sędzia.
Ten pierwszy - w
zależności
od zajmowa-
nego stanowiska teoretycznego -
rozwiązuje
np. problemy filozoficzne
lub
ściśle
empiryczne 2; ten drugi - w
zależności
od zajmowanych po-
zycji - opracowuje, interpretuje, systematyzuje
względnie
ocenia prawo
obowiązujące
lub decyzje jego stosowania
8;
ten trzeci wydaje decyzje
i -
z
reguły
- uzasadnia je zgodnie z
przyjętym
stylem
4.
Dlatego
też
to
odesłanie
do prawnika, jako podmiotu
stosującego określoną logikę,
nie
jest precyzyjne,
jeżeli
tylko
przyjąć, że różnice zadań rozwiązywanych
przez te trzy
przykładowo wyodrębnione
grupy
wiążą się
z
odmiennością
stos owanych przez nich "logik".
Jeżeli
do tego
dodać łatwość
mieszania
ujęcia
opisowego
i
postulatyw-
nego wraz z
kontrowersyjnością zakładanych wartości,
to
sporność pojęcia
logiki prawnicze] rysuje
się
z
całą ostrością.
W
ujęciu
postulatywnym
chodzi o wyznaczenie preferowanego sposobu teoretycznego badania pra-
wa, o
właściwy
model dogmatyki prawa oraz o
aprobowaną ideologię
sądowego
stosowania prawa.
2. W tej sytuacji spory
dotyczące
logiki prawniczej
należy,
jak
sądzę,
podzielić
na trzy podstawowe grupy: spory rozstrzygalne przez
konwencję
językową,
spory rozstrzygalne opisowo w danym
języku
oraz spory roz-
strzygalne
oceniająco
w danym
języku,
Spory pierwszego typu to spory werbalne. Zazwyczaj
kryją się
za
nimi
względy
merytoryczne, ale nie
można
sporów tych
rozstrzygnąć
ina-
czej
niż
przez
przyjęcie określonej
konwencji
językowej,
czy
też
krócej -
określonego języka. Zastanawiając się
nad
logiką prawniczą
musimy osta-
tecznie
wybrać język,
którym
się posługujemy.
Z tego punktu widzenia
spory werbalne
można traktować
jako spory o wybór
języka.
Spory drugiego typu - nazwijmy je "sporami merytorycznymi" - mo-
Por. np. J. Wróblewski:
Filozoficzne problemy teorii prawa. Rozwa-
żania
metodologiczne,
PP 11, 1974;
tenże:
Teoria prawa
-
urieiopuiszczu-
znowa, empir-yczna czy socjologiczna?,
"Studia Metodologiczne" 12, 1974.
3
Por.
J.
Wróblewski:
Podstawowe problemy metodologiczne dog'ma-
tyki prawa,
"Studia Metodologiczne" 20, 1981; A. Aarnio:
On Leao; Rea-
soning,
Turku 1977, cz. III;
tenże:
Denkweisen der Rechtswissenschaft,
Wien - New York 1979, rozdz. 4 - 6; W. Krawietz:
Juristische Entscheidung
und
unssensciuiittictie
Erkenntnis,
Wien - New York 1978, cz. II i III.
4
Por. J. Wróblewski:
Sądowe
stosowanie prawa,
Warszawa 1972, rozdz.
II
i
cyt.
lit.
2
w danym
języku
w sposób opisowy.
"Język"
tutaj to
tyle co szeroko rozumiana teoria
określonego
typu zjawisk. Opis w tym
kontekście
polega na stwierdzeniu, które jest w danym
języku
prawdziwe
albo
fałszywe
na podstawie stosunku do
pozajęzykowej rzeczywistości.
Spory trzeciego typu - nazwijmy je "sporami aksjologicznymi"
można rozstrzygnąć
w danym
języku
tylko przez
odwołanie się
do okre-
ślonych
ocen
(wartości). Język
tutaj jest bogatszy
niż zakładany
w spo-
rach rzeczowych,
gdyż
zawiera
również
oceny, które nie
są
traktowane
jako opisy rzeczy, lecz jako wyraz ich
wartościowania.
Spory werbalne, merytoryczne i aksjologiczne
mogą być
ze
sobą
fakty-
cznie
powiązane.
Odnosi
się
to w
szczególności
do sporów
dotyczących
lo-
giki prawniczej.
3. Spór werbalny dotyczy sposobu
użycia
zwrotów "logika" oraz "lo-
gika prawnicza". Obok terminu "logika" bez
bliższego określenia wystę­
pują
zwroty
charakteryzujące
sposób
ujęcia
logiki (np. logika formalna,
logika matematyczna), jej przedmiot i sposób
ujęcia
(np. logika modalna,
logika deontyczna), jej przedmiot (np. logika ocen, logika norm), czy jej
charakterystykę
na gruncie
określone]
koncepcji filozoficznej (np. logika
transcendentalna).
Obok tych zwrotów
występują
inne o charakterze mieszanym, wska-
zującym
na
dziedzinę wyodrębnionej
logiki, przy czym nierzadko jest to
powiązane
z
dodatnią
lub
ujemną kwalifikacją.
Najlepszym
przykładem
jest tutaj zwrot "logika prawnicza",
używany bądź
w sposób emotywnie
neutralny,
bądź też wartościujący.
Wielość
zwrotów, których
składową
jest termin "logika",
może być
nie
tylko wynikiem opisu sposobów
użycia języka,
lecz
może łączyć się
z postu-
lowaniem jedynego
właściwego
sposobu
posługiwania się
terminem "lo-
gika". Wówczas mamy do czynienia z
postulowaną konwencją
lingwistycz-
ną.
Tak
więc
np. termin "logika"
może być
uznawany za synonim "logiki
formalnej" w tym sensie,
że
logika formalna to jedyna "logika" we
wła­
ściwym
znaczeniu tego terminu. Przeciwny postulat
głosi, że
taka kon-
wencja
byłaby zawężeniem użycia
terminu "logika", który obejmuje
wszelkie dziedziny rozumowania,
niezależnie
od tego, czy
dają się
one
ująć
w postaci rachunków formalnych. W ten sposób spór o zakres
użycia
terminu "logika" jest sprowadzony do ustalenia
poprawności użycia
tego
terminu
wyrażonej
w
określonej
konwencji
językowej.
Spór tego typu, aczkolwiek rozstrzygany przez
konwencję językową,
jest
powiązany
z koncepcjami
dotyczącymi
sfery
działania
rozumu i racjo-
nalności.
Skrajne stanowiska w znacznym uproszczeniu
przedstawiają się
następująco: formaliści uznają, że
logika obejmuje tylko
formalizawalną
dziedzinę działania
tzw. rozumu teoretycznego,
wyrażającego się
w zda-
niach w sensie logicznym;
antyformaliści uznają, że
logika obejmuje rów-
nież dziedzinę
tzw. rozumu praktycznego, i
że
przynajmniej
część
jego
działalności wyrażająca się
w racjonalnym prowadzeniu i rozstrzyganiu
sporów nie nadaje
się
do
żadnej
formalizacji, lecz prowadzi do
formuło­
wania lepiej czy
g~rzej
uzasadnionych decyzji.
żna
rozstrzygnąć
8
9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin