1.Pojęcia: patologia, patomorfologia, patogeneza, patofizjologia i etiologia.
Patologia: nauka o istocie choroby.
Patomorfologia: opisuje zmiany morfologiczne w chorym organizmie, (anatomia patologiczna - makroskopowe a histopatologia – mikroskopowe)
Patogeneza: wyjaśnia mechanizmy zaburzeń pojawiających się w chorobie.
Patofizjologia: wyjaśnia zmiany czynnościowe chorego ustroju.
Etiologia: dział patologii zajmujący się przyczynami chorób.
2.Definicja zdrowia i choroby.
Zdrowie: pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. Stan ustroju, którego struktura i czynność są prawidłowe, a układy regulujące zapewniają stan wewnętrznej dynamicznej równowagi oraz zdolność do przystosowania się do warunków zewnętrznych.
Choroba: to stan zmniejszonej zdolności przystosowawczej ustroju, w którym występuje zaburzenie jego czynności.
3.Fazy choroby.
Okres utajony: od momentu zadziałania czynnika patogennego do pojawienia się pierwszych nieswoistych objawów. W przypadku chorób zakaźnych mówi się o okresie wylęgania.
Okres prodromalny (zwiastunów): trwa od momentu wystąpienia pierwszych zwykle niecharakterystycznych objawów choroby do pełnego rozkwitu choroby.
Okres jawny: czas w którym występują podstawowe objawy podmiotowe (subiektywne) i przedmiotowe (obiektywne) choroby.
Zejście choroby.
4.Możliwe zejście choroby.
Wyzdrowienie:
a)pełne- likwidacja wszystkich zaburzeń strukturalnych i przywrócenie prawidłowej funkcji ustroju;
b)z pozostawieniem trwałych następstw.
Przejście w stan przewlekły.
Zgon.
5.Typy przebiegu choroby.
Nasilenie procesu chorobowego:
Choroby ostre: o gwałtownym początku i burzliwych objawach, trwają od kilku godzin do kilku tygodni.
Choroby podostre: łagodniejszy przebieg, nasilenie objawów ma charakter pośredni między postacią ostrą a przewlekłą.
Choroby przewlekłe: małe nasilenie objawów wynikające z długotrwałego leczenia, lecz względnie słabego działania czynnika chorobotwórczego oraz niewielkiej odczynowości ustroju, zwykle w ich przebiegu dochodzi do trwałych zmian narządowych.
6.Klasyfikacja chorób.
Etiologiczna: uwzględniająca przyczyny wywołujące chorobę (choroby wirusowe, bakteryjne, spowodowane urazem)
Anatomiczno-topograficzna - uwzględniająca lokalizację choroby (np. choroby płuc, serca, naczyń jelit, skóry, układu nerwowego)
Uwzględniająca czynniki genetyczne: (dziedziczne jednogenowe, wielogenowe, aberracje chromosomalne itd.) Uwzględniające podstawowe mechanizmy czynnościowe: (np. choroby zapalne, alergiczne, nowotwory)
Uwzględniająca wiek i płeć (choroby wieku dziecięcego, wieku podeszłego, kobiece)
Żadna z tych klasyfikacji nie jest doskonała. Żadna z nich nie jest w stanie uwzględnić wszystkich chorób.
7.Definicja śmierci, znamiona śmierci.
Śmierć: Przerwanie życia wszystkich komórek i tkanek organizmu. Śmierć miejscowa poszczególnych komórek (martwica, apoptoza), tkanek, narządów to nie jest śmierć ustroju.
Śmierć kliniczna: ustanie oddychania i/lub krążenia krwi z zachowaniem czynności mózgu. Jest to zjawisko potencjalnie odwracalne.
Śmierć biologiczna: ustanie czynności mózgu.
Znamiona śmierci:
Plamy opadowe:wskutek grawitacji krew opada do najniżej położonych części ciała nadając im sine zabarwienie. Poza plamami skóra jest bardzo blada. Plamy opadowe są wyraźnie widoczne w 3-10 godzin po śmierci.
Stężenie pośmiertne: zesztywnienie mięśni szkieletowych unieruchamiające stawy i utrwalające położenie kończyn. Pojawia się w 2 godziny po śmierci i postępuje "z góry na dół" począwszy od mięśni mimicznych twarzy. Po 8 godzinach obejmuje wszystkie mięśnie, ustępuje zwykle 4 dnia na skutek procesów gnilnych.
Rozpad gnilny: ( puterfactio )- początkowo widoczny jako zielonkawe zabarwienia powłok brzucha, potem reszty ciała. W narządach i jamach ciała gromadzą się gazy gnilne, pojawia się cuchnący zapach.
Oziębienie zwłok, zwłoki przyjmują temperaturę otoczenia; tempo oziębienia zależy od temperatury otoczenia, ubrania i tuszy osoby zmarłej.
Zmiany w oku: w chwili śmierci źrenice są szerokie, sztywne (nie reagują na światło), potem zwężają się (stężenie pośmiertne mięśnia zwieracza źrenicy). Wkrótce po śmierci rogówka i spojówka matowieją, gałka oczna wiotczeje i zapada się do oczodołu. Rogówka staje się nieprzejrzysta, spojówki wysychają. UWAGA!!! W przypadku zatrucia opiatami źrenice w chwili śmierci są szpilkowato wąskie.
8.Biologiczne aspekty starzenia się.
Każdy organizm podlega ciągłym zmianom czynnościowym i strukturalnym.
Fazy rozwoju osobniczego - okresy życia.
1.Faza rozwoju i wzrostu. Trwa do zakończenia wzrostu. Procesy anaboliczne (gromadzenie energii) dominują nad katabolicznymi.
2.Faza dojrzałości. Trwa od zakończenia wzrostu do około 60 roku życia. Procesy anaboliczne i kataboliczne zostają w równowadze.
3.Faza starości. Nie jest ostro odgraniczona od fazy dojrzałości. Dominują procesy kataboliczne. Pierwsze objawy starzenia się organizmu człowieka pojawiają się w 4. dekadzie życia.
60-74 lata starość wczesna (wiek podeszły)
75-89 lat starość pośrednia (pełna)
pow. 90 lat starość późna (faza długowieczności)
Gerontologia: nauka interdycyplinarna o starzeniu się i starości, zajmująca się szerokim wachlarzem zagadnień dotyczących wieku podeszłego uwzględniających biologię, genetykę, medycynę, psychologię, socjologię i demografię.
Geriatria: dziedzina medycyny dotycząca fizjologicznych i patologicznych aspektów starzenia się człowieka oraz klinicznych problemów wieku podeszłego.
Starzenie się: postępujące z czasem obniżanie się sprawności czynnościowej organizmu, które zmniejsza jego zdolność przystosowania się do warunków środowiska oraz stopniowo zwiększające prawdopodobieństwo śmierci.
Prawidłowe: proces fizjologiczny, bez powikłań chorobowych.
Patologiczne: powikłane lub przyspieszone przez choroby przewlekłe.
Starzenie się mimo, że jest zjawiskiem powszechnym w przyrodzie jako pochodna bytu i czasu, charakteryzuje znaczna indywidualizacja. Wiek biologiczny nie jest równy wiekowi kalendarzowemu. W starości człowiek trudno przystosowuje się zmieniających się warunków życia.
Zmniejsza się tolerancja wysiłku fizycznego i niekorzystnych bodźców psychicznych. spada aktywność fizyczna i umysłowa. Zmniejsza się aktywność ustroju zarówno jako całości jak i poszczególnych jego narządów i układów.
Zmiany funkcjonalne w starości:
-Spadek stężenia białek we krwi, procentowy wzrost ilości białek strukturalnych, spadek ilości białek rozpuszczalnych w wodzie; ogólnie białko (a więc także narządy) mają mniejszą zdolność wiązania wody,
-Osłabienie sprawności odnowy białek: coraz większa liczba mutacji genowych > synteza nietypowych białek o zmienionej funkcji (np. enzymów o zmniejszonej aktywności).
-Zakłócenie procesu reparacji materiału genetycznego >spadek ilości białek funkcjonalnych, wzrost ilości białek niefunkcjonalnych > spadek sprawności funkcjonalnej tkanek > stopniowe wygasanie czynności narządów > śmierć.
Progresywność starzenia się:
Starzenie jest procesem dynamicznym i nieodwracalnym - nie można cofnąć ani czasu, ani trwałych zmian strukturalnych zachodzących w organizmie, ani spadku poziomu sprawności czynnościowej.
Długotrwałość starzenia się:
Prawidłowo starzenie się człowieka jest procesem powolnym i długotrwałym. Pierwsze niekorzystne zmiany strukturalne w narządach i objawy spadku sprawności funkcjonalnej (np. w mięśniach i tkance kostnej, w układzie immunologicznym) pojawiają się już w 4 dekadzie życia.
Złożoność etiologiczna starzenia się:
Czynniki determinujące starzenie:
a.)czynniki genetyczne - znane są liczne geny, których mutacje przyśpieszają starzenie i skracają życie (bądź też wydłużają).
b.)metabolizm własny.
Czynniki modyfikujące starzenie:
a.)czynniki osobnicze ( choroby, kalectwo, otyłość, zaburzenia regulacyjne).
b.)czynniki środowiskowe i styl życia (powietrze, woda, żywienie, alkohol, tytoń, leki, itp.)
c.)obciążenia (stresy) psychiczne,
d.)warunki socjalno-bytowe i aktywność społeczna (m. in. zawodowa, rodzinna i towarzyska). Starzenie się jest integralną składową rozwoju osobniczego człowieka i - poza przypadkiem przedwczesnych zgonów - nie można go uniknąć.
9.Patogenne działanie urazu mechanicznego.
Uraz mechaniczny: liczne następstwa o drobnych skaleczeń do rozległych obrażeń. Naruszenie struktury tkankowej, może być przyczyną uszkodzenia i/lub niszczenia narządów. Przerwa integralności naczyń krwionośnych > krwotok.
Skutki bezpośrednie: rana cięta, kłuta, miażdżona, rozdarcie, pęknięcie, zgniecenie, stłuczenie, zmiażdżenie, złamanie, zwichnięcie, skręcenie stawu.
Skutki pośrednie: wstrząs pourazowy, zatory ( zakrzepowe, powietrzne, tłuszczowe), niedokrwistość pokrwotoczna, zespół zmiażdżeniowy ( uwolnienie mioglobiny > uszkodzenie nabłonka kanalików nerkowych > ostra niewydolność nerek. Ucisk skóry i tkanki podskórnej (przewlekłe działanie czynnika mechanicznego) - miejscowe upośledzenie krążenia krwi > odleżyny > martwica tkanek.
10.Patogenne działanie hałasu.
Hałas: Zakres słyszalności ucha ludzkiego od 20 do 20 000 tys. Hz. Większość fal dźwiękowych, które słyszymy to szumy akustyczne (nakładające się na siebie fale akustyczne, tony nieharmoniczne o zróżnicowanej częstotliwości). Hałas o znacznym nasileniu (powyżej 80 dB) powoduje uraz akustyczny, którego następstwa są proporcjonalne do czasu działania bodźca. Każda ekspozycja na dźwięk o natężeniu powyżej 85 dB powoduje podwyższenie progu słyszenia. Jednorazowy epizod odwracalne upośledzenie słuchu. Narażenie długotrwałe lub powtarzające się - nieodwracalne upośledzenie słuchu wskutek uszkodzenia komórek zmysłowych narządu spiralnego. Natężenie dźwięku powyżej 120 dB - reakcja bólowa w uszach.
Pozasłuchowe następstwa hałasu: wzrost ciśnienia tętniczego, skłonność do tachykardii i zaburzeń rytmu serca; zaburzenia motoryki i wydzielania przewodu pokarmowego, zwolnienie i pogłębienie oddechów, drażliwość i bezsenność, odczyn stresowy - zwiększone wydzielanie kortyzolu i amin katecholowych.
11.Patogenne działanie ultradźwięków.
Działanie ultradźwięków: Fale akustyczne o częstotliwości powyżej 20 000 Hz (niesłyszalne dla człowieka). Uszkodzenie tkanek przez wprowadzenie ich w drgania niszczące strukturę (zmiany metaboliczne, podostry stan zapalny, miejscowe podwyższenie temperatury tkanki). Choroba ultradźwiękowa: zaburzenia czynnościowe spojówek, błony śluzowej nosa, gardła i krtani; zaburzenia snu; zaburzenia równowagi; nieprawidłowości EEG, wzrost ciśnienia tętniczego.
12.Patogenne działanie wibracji.
Wibracje: Drgania mechaniczne o częstotliwości od 0,5Hz do kilku tysięcy Hz przenoszone na organizm człowieka z silników maszyn i narzędzi stanowiących źródło wibracji. Działanie wibracji jest osłabiane przez wytłumianie drgań dzięki sprężystym właściwościom tkanek (zwłaszcza chrząstek stawowych).
Działanie ogólne wibracji, zespół wibracyjny: odczyn stresowy (wzrost kortyzolu, amin katecholowych); bóle głowy; bezsenność; zaburzenia równowagi; dysproteinemia.
Działanie miejscowe wibracji - choroba wibracyjna.
postać kostno-stawowa: odwapnienie kości, powstawanie torbieli, ograniczenie ruchomości stawów ręki i nadgarstka;
postać naczynioruchowa: napędowe bolesne skurcze naczyń rąk ze zblędnięciem skóry zwłaszcza przy ekspozycji na zimno (zespół Raynauda).
13.Patogenne działanie wysokiej temperatury.
Wysoka temperatura otoczenia:
Działanie miejscowe - oparzenie:
Iobrzęk i rumień zapalny skóry bez naruszenia jej ciągłości,
IIostre wysiękowe zapalenie skóry z silnym obrzękiem i odwarstwieniem naskórka (pęcherze),
IIImartwica oparzonej tkanki wskutek denaturacji i koagulacji białek,
IVzwęglenie, (częściowe spalenie) tkanki.
Choroba oparzeniowa: uwalnianie produktów rozpadu komórek i mediatorów zapalenia. Powstanie odczynu ostrej fazy.
Wstrząs hipowolemiczny wskutek przemieszczania dużej ilości krwi do rozszerzonych naczyń skórnych. Znaczna hipowolemia > spadek ciśnienia filtracyjnego nerek > ostra niewydolność nerek. Rozległe oparzenie II i III stopnia rozległa hemoliza krwinek czerwonych. Agregaty erytrocytów> upośledzenie przepływu krwi przez drobne naczynia. Uwolnienie hemoglobiny > uwalnianie jej w kanalikach nerkowych > zatykanie kanalików nerkowych > zaburzenia odpływu moczu > nasilenie niewydolności nerek. Odsłonięcie głębszych warstw skóry i tkanek głębokich > zakażenie bakteryjne > posocznica, wstrząs septyczny.
Działanie ogólne (hipertermia) Przegrzanie: nagromadzenie w ustroju energii cieplnej w ilości przekraczającej aktualnie możliwą utratę ciepła. Szczególnie łatwo powstaje w środowisku gorącym i wilgotnym (utrudnienie parowania).
Czynniki przeciwdziałające powstawaniu hipertermii: wzrost przepływu krwi przez skórę i nasilenie wydzielania potu. Błędne koło regulacyjne: hipertermia >odwodnienie >wtórne obniżenie wydzielania potu >wzrost ciepłoty ciała >UDAR CIEPLNY.
Udar cieplny: temperatura ciała 42-43 stopnie; brak wydzielania potu, spadek ciśnienia tętniczego, maksymalne rozszerzenie naczyń skórnych i podskórnych bez reakcji na bodźce naczyniozwężające (np. adrenalinę), tachykardia, spadek żylnego powrotu krwi, zaburzenia o.u.n. - drgawki, skurcze kloniczne mięśni, objawy oponowe, zamroczenie, utrata świadomości.
14.Patogenne działanie niskiej temperatury.
Niska temperatura otoczenia:
Działanie miejscowe - odmrożenie.
I stopień: odmrożenie rumieniowe - obszar uszkodzonej tkanki po ogrzaniu pozostaje sino czerwonawy, zaznacza się obrzęk,
II stopień: po ogrzaniu występuje wyraźny obrzęk i - wskutek zwiększonej przepuszczalności naczyń - powstają pęcherze.
III stopień: nieodwracalne porażenie naczyń > zastój > uszkodzenie śródbłonka >wykrzepianie wewnątrznaczyniowe > trwałe niedotlenienie tkanek > martwica.
Działanie ogólne, hipotermia: obniżenie temperatury ciała poniżej wartości uznawanych za prawidłowe. U jej podstaw leży ujemny bilans ustroju. Początkowy okres ochładzania ustroju - wyzwolenie odczynów regulujących (dreszcze, zwiększenie ukrwienia mięśni szkieletowych, wzrost wentylacji płuc > nasilenie reakcji katabolicznych z wytworzeniem ciepła. Zwiększone jest wydzielanie hormonów tarczycy, kory i rdzenia nadnerczy. Dalsze obniżenie temperatury ciała obniżenie przemiany materii, zwolnienie akcji serca, zaburzenia rytmu serca (do migotania komór!!!), obniżenie przepływu tkankowego wskutek obniżenia pojemności minutowej i zwiększenia lepkości osocza. Początkowo występuje hiperwentylacja, później wentylacja płuc się zmniejsza prowadząc do hipoksemii, hiperkapnii i kwasicy oddechowej. Niedobór tlenu przy zwiększonym zapotrzebowaniu na tlen mięśni szkieletowych (dreszcze) i przy utrudnionym uwalnianiu tlenu z hemoglobiny powoduje powstanie mleczanu i kwasicę metaboliczną. Obniżenie temperatury ciała poniżej 28 stopni C - załamanie mechanizmów termoregulacji fizycznej przy utrzymaniu termogenezy chemicznej (katabolizm) - śmierć z wyczerpania.
15.Patogenne działanie wysokiego ciśnienia atmosferycznego.
Podwyższone ciśnienie atmosferyczne (hiperbaria) Dotyczy nurków i osób pracujących w kesonach. Ból w uszach, (ucisk na błonę bębenkową). Zwiększona rozpuszczalność gazów we krwi i w tkankach:
a)zatrucie tlenowe - utrudnienie wymiany gazowej w tkankach,
b)narkotyczne działanie azotu rozpuszczonego w tkance mózgowej do utraty przytomności włącznie.
Dekompresja powinna zachodzić powoli. Szybka dekompresja: uszkodzenie czynnościowe ucha wewnętrznego, choroba Kesonowa: gromadzenie się pęcherzyków gazów w przestrzeni międzykomórkowej i wewnątrznaczyniowej: - bóle mięśniowe i stawowe, -zaburzenia mikrokrążenia - zatory gazowe, wykrzepianie wewnątrznaczyniowe.
16.Patogenne działanie obniżonego ciśnienia atmosferycznego.
Obniżone ciśnienie atmosferyczne (hipobaria) Choroba wysokościowa, gazy rozpuszczone w płynach ustrojowych zwiększają objętość, zmniejszają rozpuszczalność: wzdęcia brzucha, bóle uszu, zatok, krwawienia z nosa, objawy choroby kesonowej.
Następstwa hipoksji:
a.)zwiększenie wentylacji płuc >zasadowica oddechowa;
b.)niedokrwistość wtórna >zwiększenie lepkości krwi >wzrost oporu obwodowego;
c.)rozległy skurcz naczyń krążenia płucnego (objaw Eulera-Liljestranda)>nadciśnienie płucne;
d)niedotlenienie mózgu >rozszerzenie tętniczek mózgowych >obrzęk mózgu.
17.Patogenne działanie energii elektrycznej.
Efekt cieplny: zależy od oporności tkanek: duży opór tkanek >przekształcenie energii elektrycznej w cieplną >oparzenie.
Efekt elektrolityczny (tylko prąd stały): jony elektrolitów wędrują do biegunów zgodnie z ładunkiem. W sąsiedztwie bieguna dodatniego powstaje martwica skrzepowa, w sąsiedztwie bieguna ujemnego martwica rozpływna.
Efekt biologiczny: migotanie komór -jeżeli prąd przepływa przez serce w okresie repolaryzacji komór (zwłaszcza w fazie nadpobudliwości) i ma natężenie co najmniej:
-100mA-prąd zmienny;
-500mA - prąd stały.
Zatrzymanie oddechu - oddziaływanie na ośrodek oddechowy; skurcz tężcowy mięśni oddechowych). Prądy o niskim natężeniu i wysokiej częstotliwości są wykorzystywane w fizykoterapii.
18.Patogenne działanie promieniowania świetlnego.
Promieniowanie widzialne: długość fali 0,39 mikrometrów (fiolet) do 0,77 mikrometrów (czerwień).
Promieniowanie nadfioletowe: 0.04 mikrometra - 0,39 mikrometra (promieniowanie o długości fali <0,28 mikrometra pochłaniane jest przez atmosferę, ale może być wytworzone np. przez lampę kwarcową.
Promieniowanie podczerwone: długość fali 0,77 - 1000 mikrometrów. Promieniowanie podczerwone:
a)efekt termiczny;
b)degeneracja białek soczewki>zaćma.
Promieniowanie nadfioletowe:
a)działanie fotochemiczne na białka i kwasy nukleinowe - efekt bakteriobójczy;
b)skóra: odczyn zapalny (rumień), zmiany nowotworowe (działanie na DNA), wzrost syntezy melaniny, nasilenie rogowacenia.
19.Patogenne działanie promieniowania jonizującego.
Promieniowanie jonizujące:
Korpuskularne (cząstki α, cząstki β, elektrony, neutrony),
Elektromagnetyczne o bardzo krótkiej długości fali (promieniowanie γ, promienie Roentgena),
Energia promienista: wywołuje reakcje radiochemiczne (powstanie wolnych rodników) prowadzące do uszkodzenia biopolimerów.
Najbardziej wrażliwe na promieniowanie jonizujące są tkanki złożone z komórek młodych, słabo zróżnicowanych i szybko mnożących się (szpik kostny, błony śluzowe, gonady).
Skutki napromieniowania:...
Ltso