E-BOOK - Prawo autorskie a e-biznes.pdf

(223 KB) Pobierz
Prawo autorskie
a e-biznes
Piotr Waglowski
UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
Autor:
Piotr Waglowski
Wydawca:
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
ul. Pańska 81/83
00-834 Warszawa
www.parp.gov.pl
Skład:
Marcin May
PARP
Wydanie I
Publikacja bezpłatna
Publikacja powstała w ramach projektu „Uruchomienie wielofunkcyjnej platformy komunikacji inter-
netowej wspierającej realizację działań 8.1 i 8.2 PO IG”, realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju
Przedsiębiorczości, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Wspieramy e-biznes www.web.gov.pl
Copyright © by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Warszawa 2009, Wszelkie prawa zastrze-
żone. Żaden fragment nie może być wykorzystywany w jakiejkolwiek formie ani przekładany na język
mechaniczny bez zgody PARP.
Spis treści
1. Przedmiot prawa autorskiego
2. Podmiot prawa autorskiego
4
5
6
3. Autorskie prawa: osobiste i majątkowe
4. Pola eksploatacji 7
5. Dozwolony użytek
6. Nabycie
9
10
8
7. Umowy licencyjne
8. Szczególne zasady dotyczące programów komputerowych
9. Ochrona prawa autorskiego
10. Prawa pokrewne
13
14
12
11
11. Organizacje zbiorowego zarządzania
Prawo autorskie a e-biznes
3
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
1. Przedmiot prawa autorskiego
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych
przedmiotem prawa autorskiego jest
utwór,
a więc „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek
postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwala wyjaśnić sens powyższej definicji utworu. Na przykład: co to
znaczy „ustalenie utworu”? Na to pytanie odpowiedział Sąd Najwyższy m.in. w swoim orzeczeniu z 1973
roku:
„Utwór artystyczny staje się przedmiotem prawa autorskiego już wtedy, kiedy następuje jego ustalenie,
tj.
gdy przybierze jakąkolwiek postać, choćby nietrwałą, jednak o tyle stałą, żeby treść i cechy
utworu wywierały efekt artystyczny.
Kompozycje kwiatów odpowiadają temu wymaganiu. Dlatego
niedozwolone jest ich odtwarzanie bez zgody autora, m.in. sposobem fotograficznym, do innego użytku
niż własny użytek osobisty, w szczególności do użytku związanego z osiągnięciem korzyści materialnej”
1
.
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną, zaś
ochrona przysługuje twórcy
niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Co to znaczy, że chroniony jest przejaw działalności twórczej? Jak stwierdził Sąd Najwyższy w 2006 roku:
„Charakter twórczy jako immanentna cecha utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 Pr. aut. jest przejawem
intelektualnej działalności człowieka, jakkolwiek nie każdy proces intelektualny prowadzi do powstania
rezultatu o cechach twórczych. Praca intelektualna o charakterze twórczym jest przeciwieństwem pracy
o charakterze technicznym, która polega na wykonywaniu czynności wymagających jedynie określonej
wiedzy i sprawności oraz użycia określonych narzędzi, surowców i technologii. Cechą pracy w charakterze
technicznym jest przewidywalność i powtarzalność osiągniętego rezultatu. Proces tworzenia, w przeci-
wieństwie do pracy technicznej, polega na tym, że rezultat podejmowanego działania stanowi projekcję
wyobraźni osoby, od której pochodzi, zmierzając do wypełniania tych elementów wykonywanego zada-
nia, które nie są jedynie wynikiem zastosowania określonej wiedzy, sprawności, surowców, urządzeń bądź
technologii. W tym ujęciu twórczość, jako angażująca wyobraźnię twórcy, ma charakter subiektywny. Tak
rozumiana twórczość powinna być odróżniona od podobnego znaczenia używanego w sferze własności
przemysłowej, np. w odniesieniu do wynalazków. Twórczość jest tu bowiem pojmowana w sposób zobiek-
tywizowany i oparty na kryterium wartości w ustaleniu określonej prawidłowości, zależności lub cech.
Twórczością w zakresie wynalazków będzie np. dokonanie wynalazku w znaczeniu sformułowania nowej,
czyli wcześniej nieznanej i nadającej się do zawodowego lub komercyjnego zastosowania procedury pro-
wadzącej do osiągnięcia określonego rezultatu produkcyjnego”
2
.
Ustawa przewiduje przykładowy katalog rodzajów utworów. W szczególności przedmiotem prawa autor-
skiego są utwory:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne,
naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
plastyczne,
fotograficzne,
lutnicze;
wzornictwa przemysłowego,
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
muzyczne i słowno-muzyczne;
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
audiowizualne (w tym filmowe).
Jednocześnie ustawa stwierdza, że
ochroną prawa autorskiego nie są objęte
odkrycia, idee, procedury,
metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Ustawa przewiduje również, że nie stanowią
przedmiotu prawa autorskiego:
•
•
•
•
akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
proste informacje prasowe.
W praktyce najwięcej problemów stwarza zrozumienie pojęcia „prosta informacja prasowa”. Niektórzy
błędnie utożsamiają to pojęcie z nieskomplikowaną depeszą agencyjną, a przecież depesza taka sta-
nowi już utwór w rozumieniu prawa autorskiego, gdyż - często - jest przejawem działalności twórczej,
a jednocześnie jest ustalona, a więc przybiera postać, z którą można się zapoznać. W literaturze przyj-
1 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1973 r, sygn. I CR 91/73, OSNC 1974/3/50
2 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 stycznia 2006 r., sygn. I CK281/2005
Prawo autorskie a e-biznes
4
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
muje się
3
, że określenie to należy traktować jako odpowiednik „informacji prasowej” i odnosi się jedynie
do podstawowego efektu pracy dziennikarza, tj. do informacji pozbawionej komentarza i oceny. Chodzi
o informacje, „które nie mają żadnej oprawy formalnej, są prostym zapisem faktu bez komentarza i bez
warstwy autorskiej”
4
. Nie wchodząc w konflikt z prawem autorskim możemy wykorzystać informację
o wydarzeniu (np. samodzielnie opisać dane fakty), ale skorzystanie z konkretnego tekstu depeszy agen-
cyjnej będzie już korzystaniem z utworu. Interesujące mogą się wydać również rozważania dotyczące
dokumentów urzędowych i materiałów urzędowych. O ile wyjaśnienia pojęcia „dokument urzędowy”
należy poszukiwać na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego, a tam jest zdefiniowane m.in. jako
„pismo sporządzone w przepisanej formie przez powołany do tego organ państwowy w zakresie jego
działania”, to - jak stwierdził Sąd Najwyższy
5
- „materiałem urzędowym” będzie „to, co pochodzi od urzędu
lub innej instytucji państwowej, bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź powstało w rezultacie zastosowa-
nia procedury urzędowej”.
Przedmiotem prawa autorskiego są również
utwory zbiorowe,
takie jak encyklopedie, słowniki lub publi-
kacje periodyczne (np. roczniki, tygodniki, itp.), które tworzone są przez wielu autorów. Przedmiotem
prawa autorskiego są również
zbiory, antologie,
wybory oraz bazy danych spełniające cechy utworu.
Twórczym może być takie zestawienie materiałów w antologii, które bez takiego zestawienia nie korzysta-
łoby z ochrony, a ochronę zyskuje ze względu na np. odpowiedni, twórczy dobór, układ lub zestawienie.
Przedmiotem prawa autorskiego są również tzw.
utwory zależne,
a więc opracowania cudzych utworów,
jak np. tłumaczenia, przeróbki, adaptacje, streszczenia. Takie utwory zależne muszą wymieniać twórcę
i tytuł utworu pierwotnego, a korzystanie z takiego utworu zależy od zgody autora utworu pierwotnego.
W praktyce działalności internetowej problem ten pojawił się przy okazji rozważań nad możliwością dys-
trybucji napisów do filmów. Cytowano wówczas jedno z orzeczeń Sądu Najwyższego, zgodnie z którym
„dokonanie tłumaczenia warstwy słownej utworu audiowizualnego nie stanowi jego opracowania jako
całości”
6
. Jednak w sprawie, którą rozważał wówczas sąd, istotne jest to, że jedna ze stron dokonała tłuma-
czenia, któremu odmówiono „twórczego charakteru”, a przez to odmówiono tłumaczowi ochrony, która
przysługuje twórcy utworu zależnego. Utwór zależny nie powstał. Wydaje się istotne, że nie jest potrzebna
zgoda na dokonanie samego opracowania utworu. Zgoda taka jest potrzebna, by tak opracowany utwór
zależny następnie wykorzystywać, np. rozpowszechniać.
Jeśli ktoś stworzy utwór, który powstał pod wpływem cudzego dzieła, ale który jednocześnie nie wyko-
rzystał jego twórczych elementów, to ochrona takiego
utworu inspirowanego
ma charakter samoistny,
a sam utwór nie stanowi utworu zależnego.
Dla powstania utworu nie ma znaczenia to, czy przejaw działalności twórczej ma jakąkolwiek wartość eko-
nomiczną, ani też cel, jaki przyświecał osobie twórcy.
2. Podmiot prawa autorskiego
Zasadą jest, że prawo autorskie przysługuje
twórcy.
Twórcą może być jedynie człowiek - osoba fizyczna
(niezależnie od tego w jakim jest wieku ani jakie ma wykształcenie).
W niektórych przypadkach ustawa przewiduje, że prawo autorskie (majątkowe) może przysługiwać
innym
niż twórca podmiotom,
jak np. pracodawcy, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania
obowiązków ze stosunku pracy. Innym przykładem są autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego,
które przysługują producentowi lub wydawcy, a jedynie do poszczególnych części mających samodzielne
znaczenie przysługują ich twórcom.
Ustawa wprowadza pewne domniemanie, które jednak można obalić: zgodnie z ustawą domniemywa
się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub
której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszech-
nianiem utworu. Jednak twórca może udostępniać utwór anonimowo (i nie powoduje to ograniczenia
przysługujących mu praw). W przypadku, gdy twórca nie ujawnił swojego autorstwa - wykonywać prawa
autorskie mogą w jego zastępstwie producent lub wydawca. Jeśli utwór nie ma wydawcy ani produ-
centa - do wykonywania praw uprawniona jest właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi.
3 A. Karpowicz „Autor - Wydawca. Poradnik prawa autorskiego”, Warszawa 1999 str. 28
4 Teza prof. Jana Błeszyńskiego, którą wypowiedział podczas prac nad ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych
w czasie obrad połączonych Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Ustawodawczej w dniu 1 grudnia 1993
roku - tu cytowana za biuletynem z posiedzenia komisji, dostępnym na stronie Sejmu RP (http://www.sejm.gov.pl).
5 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 września 2001 r., sygn. IV CKN 458/00.
6 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 stycznia 2003 r., sygn. II CKN 1399/2000, opublikowany m.in. w OSP
2004/3 poz. 36
Prawo autorskie a e-biznes
5
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin