Stan środowiska i formy ochrony przyrody w Polsce.
Spis Treści:
1. Problem, jakim jest stan środowiska naturalnego w Polsce.
a) Zanieczyszczenie wód.
b) Zanieczyszczenie powietrza.
2. Działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego w Polsce.
3. Formy ochrony przyrody w Polsce.
4. Parki Narodowe – czym są, szczegółowy opis Parków Narodowych na terenie Polski.
1. PROBLEM, JAKIM JEST STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO W POLSCE.
Środowisko naturalne w ostatnich latach polepszyło swój stan, pomimo wielu zanieczyszczeń, które nadal są dużym problemem. W Polsce główny dochód uzyskuje się z gospodarki socjalistycznej, w której główną rolę odgrywał przemysł, a zwłaszcza najbardziej szkodliwe dla środowiska gałęzie – górnictwo, hutnictwo, energetyka, przemysł elektromaszynowy, chemiczny. Ochrona przyrody miała małą siłę przebicia w porównaniu z ważnymi inwestycjami, takimi jak budowa elektrowni, hut, fabryk. Co było powodem licznych spustoszeń biosfery (świata roślinnego i zwierzęcego) oraz do znacznego zanieczyszczenia atmosfery (powietrza), hydrosfery (wód) i pedosfery (gleb).
Najbardziej znanym przykładem degradacji środowiska przez przemysł jest wyniszczenie lasów w Górach Izerskich. Powodem tego był napływ “kwaśnych deszczów”, którebyły spowodowane przez elektrownie cieplne opalane węglem brunatnym, znajdujące się na zachód od gór, w niedalekim Turoszowie oraz w sąsiednich Czechach i Niemczech. Kiepski stan jakościowy wód związany jest nie tylko z zanieczyszczeniami przemysłowymi, ale także i komunalnymi. Przed 1989 rokiem tylko niewielki procent polskich miast posiadał oczyszczalnie ścieków. Nieczystości komunalne odprowadzane były bezpośrednio do rzek, co w przypadku dużych aglomeracji miejskich (jak np. Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań) miało niemały wpływ na katastrofalne zanieczyszczenie Wisły, Odry, Warty i innych rzek. W tej chwili naturalnie występujące czyste wody powierzchniowe można spotkać w Polsce praktycznie tylko w górskich strumieniach oraz w niektórych jeziorach, które leżą na terenach nie skażonych przemysłowo.
To zagadnienie jakim jest zanieczyszczenie powietrza, jest związane bezpośrednio ze stopniem rozwoju przemysłu, który jest tu głównym producentem zanieczyszczeń. Przemiany polityczne, które nastąpiły w 1989 roku przyczyniły się do położenia większego nacisku na problem, jakim jest ochrona środowiska naturalnego. Początkowo, dzięki odtajnieniu i upublicznieniu wielu informacji, uświadomiono sobie w jak bardzo złym stanie znajdowała się nasza przyroda. Później przystąpiono do działań, czego efektem było m.in. wprowadzenie nowych aktów prawnych – uchwały o polityce ekologicznej państwa oraz ustawy o ochronie przyrody.W końcówce lat 90-tych w Polsce, która chciała przystąpić do Unii Europejskiej, musiano zacząć dostosowywać swoje prawo do unijnego, także w zakresie ochrony środowiska. W konsekwencji, oznaczało to m.in. konieczność dalszego ograniczenia emisji zanieczyszczeń.
2. DZIAŁANIA OCHRONNE W POLSCE
Ochroną przyrody w polskim rządzie zajmuje się Ministerstwo Środowiska. Istnieją także inne formy, w tym działa wiele pozarządowych organizacji i instytucji ekologicznych o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnokrajowym czy międzynarodowym.
Do najbardziej znanych należą:- Liga Ochrony Przyrody - Fundacja “Nasza Ziemia” - Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska - Instytut na Rzecz Ekorozwoju- Fundacja Ekologiczna "Zielona Akcja"- Polski Klub Ekologiczny
W każdym państwie nakazane jest objęcie ochroną prawną najcenniejszych elementów środowiska naturalnego. W naszym kraju do najważniejszych form ochrony przyrody zaliczają się:- parki narodowe – obszary o powierzchni powyżej 1 tys. ha mające szczególnie cenne walory przyrodnicze, wolne od ingerencji człowieka; obecnie na terytorium Polski znajdują 23 parki narodowe o łącznej powierzchni 317 tys. ha (nieco ponad 1% powierzchni kraju); więcej danych na temat parków znaleźć można w tabeli, a ich rozmieszczenie pokazuje mapa;- parki krajobrazowe – 120 obszarów wartościowych ze względu na krajobraz i przyrodę; ich ochrona prawna nie jest tak ścisła jak w parkach narodowych, gdyż dopuszcza się tam działalność człowieka (np. rolniczą), pod warunkiem jednak, że nie niszczy ona środowiska naturalnego;- rezerwaty przyrody – niewielkie obszary wyodrębnione do ochrony jednego na ogół elementu środowiska; mogą być leśne, stepowe, wodne, florystyczne, faunistyczne, przyrody nieożywionej, krajobrazowe i in.; w Polsce mamy ich 1441 z czego około 10% to rezerwaty ścisłe (o całkowitym zakazie wstępu);- ochrona gatunkowa – dotyczy kilkuset gatunków roślin (m.in. cis pospolity, limba, kosodrzewina, brzoza karłowata, długosz królewski, skrzyp olbrzymi, mikołajek nadmorski) i zwierząt (m.in. żubr, niedźwiedź brunatny, kozica, świstak, żółw błotny, salamandra plamista, żmija zygzakowata, szczeżuja wielka, jesiotr zachodni); prawo bezwzględnie zakazuje niszczenia gatunków chronionych;- pomniki przyrody – forma ochrony indywidualnej odnosząca się do unikatowych (co najmniej na skalę lokalną) obiektów przyrodniczych; wśród ponad 35 tysięcy polskich pomników przyrody największą grupę stanowią drzewa (około 80%), a oprócz nich są to głazy narzutowe, formy skalne, groty, jaskinie, aleje.
Inne formy ochrony przyrody w naszym kraju to:- obszary krajobrazu chronionego (445) – tereny o większych powierzchniach, obejmujące całe jednostki krajobrazowe, np. doliny, kotliny, wzgórza, płaskowyże; mogą łączyć ze sobą inne obszary chronione (parki narodowe, parki krajobrazowe); działalność człowieka na tych terenach jest ograniczona w niewielkim stopniu;- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (220) – obszary interesującego krajobrazu naturalnego i przeobrażonego, np. trasy widokowe, tereny wypoczynkowe;- stanowiska dokumentacyjne (ponad 200) – miejsca mające wartość przede wszystkim naukową i dydaktyczną, np. odkrywki skalne, profile glebowe;- użytki ekologiczne (6736) – odrębne małe ekosystemy (np. starorzecza, torfowiska, kępy drzew) wewnątrz innych większych zespołów biosfery.
W 2004 roku wprowadzono w Polsce nową Ustawę o ochronie przyrody. Zakłada ona m.in. przystąpienie do programu Unii Europejskiej “Natura 2000”. Program ten ma na celu stworzenie wspólnego europejskiego systemu ochrony środowiska naturalnego. Jak na razie włączono do niego kilkadziesiąt polskich obszarów chronionych, a w przyszłości ma ich być kilkaset.
Najcenniejsze fragmenty naszego środowiska naturalnego objęte zostały światowym programem UNESCO “Man and Biosphere”. Obecnie jest to 8 parków narodowych i 1 rezerwat:- Białowieski Park Narodowy (wpisany także na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO);- Babiogórski Park Narodowy,- Słowiński Park Narodowy,- Rezerwat Jezioro Łuknajno,- Tatrzański Park Narodowy,- Karkonoski Park Narodowy,- Bieszczadzki Park Narodowy (Karpaty Wschodnie),- Kampinoski Park Narodowy,- Poleski Park Narodowy (Polesie Zachodnie).
Dodatkowej ochronie, w ramach Konwencji Ramsarskiej, podlegają następujące tereny wodno-błotne: - Rezerwat Jezioro Łuknajno,- Rezerwat Jezioro Karaś,- Rezerwat Jezioro Siedmiu Wysp,- Rezerwat Świdwie,- Rezerwat Słońsk,- Biebrzański Park Narodowy,- Rezerwat Stawy Milickie,- Słowiński Park Narodowy.
3. FORMY OCHRONY PRZYRODY W POLSCE.
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. zostały ustanowione następujące formy ochrony przyrody:
· Parki narodowe
· Rezerwaty przyrody
· Parki krajobrazowe
· Obszary chronionego krajobrazu
· Obszary Natura 2000
· Pomniki przyrody
· Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej
· Użytki ekologiczne
· Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
· Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt, grzybów i porostów
4. PARKI NARODOWE
Park narodowy jest to powierzchniowa forma ochrony przyrody, obejmująca obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów. Obszar parków narodowych podzielony jest na mniejsze elementy, które różnią się metodami ochrony przyrody; mogą to być obszary ochrony: ścisłej, czynnej i krajobrazowej. Ruch turystyczny jest dopuszczalny na terenie parków narodowych jedynie na wyznaczonych obszarach, szlakach i ścieżkach (np. na teren obszarów ochrony ścisłej jest całkowity zakaz wstępu). Parki narodowe odgrywają dużą rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Większość parków narodowych W Polsce posiada dobrze rozwiniętą infrastr...
tavore