O
O ► Omega, ► Alfa i Omega.
Obadiasz (hebr. sługa JHWH). Męskie imię osobowe - dość często pojawiające się w ST, potwierdzone także w inskrypcjach pozabiblijnych. Znaczenie tego słowa wskazuje, że nosiciel imienia, ewentualnie jego rodzice są/byli zdeklarowanymi czcicielami JHWH.
1) Najbardziej znanym człowiekiem, który nosił to imię, był zarządca pałacu Achaba, który określany jest - niezależnie od jego wymownego w swej treści imienia - dodatkowo jako wierny czciciel JHWH, jako osoba „odznaczająca się wielką bojaźnią Pańską”. Obadiasz chronił proroków JHWH przed zasadzkami królowej Izebel. Jako zaufany człowiek Achaba, miał w czasie klęski głodu udać się na poszukiwania ostatnich czynnych wodopojów. Nie znalazł wprawdzie wody, spotkał jednak powracającego do kraju proroka Eliasza i przekazał królowi Achabowi wiadomość o jego powrocie (1 Krn 18,3-16).
2) Potomek Dawida z czasów po wygnaniu babil. (1 Krn 3,21).
3) Wg 1 Krn 7,3 był to pewien człowiek, potomek Issachara w czwartym pokoleniu.
4) Potomek Saula z rodu Beniamina w dwunastym pokoleniu, z linii jego syna Jonatana
(1 Krn 9,44).
5) Dowódca Dawida z pokolenia Gada (1 Krn 12,10).
6) Ojciec Jiszmajasza, naczelnika rodu Zabulona za czasów Dawida (1 Krn 27,19).
7) Wysoki urzędnik króla Jozafata (871 -848 r. przed Chr.), którego wspomniany król wysłał wraz z lewitami i kapłanami do Judei, aby nauczali ludność zgodnie z nakazem Pana (2 Krn 17,7).
8) Jeden z lewitów, którzy kontrolowali prace renowacyjne przy świątyni za czasów króla Jozjasza (2 Krn 34,12).
9) Syn Jechiela, wymieniony w Ezd 8,9 jako głowa rodziny na liście repatriantów powracających do Judei.
10) Jeden z kapłanów, którzy po powrocie z wygnania babil. zobowiązali się poprzez publiczne złożenie podpisu do przestrzegania Prawa (Ne 10,6).
11) Lewita, który po powrocie z wygnania babil. służył za czasów arcykapłana Jojaki-ma jako kantor i strażnik w świątyni (Ne 12,25). kb [łs]
Obal (hebr. nagi; bez liści; albo arab. tłusty). Potomek Sema, który poprzez umieszczenie go w tej genealogii traktowany jest jako głowa plemienia południowoarabskiego (Rdz 10,28). fr [łs]
Obcy ► Cudzoziemiec.
Obecność Boża. Biblia w swoim obrazowym sposobie wyrażania się wie, że ludzka wyobraźnia nie jest w stanie ogarnąć miejsca przebywania Boga, na co wskazuje Salomon: „Czy jednak naprawdę zamieszka Bóg na ziemi? Przecież niebo i niebiosa najwyższe nie mogą Cię objąć, a tym mniej ta świątynia, którą zbudowałem” (1 Krn 8,27), a Księga Mądrości dodaje: „Ten, który ogarnia wszystko, ma znajomość mowy” (Mdr 1,7). Bóg wybiera jednak sam sposoby, aby bezpośrednio towarzyszyć człowiekowi i przez to być przy nim. W Rdz 3,8n obecność Bożą (Bóg przechadza się po ogrodzie) przedstawia się przy pomocy języka antropomorficznego.
Bóg jest obecny nie tylko na ziemi, lecz w całym wszechświecie (Jr 23,24) i właśnie stworzenie we wszystkich swoich obszarach kieruje myśl ku Stwórcy (Mdr 13,1-5). W sposób szczególny Bóg jest obecny w miejscach swojego „ukazania się” (►Teofania), rak jak to miało miejsce w przypadku krzewu ognistego (Wj 3,5) czy w imponujący sposób na górze Synaj (por. np. Wj 19,14-25). Niektórzy łączyli obecność Bożą z Arką Przymierza
(1 Sm 4,3.7), jednak świętym mieszkaniem Bożym została później świątynia, a więc to miejsce, gdzie Bóg był wręcz odczuwalnie obecny (Ps 46,5n). Doświadczył tego w niemal przytłaczający sposób prorok Izajasz (Iz 6,1.5; por. Mi 3,11). Kiedy lud znajdował się w niezwykle trudnym położeniu, jak np. za czasów prześladowań ze strony Egipcjan, Bóg chronił go swoją obecnością (w słupie ognia i słupie obłoku - zgodnie z Wj 14,24; por. dalsze sposoby ochrony w Iz 40,10n). Inną formą obecności Boga jest skuteczne słowo Pańskie (por. Iz 55,8-11). Ukoronowaniem tej formy obecności był moment, kiedy Słowo stało się Ciałem (J 1,14). Bóg jest obecny także w swoim Imieniu (Biblia ma na myśli Jego istotę), któremu dał za mieszkanie świątynię; ta forma duchowej obecności jest reprezentowana przede wszystkim przez teologię deuteronomiczną (por. Pwt 12,1 1). Podobny pogląd reprezentuje wypowiedź Jezusa przytoczona przez Mateusza: „Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich” (Mt 18,20). W czasie stworzenia człowieka Bóg tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, przez co człowiek odróżnia się od innych żywych istot właśnie dzięki temu elementowi, pochodzącemu od Boga. Za sprawą tego tchnienia Bóg jest zawsze obecny w człowieku (Rdz 2,7; Iz 42,5; Hi 34,14n). Prowadzi to do tego, że Bóg - który w osobie swojego Syna Jezusa sam niegdyś stał się człowiekiem (por. Ga 4,4) - obecny jest także w bliźnich potrzebujących pomocy (Mt 25,31-46). Bóg jest także obecny w dziele prawdziwego głoszenia Ewangelii (Dz 10,44n). Obecność Jezusa jest udokumentowana za każdym razem, gdy ludzie gromadzą się na Ucztę Pańską (por. 1 Kor 11,23-25; Łk 24,30n;
J 6,32-59). Istnieje różnorodność form obecności Boga, jednakże nie można ich sobie przeciwstawiać. fr [ts]
Obed (hebr. sługa/niewolnik).
1) Syn Rut i jej judejskiego małżonka, Booza; imię Obed nadała mu babka; Rt 4,17 wykazuje, że był on „ojcem Jessego, ojca Dawida” (por. także genealogię w 4,18-22).
Jest wspominany zarówno w Mt 1,5 (drzewo rodowe Marii, ew. Jezusa), jak i w Łk 3,32 (drzewo rodowe Józefa).
2) Potomek Judy w 15. pokoleniu (1 Krn 2,37n).
3) Wojownik, który zaliczał się do elitarnego oddziału Dawida (1 Krn 11,47).
4) Trzeci wnuk znaczącego lewity, ►Obed-Edoma [2]; tekst bibl. stwierdza, że wszyscy jego wnukowie byli wyjątkowo dzielni (1 Krn 26,6-8).
5) Ojciec Azariasza, znaczącego wodza, który przyłączył się do buntu przeciw królowej Atalii (840-835 r. przed Chr.); w wyniku tego buntu nowym królem ustanowiony został pochodzący z rodu Dawida Joasz (835-796 r. przed Chr.), który w tym czasie był jeszcze dzieckiem (2 Krn 23,1). fr [łs]
Obed-Edom (hebr. sługa Edomu).
1) Wg starszej tradycji Dawid chciał sprowadzić Arkę Przymierza z terenów przy granicy z Filistynami do Jerozolimy. Synowie człowieka, który czasowo dał schronienie Arce Przymierza, byli woźnicami podczas przewożenia Arki (2 Sm 6,1-3). Gdy nagle spłoszyły się zwierzęta, jeden z nich, ►Uzza [1], wyciągnął rękę w stronę Arki Bożej i podtrzymał ją, aby nie spadła z wozu. Z tego jednak powodu natychmiast spotkała go śmierć przy Arce. Dawid był do tego stopnia przejęty tym zdarzeniem, że nie odważył się sprowadzić Arki do Jerozolimy. Zostawił ją więc w domu Obed-Edoma z Gat - imię wskazuje na jakiegoś najemnika Filistynów (2 Sm 6,10). Gdy w ciągu trzech miesięcy na Obed-Edoma spłynęło wielkie błogosławieństwo (2 Sm 6,11), Dawid nabrał odwagi i sprowadził w rezultacie Arkę Bożą do stolicy.
2) Młodsze tradycje próbują włączyć ►Obed-Edoma [1] do tradycji lewickiej. Jest on wzmiankowany wprost jako lewita drugiego stopnia (1 Krn 15,18), który zna się na grze na cytrze (1 Krn 15,21). Piastował on funkcję odźwiernego przy Arce (1 Krn 15,24). Związek pomiędzy obiema tradycjami wykazuje genealogia. Widać to, kiedy Obed-Edom jest określony jako syn ►Jedutuna [2] (1 Krn 16,38), który był jednym z wielkich śpiewaków za czasów Dawida. Obed-Edom jest głową znaczącej rodziny (1 Krn 26,4-8). W wyniku zleconego przez Dawida rozstrzygnięcia przy pomocy losów, przypadła mu opieka nad Bramą Południową (1 Krn 26,15).
3) Zarządca nad naczyniami świątynnymi i skarbami, które zostały zabrane jako trybut wojenny przez króla Joasza z Izraela (797-782 r. przed Chr.; 2 Krn 25,23n). fr [łs]
Obietnica. W Biblii chodzi o uroczystą zapowiedź zbawienia, które urzeczywistni się w historii. Autorem takiej obietnicy jest Bóg. W ST obietnica i wypełnienie są ważnymi elementami Bożego objawienia. Trzy ważne obietnice zostały powierzone patriarchom:
1. obietnica potomstwa (Rdz 15,1-6),
2. obietnica ziemi (Rdz 15,17-21), por. Wj 34,6-11),
3. obietnica pośrednictwa błogosławieństwa dla ludów (Rdz 12,3).
Dla ST są co najważniejsze, wiodące aspekty historii zbawienia, której dramaturgia sięga od Abrahama do zajęcia ziemi poprzez stulecia starań o wypełnienie tych obietnic. Znacząca jest szczególnie zapowiedź wiecznego trwania dynastii Dawida (2 Sm 7), które było wyczekiwane przez niektóre kręgi Izraela. Zapowiedź ta została potem przeinterpretowana w sposób eschatologiczny (Iz 9,11; Mi 5). W Jezusie Chrystusie - tak uważało pierwotne chrześcijaństwo - wypełniają się wszystkie obietnice starotestamentalne (2 Kor 1,20); tym samym rozumiano wydarzenie Chrystusa jako część i dopełnienie działania Boga w dziejach, czyli dopełnienie historii zbawienia, me [mw]
Obli (hebr. poganiacz wielbłądów), lzmaelita oraz wysoki urzędnik Dawida, który sprawował pieczę nad wielbłądami króla (1 Krn 27,30). fr [łs]
Objawienie (łac. revelatio; gr. apokalypsis = odsłonięcie/odkrycie czegoś dotychczas ukrytego). Termin ten wyraża w Biblii prawdę, że Bóg sam „odsłania swoją tajemnicę”, że On sam „przedstawia się” człowiekowi (w objawieniach i widzeniach, jak również poprzez słowa). Już starożytne religie pogańskie znają objawienia bogów (zstąpienie boga do człowieka). W ST Bóg ukazuje się albo bezpośrednio (w starszych tekstach: Rdz 3,8), albo za pośrednictwem posłańców (aniołów). Boga można spotykać także w snach. W opowieściach o patriarchach JHWH pojawia się głównie po to, aby potwierdzić swoją opiekę lub przypomnieć o swoich obietnicach. Czasy Mojżeszowe wraz ze wszystkimi (cudownymi) zdarzeniami, gdzie Bóg ukazuje się, przemawia i ingeruje, by wspomóc i wyzwolić swój lud, przedstawiane są w ST po prostu jako czas objawienia. Po zajęciu kraju akty teofanii
i objawienia Boga pojawiają się w kontekście kultu, a później przede wszystkim w związku z osobami proroków. Po wygnaniu babil. objawienie Boże nie jest już połączone z jednym określonym miejscem, np. ze świątynią (Ez 1,1-5). W następnym okresie wiara odwołuje się do czynów JHWH z przeszłości (zwł. we wczesnym okresie po wyjściu z Egiptu: widać to w koncepcji drugiego wyjścia u proroków i w Psalmach). Wiara oznacza jednak również oczekiwanie na wielką interwencję Boga w historię w celu ocalenia Jego narodu.
W NT Bóg zwraca się do wybrańców ze swojego ludu przede wszystkim poprzez posłańców (por. Ewangelie dzieciństwa u Mateusza i Łukasza). Ostateczne i najbardziej rozległe objawienie, objawienie niezrównane, ponieważ jest to „osobiste” przedstawienie się Boga, ma miejsce w osobie i działalności Jego jedynego Syna, Mesjasza - Jezusa z Nazaretu (Hbr 1,1-3; J 14,9). To ostatnie objawienie Boże osiąga swój punkt kulminacyjny w zmartwychwstaniu Jezusa i w udzieleniu Ducha Świętego. Jest to zatem ponowne (tak jak w ST) samootwarcie się Boga na człowieka poprzez słowo i czyn. Bóg przemawia do historii, przez historię i działa w historii. Zjawisko objawienia można „określić w czasie”, a mimo to pozostaje ono wyłącznym swobodnym działaniem Boga. Objawienie nadaje wydarzeniom znaczenie
i sens, a także czyni z ludzkiej historii historię zbawienia: jako historia Jezusa jest ona objawieniem o Jezusie i Bogu (przy czym wg Pawła tym działającym i przemawiającym jest przede wszystkim Bóg), ale także objawieniem Jezusa, Tego, który objawia sam siebie (Ewangelia wg św. Jana). Bo historia wymaga „informacji” poprzez słowo: słowo to objaśnia, prowadzi do wiary, nawołuje do podjęcia decyzji i wzbudza nadzieję na nadejście Pana
(Flp 3,20n; 1 Kor 16,22; Ap 22,17.20). ms [łs]
Objawienie św. Jana ► Apokalipsa św. Jana.
Oblężenie. Nie jest wykluczone, że miasta takie jak Jerycho czy przypuszczalnie ►Aj zostały zniszczone przez grupy nomadów. Z pozostałości, na które natrafiono podczas prac archeologicznych, wynika, że mogły mieć miejsce jakieś prymitywne formy oblężenia. Jednak już w okresie monarchii, kiedy stworzono strukturę armii i zaczęto grupować żołnierzy w oddziały, oblężenia miast odgrywały decydującą rolę. O pierwotnych formach oblężenia dowiadujemy się z relacji odnoszących się do epoki przedmonarchicznej (por. walka o Sychem w Sdz 9,22-45, zwł. w. 43; oblężenie przez Ammonitów Jabesz w Gileadzie i wsparcie dla miasta ze strony zwołanej przez Saula armii ze wszystkich pokoleń Izraela
1 Sm 11,1-11). Oblężenie miało dwa cele: z jednej strony odcięcie ludności od wody i zaopatrzenia, a z drugiej złamanie morale mieszkańców. Ten pierwszy udało się zrealizować Holofernesowi w Betulii (Jdt 7,21), ten drugi próbowali osiągnąć Asyryjczycy podczas oblężenia Jerozolimy za czasów Sennacheryba (por. Iz 36,4-20). Takie oddziaływanie na morale było jednak zabronione w Prawie Izraela (Pwt 20,19n). fr [msz]
Oblicze ► Twarz.
Oblubienica. W antycznym świecie gr.-rzym. ►ślub poprzedzał rodzaj ►zaręczyn lub wstępna ceremonia, której towarzyszyły rozmaite rytuały. Od chwili tej uroczystości narzeczona (młoda kobieta od 12. roku życia) była już prawnie uważana za małżonkę. Udanie się do domu ►oblubieńca w dniu ślubu, jak również uiszczenie ustalonej ►opłaty za narzeczoną ostatecznie przypieczętowywało zawarcie małżeństwa i sprawiało, że małżonków zaczynały obowiązywać przewidziane dla ich stanu prawa i obowiązki (niewierność była interpretowana jako cudzołóstwo, małżonka mogła ubiegać się o odszkodowanie w przypadku odprawienia jej przez męża, w przypadku śmierci męża stosowano prawo lewiratu).
W nawiązaniu do istniejących zwyczajów teksty ST wieloaspektowo przepracowały metaforę oblubienicy: obraz oblubieńczej miłości pomiędzy JHWH a Izraelem odnosi się do relacji
►przymierza między Bogiem a Jego ludem (Jr 2,2.32; Ez 16,7n); w krytyce prorockiej niewierny Izrael symbolizuje nierządna oblubienica/żona (Oz 1-3); oczekiwany czas zbawienia prezentowany jest przy pomocy obrazu oblubienica-oblubieniec (Iz 61,10; 62,4n). Koniec okresu narzeczeństwa symbolizuje czas sądu, wzg. jest powiązany z sytuacją nędzy i smutku (Jl 1,8). Funkcjonujące w ST i wczesnym judaizmie wyobrażenie Izraela jako oblubienicy obrazuje jednocześnie stan świata i pozwala patrzeć z nadzieją w przyszłość.
Z podobną wizją spotykamy się w NT, choć występuje tam subtelna różnica: obraz oblubienica-oblubieniec odniesiony zostaje do wzajemnej relacji Jezusa i Kościoła.
W Apokalipsie św. Jana pojawia się obraz eschatologicznej Oblubienicy (Ap 21,2.9; 22,17), a kontekst „nowego nieba i nowej ziemi” wskazuje, że chodzi tu o stan eschatologicznej pełni, alw [msz]
Oblubieniec. Starożytny rytuał przewidywał, że oblubieniec w dniu ślubu przyprowadza oblubienicę do domu swojego ojca i obdarowuje ją prezentami.
W ST związek oblubieńca z oblubienicą symbolicznie wyobrażał relację JHWH z Izraelem. Jednakże termin „oblubieniec” nie był traktowany jako tytuł mesjański, lecz określenie strony w przymierzu między JHWH a jego ludem.
W NT użycie tego pojęcia w znaczeniu symbolicznym ma mocny rys chrystologiczny:
1. W J 3,29 relacja pomiędzy Jezusem a Chrzcicielem zostaje wyrażona przy pomocy określeń „Oblubieniec” i „przyjaciel Oblubieńca.
2. Na pytanie, czy goście weselni (przyjaciele Oblubieńca) powinni pościć, gdy pan młody jest wśród nich, pada odpowiedź jednoznacznie przecząca (Mk 2,19); post ma sens dopiero wtedy, gdy Oblubieniec już nie przebywa razem z nimi.
3. W przypowieści Mt 25,1-13 przybycie Oblubieńca wyobraża nagłe i bezpośrednie nadejście kairosu (decydującego momentu). Pojawia się jednak ostrzeżenie: kto nie jest przygotowany, może przegapić chwilę weselnej radości. W żadnym z tekstów Oblubieńca nie identyfikuje się z Mesjaszem eschatologicznym. alw [msz]
Oblubieniec krwi. ►Obrzezanie jest w Izraelu i w judaizmie zewn. znakiem przyjęcia do społeczności ludu przymierza. W VI w. przed Chr. było interpretowane jako nakazany przez Boga znak przymierza (Rdz 17,2-14). Już wówczas obrzezanie było praktykowane od stuleci, a jego korzenie sięgają okresu przedizraelskiego. Zasadniczy tekst potwierdzający to założenie znajduje się w Wj 4,24-26: „Pan” (demon w ludzkiej postaci) chce zabić Mojżesza. Wówczas pojawia się Sefora, obcina napletek swojego syna i dotyka nim (zakrwawionym) ud Mojżesza, po czym demon znowu pozwala Mojżeszowi żyć. Sefora mówi wtedy do Mojżesza: „Oblubieńcem krwi jesteś dla mnie”.
Co się dzieje przy obrzezaniu? Tekst bibl. wychodzi z założenia, że istnieją demony, które zagrażają życiu człowieka (por. Rdz 32,25-27; Wj 12,22n). Krew strzeże życia, przez co wróg na próżno je atakuje. Ofiarowana bóstwu (wzg. demonowi) jako nośnik życia, pozwala zachować ludzkiego jej posiadacza przy życiu. Złożenie w ofierze krwi rodzi relację między bóstwem, któremu złożono w ofierze krew, a tym, czyja ona jest. Obaj stają się ze sobą tak ściśle zjednoczeni, że można to opisać przy pomocy analogicznych określeń z relacji rodzinnych; dlatego czytamy: „oblubieniec krwi” (Wj 4,26). fr [msz]
Obłęd / Szał. Pomieszanie zmysłów (por. Pwt 28,28.34); w niektórych tłumaczeniach zamiast o obłędzie mówi się o szale (Za 12,4). me [msz]
Obłok / Mgła. W mentalności mieszkańców starożytnego Bliskiego Wschodu obłok stanowił rydwan dosiadany przez bóstwo (Baal) lub JHWH (Iz 19,1). Widzialnym znakiem obecności Boga w Namiocie Spotkania i rozmowy z Mojżeszem był słup obłoku (...
nbogdanus