Wyniki II wojny światowej - ogromne zniszczenie kontynentu i utrata hegemonii politycznej i ekonomicznej na rzecz dwóch nowo powstałych supermocarstw: USA i ZSRS - spowodowały, iż pomysł zjednoczenia państw europejskich znów zyskał na aktualności. Europa chciała się zjednoczyć z powodu pięciu najważniejszych powodów:1) Dążenie do ukształtowania nowej europejskiej tożsamości.2) Pragnienie bezpieczeństwa i pokoju; podzielona Europa nie była w stanie zapobiec dwóm wojnom światowym, miano nadzieję, że integracja doprowadzi do ukształtowania kontynentu jako wspólnoty pokojowej.3) Pragnienie wolności i swobody poruszania; po latach wojny, okupacji i ludobójstwa oczekiwano swobodnego przepływu ludzi, idei, informacji, towarów i usług.4) Pragnienie szybkiej odbudowy ekonomicznej i dobrobytu; wspólna Europa miała doprowadzić do szybkiej odbudowy zniszczeń wojennych, a wspólny rynek do intensyfikacji wymiany handlowej i wzrostu gospodarczego.Jako pierwszy o integracji Europy wspomniał wybitny brytyjski polityk, Winston Churchill, który jesienią 1946 roku na inauguracji roku akademickiego Politechniki w Zurychu wezwał do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy opartych na ścisłej współpracy francusko-niemieckiej. Z góry jednak wykluczył udział Wielkiej Brytanii w tym projekcie.Rok później (1947) nastąpił pierwszy krok na drodze integracji ekonomicznej kontynentu - Holandia, Belgia i Luksemburg utworzyły Unię Celną. W kwietniu 1948 roku, 16 demokratycznych państw europejskich, oraz trzy strefy okupacyjne Niemiec (Trizonia), powołały Europejską Organizację Wspólnoty Gospodarczej (OEEC) w celu koordynacji pomocy amerykańskiej w ramach Planu Marshalla (około 13,5 miliarda dolarów), jednak państwa Europy Środkowo-Wschodniej (w tym Polska) w wyniku nacisków ZSRS, zrezygnowały z udziału w Planie Marshalla.Nadal aktywnie działał Coudenhove-Calergi - pionier jedności europejskiej. W wyniku jego działań zwołano w maju 1948 roku II Kongres Europejski w Hadze. Efektem jego obrad było podpisanie 5 maja 1949 roku traktatu londyńskiego, powołującego do życia Radę Europy. Kluczowym pytaniem, szczególnie dla Francji, było jak włączyć Niemcy do powojennej odbudowy, jednocześnie uniemożliwiając im rozpętanie kolejnego konfliktu zbrojnego. Odpowiedzią na te pytanie stał się tzw. Plan Schumana ogłoszony 9 maja 1950 roku (data ta stała się później datą święta Wspólnot Europejskich - Dniem Europy).Właściwym twórcą idei, która legła u podstaw Planu Schumana, a następnie pierwszej Wspólnoty Europejskiej - Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali był wybitny francuski polityk Jean Monnet (1888-1979). Zaproponował on tzw. metodę sektorową integracji, czyli stopniowe łączenie wybranych dziedzin gospodarki wsparte utworzeniem instytucji wspólnotowych wyposażonych w rzeczywistą władzę. Tak zapoczątkowana integracja (w razie sukcesu) miała być rozszerzona na inne dziedziny życia ekonomicznego i stać się początkiem pełnego zjednoczenia gospodarczego, politycznego i społecznego. Koncepcję wypracowaną przez Monneta przedstawił publicznie minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman (1886-1963). Uważał on, że w wyniku II wojny światowej znaczenie poszczególnych państw znacznie się zmniejszyło, a podstawowe problemy krajów europejskich są wspólne. Bazą dla jedności europejskiej miało być pojednanie francusko-niemieckie poprzez takie włączenie Niemiec do współpracy ekonomicznej, aby "jakakolwiek wojna stała się niemożliwa...". Plan Schumana zakładał poddanie całej francusko-niemieckiej produkcji węgla i stali nadzorowi Wysokiej Władzy, w ramach organizacji otwartej dla innych państw europejskich.Plan Schumana został z entuzjazmem przyjęty przez niemieckiego kanclerza Konrada Adenauera, który widział w jego realizacji możliwość włączenia Niemiec do stosunków międzynarodowych na pełnoprawnych warunkach - Niemcy nie posiadały wówczas pełnej suwerenności i były poddane kontroli mocarstw sojuszniczych.Zaproszenie do współpracy przyjęły też Włochy i państwa Beneluxu (Holandia, Belgia i Luksemburg). Przedstawiciele tych sześciu krajów (założycieli Wspólnot Europejskich) spotkali się w kwietniu 1951 roku w Paryżu, gdzie 18 kwietnia 1951 r. podpisano Traktat Paryski o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. (Traktat wszedł w życie 23 lipca 1952 roku). Według Traktatu głównym celem EWWiS była racjonalizacja i koordynacja produkcji i dystrybucji w ramach wspólnego rynku węgla i stali. Określono podstawowe zasady współpracy pomiędzy państwami członkowskimi, które oparte były na czterech zakazach:1) Zakaz nakładania ceł eksportowych i importowych, oraz opłat o podobnym charakterze lub ograniczeń ilościowych w handlu węglem i stalą;2) Zakaz stosowania środków lub praktyk dyskryminujących niektórych producentów, nabywców lub konsumentów;3) Zakaz przyznawania subwencji lub innych form pomocy państwowej;4) Zakaz stosowania praktyk restrykcyjnych dotyczących podziału lub eksploatacji rynków.Traktat Paryski ustanowił ponadpaństwową strukturę organizacyjną Wspólnoty.Zachęcone sukcesem państwa członkowskie EWWiS postanowiły rozszerzyć współpracę o sferę obronności i wspólnej polityki zagranicznej. W maju 1952 roku, w oparciu o plan francuskiego premiera Rene Plevena, podpisano układ o Europejskiej Wspólnocie Obronnej. Zakładał on stworzenie wspólnej armii europejskiej pod jednolitym dowództwem europejskiego ministra obrony. Jednak w sierpniu 1954 roku francuskie Zgromadzenie Narodowe odrzuciło układ o Europejskiej Wspólnocie Obronnej, kładąc tym samym kres dalszym pracom nad powołaniem Wspólnoty Politycznej. Na długie lata Europa skoncentrowała się na integracji gospodarczej stopniowo rozszerzając sektory objęte wspólną polityką.
25 marca 1957 roku sześć państw członkowskich EWWiS (Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg) podpisało Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (EURATOM) - weszły one w życie 1 stycznia 1958 roku.Traktat o EWG zawarty został na czas nieokreślony, co powoduje, że utworzenie Wspólnoty i scedowanie na nią praw suwerennych państw członkowskich, ma charakter nieodwołalny i nieograniczony czasowo. Głównymi zadaniami postawionymi przez Traktat Wspólnocie są:- popieranie harmonijnego rozwoju gospodarczego całej Wspólnoty;- promowanie stałego rozwoju gospodarczego Wspólnoty i stabilizacji gospodarek państw członkowskich;- dążenie do systematycznego i szybkiego zwiększania poziomu życia obywateli państw członkowskich;- stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich w celu utworzenia wspólnego rynku.Stworzenie wspólnego rynku dla wszystkich towarów i usług stało się teraz podstawowym zadaniem Wspólnot Europejskich. Miało to nastąpić poprzez stopniowe znoszenie wszelkich barier i ograniczeń dzielących dotąd rynki sześciu państw członkowskich i doprowadzenie w końcowym efekcie do wprowadzenia wspólnej taryfy celnej i ustanowienie Unii Celnej (nastąpiło to 1 lipca 1968 roku).Traktat o EWG sformułował ponadto cztery podstawowe swobody będące do dnia dzisiejszego fundamentalnymi zasadami działania Unii Europejskiej:- swoboda przepływu towarów;- swoboda przepływu osób;- swoboda przepływu usług;- swoboda przepływu kapitału.Traktat przewidywał realizacje celów Wspólnoty poprzez:- ustanowienie wspólnej polityki handlowej, Wspólnej Polityki Rolnej oraz wspólnej polityki transportowej;- wprowadzenie zasad wolnej, niczym niezakłóconej konkurencji;- utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego;- powołanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Traktat o Fuzji odbył się w kwietniu 1965 roku; od tej chwili mamy do czynienia z jednolitą dla Wspólnot Radą Ministrów i Komisją Europejską.Zgodnie z postanowieniami Traktatu o EWG rozpoczął się żmudny i wieloletni proces budowy wspólnego rynku. Do lipca 1968 roku udało się powołać Unię Celną i wprowadzić wspólną, jednolitą, zewnętrzna taryfę celną. Jednak budowa wspólnego rynku, która zgodnie z traktatem miała zakończyć się w roku 1969 niepokojąco przeciągała się. W 1985 roku Komisja Europejska przedstawiła tzw. Biała Księgę zawierającą listę niewykonanych dotąd postanowień traktatowych w tej dziedzinie i postulującą zakończenie procesu budowy wspólnego rynku do końca roku 1992. Ten termin został dotrzymany i 31 stycznia 1992 zakończono ostatecznie kształtowanie Wspólnego Rynku..Istotnym krokiem na tej drodze było podpisanie w lutym 1986 roku Jednolitego Aktu Europejskiego (wszedł w życie 1 lipca 1987). Pierwszy artykuł Aktu mówił: "Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna za swój cel stawiają wspólne przyczynienie się do konkretnych postępów na drodze do Unii Europejskiej".Wszystkie te działania i procesy doprowadziły do podpisania 7 lutego 1992 roku w holenderskim Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej. Artykuł pierwszy Traktatu stwierdzał: "...traktat wyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy". Od tego tez momentu możemy mówić o Unii Europejskiej w jej obecnym kształcie.
R0007