14_03_mituniewicz.pdf

(164 KB) Pobierz

OID

OID (270) 3/2014

(267) 12/2013

NAJCZĘSTSZE CHOROBY PTAKÓW

HODOWLANYCH

Wraz z intensyfikacją hodowli drobiu oraz dą-

żeniem do wzrostu opłacalności ekonomicznej

produkcji, hodowca powinien posiadać odpo-

wiedni zasób wiedzy w zakresie potrzeb fizjo-

logicznych i behawioralnych utrzymywanego

drobiu.

Wiedza ta w znacznym stopniu umożliwi unik-

nąć zadziałania bodźców usposabiających do

wywołania choroby. Duża liczebność ptaków

skumulowanych na niewielkiej powierzchni

sprzyja nasileniu działania czynników streso-

gennych. Trzeba również pamiętać, że wpływ

stresora na organizm może mieć działanie dwu-

kierunkowe: pozytywne - mobilizujące, bądź

destrukcyjne - zaburzające poprawne funkcjo-

nowanie organizmu. Zjawisko stresu spotyka-

ne w wielkotowarowej hodowli drobiu, może

mieć różnorodne podłoże. Najczęściej dotyczy

on zbyt dużej obsady ptaków, nieprawidłowe-

go żywienia oraz nieprawidłowych warunków

utrzymania (warunki mikroklimatyczne, zanie-

czyszczenia gazowe, pyłowe i mikrobiologicz-

ne). Ptaki narażone na konieczność przebywa-

nia w takim stresogennym środowisku w dużej

mierze są podatniejsze na wystąpienie szeregu

chorób. Przede wszystkim są to choroby zakaź-

ne, wywołane patogenami chorobotwórczymi

(wirusy, bakterie, grzyby). Wymienione czyn-

niki chorobotwórcze mogą przenosić się za-

równo drogą bezpośredniego kontaktu lub po-

średnio, poprzez zanieczyszczoną patogenem

paszę, wodę, bądź też spowodowane niska hi-

gieną w obiekcie inwentarskim.

Obecność patogenów w środowisku otaczają-

cym zwierzę nie jest miarodajnym wskaźni-

kiem intensywności rozwoju choroby. Czynni-

kami wpływającymi na rozwój choroby są:

• bytowanie patogenu zjadliwego w środowisku;

• obecność wektorów (mechanicznych i biolo-

gicznych);

• stopień wrażliwości ustroju gospodarza;

• osłabiony układ immunologiczny.

Infekcja ustroju może odbywać się kilkoma dro-

gami:

• poprzez układ pokarmowy, gdzie drobno-

ustrój dostaje się do organizmu z zakażoną

paszą lub wodą; dosyć często w hodowli wiel-

kotowarowej drobiu, drogą ta przenoszone

są bakterie z rodziny Escherichia i Salmo-

nella; powyższe drobnoustroje mogą byto-

wać w środowisku zewnętrznym przez dłu-

gi okres czasu, bez szkody dla właściwości

patogennych;

• poprzez układ oddechowy; warunkiem

sprzyjającym do zakażenia jest nadmierne

zagęszczenie zwierząt w klatkach i pomiesz-

czeniach; infekcja zachodzi poprzez bezpo-

średni kontakt zdrowego osobnika z wydzie-

liną nosową chorego;

• poprzez uszkodzoną powłokę ciała; prze-

rwanie ciągłości skóry sprzyja zakażeniom

przez patogeny z rodziny gronkowców i pa-

ciorkowców; dodatkowo zakażenie potęgo-

wane jest uwalnianiem toksyn do ustroju go-

spodarza.

Choroby wirusowe

Choroba Mareka -

najbardziej narażone na tę

chorobę gatunki drobiu to przede wszystkim

kury, przepiórki oraz indyki. Chorobę tę wywo-

łuje wirus z rodzaju

Herpesvirus.

Drogą wnik-

nięcia zarazka do organizmu jest układ odde-

chowy bądź przewód pokarmowy. Zakażenie

następuje najczęściej bezpośrednio po wylęgu.

W ciągu pierwszych dni życia wrażliwość na za-

OID

OID (270) 3/2014

(267) 12/2013

każenie szybko spada. Wirus zawarty w złusz-

czonym naskórku brodawek piór zachowuje

jednak swoją zjadliwość przez okres ponad 12

miesięcy.

Zakażone ptaki wykazują spadek masy ciała

oraz objawy porażenne. Często jednak zdarza

się, że przebieg tej choroby jest bardzo gwałtow-

ny, bez objawów klinicznych.

Najczęściej spotykaną jest tzw. „postać na-

dostra”, charakteryzująca się gwałtownym

przebiegiem i brakiem objawów klinicznych.

Z tą postacią choroby spotykamy się najczęściej

u młodych ptaków (do 4 tygodnia życia) i cha-

rakteryzuje się wysoką śmiertelnością, docho-

dzącą do 80%. Kolejną jest tzw. „postać ostra”,

gdzie okres inkubacji wynosi około 2 do 3 ty-

godni. Śmiertelność ptaków w tym przypadku

również jest wysoka i może dochodzić do 70%.

Charakterystyczną cechą tej postaci choroby jest

fakt, że podczas trwania procesu chorobowego

część ptaków pada, nie wykazując klasycznych

objawów choroby. Trzecią formą choroby jest

„postać klasyczna”, gdzie okres inkubacji jest

znacznie wydłużony, a śmiertelność w stadzie

wynosi około 10-15%. W formie klasycznej (po-

rażennej) typowym objawem jest asymetryczne

porażenie kończyn (tzw. pozycja szpagatu). Ob-

serwuje się również porażenie skrzydeł i szyi.

W przypadku zaatakowania nerwów żołądka

mięśniowego dochodzi do jego atrofii, jak rów-

nież atrofii jelit, co prowadzi do szybkiego wy-

niszczenia. Upadki występują najczęściej mię-

dzy 10 a 20 tygodniem życia.

W praktyce najlepszą metodą zapobiegania

chorobie Mareka jest szczepienie jednodnio-

wych piskląt. Należy jednak mieć świadomość,

że szczepienie nie uchroni ptaków przed za-

każeniem wirusem, a ma na celu zapobieżenia

rozwojowi zmian nowotworowych w narządach

wewnętrznych i nerwach. Ze względu na to, że

odporność poszczepienna powstaje najczęściej

po 7 - 10 dniach, duże znaczenie w zapobieganiu

chorobie ma przestrzeganie zasad profilaktyki

nieswoistej, uniemożliwiające pisklętom kon-

takt ze zjadliwym zarazkiem terenowym.

Rzekomy pomór drobiu -

Choroba ta nazywa-

na jest też chorobą Newcastle lub NCD. Wystę-

puje najczęściej u kur, indyków i innego drobiu

grzebiącego. Kaczki i gęsi nie chorują, ale mogą

być nosicielami i siewcami wirusa powodujące-

go tę groźną chorobę. Rzekomy pomór jest cho-

robą wysoce zaraźliwą i śmiertelną.

Chorobę wywołuje wirus z rodzaju

Paramyxo-

virus

(PMV-1). Źródłem zakażenia są przede

wszystkim chore i padłe ptaki (kontakt bezpo-

średni). Choroba potrafi rozprzestrzeniać się

również przez sprzęt używany na fermach, sa-

mochody, ludzi, dzikie ptactwo (kontakt po-

średni).

Do zakażenia dochodzi drogą oddechową i po-

karmową oraz poprzez uszkodzoną skórę, spo-

jówki i błonę śluzową. Okres inkubacji trwa

kilka dni (na ogół 3-6 dni). Najczęstszymi obja-

wami choroby Newcastle jest osowiałość i brak

apetytu u chorych ptaków. Często dochodzą

trudności w oddychaniu, rzężenie, charczenie,

pianie kur. Może wystąpić też śluzowy wypływ

z dzioba i nosa oraz biegunka (często o zielon-

kawym zabarwieniu). Chore ptaki przyjmu-

ją skuloną postawę z nastroszonymi piórami,

miewają drgawki, pojawia się również niezbor-

ność ruchów, niedowład nóg, wygięcie skrzy-

deł. Typowym objawem jest nienaturalny skręt

szyi

(torticollis).

Nieśność kur obniża się od 30

do 50%, jaja często mają cienkie skorupki lub

są ich całkiem pozbawione (jaja w błonach, tzw.

„lanie jaj”). Wirus wraz z krwią przenosi się do

wszystkich narządów powodując zwyrodnienie

ścian naczyń krwionośnych i prowadząc do po-

wstawania wybroczyn.

Ze względu na to, że do chwili obecnej nie ma

skutecznego lekarstwa na tę chorobę, jedyną

ochroną przed groźnym wirusem wywołującym

ją jest regularne szczepienie ptaków. W Polsce

choroba ta objęta jest programem profilaktycz-

nym. Ptaki powinny być regularnie szczepione

OID

OID (270) 3/2014

(267) 12/2013

żywymi szczepionkami zawierającymi szczepy

wirusa (lentogeniczne dla brojlerów oraz inak-

tywowane w przypadku stad towarowych i re-

produkcyjnych).

Zakaźne zapalenie oskrzeli kur -

Wrażliwe na

zakażenie są przede wszystkim kury i bażanty.

Chorobę wywołuje wirus należący do rodzaju

Coronavirus.

Początkowo uważano, że choroba

u kur jest wywoływana przez patogenny, jedno-

rodny antygenowo wirus, którego przedstawi-

cielem jest szczep Massachusetts 41 (Mass 41).

Jednak możliwość tworzenia wielu odmian róż-

niących się od oryginalnego szczepu Mass 41,

doprowadziła do wyizolowania ponad 30 se-

rotypów oraz wariantów antygenowych, przy

czym ich ilość ciągle wzrasta.

Między ptakami zakażenie rozprzestrzenia się

drogą aerogenną. Zarazek przenosi się tą dro-

gą również między kurnikami i fermami. Okres

inkubacji wynosi od 18 do 72 godzin. U kurcząt

wirus zakaźnego zapalenia oskrzeli kur (Infec-

tious bronchitis - IB) wywołuje nasilone zmia-

ny zapalne w drogach oddechowych. Dochodzi

do zapalenia błony śluzowej oskrzeli, a powsta-

jący wysięk zapalny ogranicza drożność oskrze-

li. Wraz z postępem choroby tworząca się sero-

wata wydzielina zatyka rozwidlenie tchawicy co

prowadzi do duszności, rzężeń, kaszlu, kicha-

nia i przyjmowania charakterystycznej posta-

wy „pompującego oddychania”. U dorosłych

ptaków nieśność gwałtownie obniża się (w cią-

gu 5 -7 dni), pogarsza się także jakość skorupy,

która jest krucha i odbarwiona, z charaktery-

stycznymi deformacjami.

W trakcie badania sekcyjnego stwierdza się

obecność śluzu i przekrwienie błony śluzowej

dolnych odcinków tchawicy i oskrzeli, u star-

szych kurcząt mogą występować włóknikowe

naloty na workach powietrznych. Obecność żół-

tawego, serowatego czopa włóknikowego w roz-

widleniu tchawicy u kurcząt wskazuje na zakaź-

ne zapalenie oskrzeli.

W przebiegu zakaźnego zapalenia oskrzeli brak

jest specyficznego leczenia. Przy wtórnych po-

wikłaniach bakteryjnych powinny być stoso-

wane antybiotyki. Jedyną skuteczną metodą

uniknięcia strat spowodowanych zakażeniem

wirusem IB jest prowadzenie systematycznych

szczepień profilaktycznych. Stosuje się tu szcze-

pionki żywe i inaktywowane.

W Polsce choroba występuje zarówno u brojle-

rów, jak i w stadach kur nieśnych. Współcze-

sna immunoprofilaktyka IB to stosowanie ży-

wych, ale niezdolnych do wywołania infekcji

szczepów wirusa w postaci szczepionek. Jed-

nakże, trzeba mieć na uwadze, iż ze względu

na dużą zmienność wirusa zakaźnego zapale-

nia oskrzeli oraz powstawanie nowych seroty-

pów, podtypów, a także wariantów antygeno-

wych, skuteczność i efektywność programów

immunoprofilaktycznych pozostaje ciągle pro-

blemem. Obecnie na terenie Europy zaleca się

naprzemienne stosowanie w szczepionkach se-

rotypu Mass z serotypem 4/91, co daje ochro-

nę protektotypową oraz zabezpiecza ptaki przed

większością innych, antygenowo odmiennych

szczepów wirusa IB.

Influenza ptaków -

grypa ptasia należy do

groźnych, siejących spustoszenie chorób głów-

nie wśród kur i indyków, chociaż wirus może

zaatakować także ptaki łowne (bażanty, kuro-

patwę, przepiórki), bezgrzebieniowce (strusie

i emu), papugi i wróblowate.

Chorobę te wywołuje wirus z rodziny

Orthmy-

xviridae.

Najcięższa postać choroby, pierwot-

nie nazywana „pomorem drobiu” (z ang. High-

ly Pathogenic Avian Influenza, HPAI), włączona

jest przez Światową Organizację Zdrowia Zwie-

rząt (OIE) do listy A chorób zakaźnych zwie-

rząt. w Polsce postać HPAI w chwili obecnej jest

określana jako wysoce zjadliwa grypa ptaków.

Epidemia tej choroby notowana jest co kilka lat

na całym świecie (w Polsce jej nie notowano).

Najprawdopodobniej pojawia się na skutek po-

średniego lub bezpośredniego kontaktu drobiu

domowego z dzikimi ptakami wodnymi. Kie-

HIGIENA I ŻYWIENIE

dy choroba wystąpi w stadzie, jej rozprzestrze-

nianie jest szybkie. Zakażenie następuje przez

kontakt z odchodami chorych ptaków, a także

z wydzieliną z ich oczu i nozdrzy. Stwierdzo-

no, że wirus występuje także w żółtku i białku

jaja. Z zakażonych jaj nie wylęgają się kurczę-

ta, ale zawartość jaja po stłuczeniu daje możli-

wość dalszego rozprzestrzeniania się epidemii.

W wypadku dużego zagęszczenia ptaków może

występować zakażenie kropelkowe. Ze stada do

stada przenosi się nie tylko z chorymi ptakami,

ale również poprzez zanieczyszczony sprzęt,

środki transportu itp.

Okres wylęgania choroby waha się od kilku go-

dzin do 2-3 dni. Dla urzędowych celów zwalcza-

nia, maksymalny okres inkubacji HPAI, wynosi

21 dni. Objawy kliniczne są mało charaktery-

styczne i zróżnicowane w zależności od zjadli-

wości wirusa, gatunku i wieku ptaków, zakażeń

towarzyszących oraz warunków środowisko-

wych.

W przebiegu naturalnych zakażeń wirusami AI

u drobiu można wyróżnić dwie zasadnicze po-

stacie kliniczne choroby:

• wysoce zjadliwą influenzę (grypę) ptaków

(HPAI) - objawy: depresja, gwałtowny spa-

dek/utratę produkcji jaj, miękkie skorupy jaj,

objawy nerwowe, obrzęk i zasinienie grzebie-

nia i dzwonków, silne łzawienie, obrzęk za-

tok podoczoło-dołowych, kichanie i dusz-

ność, biegunkę; padnięcia mogą być nagłe,

bez widocznych objawów; śmiertelność może

dotyczyć nawet 100% stada;

• mało zjadliwą influenzę (grypę) ptaków

(LPAI) - mogą wystąpić objawy ze strony

układu oddechowego (z reguły łagodne), de-

presja, biegunka oraz zaobserwować można

zmniejszoną produkcję jaj u niosek; śmier-

telność ptaków jest w tym przypadku niska

i zwykle nie przekracza 5%, jakkolwiek zda-

rza się, że w wyniku wtórnych zakażeń lub

u młodych ptaków może sięgać nawet 97%.

W przypadku stwierdzenia postaci HPAI u dro-

biu, strategia działania polega na szybkim li-

kwidowaniu źródła zakażenia w możliwie naj-

krótszym okresie poprzez wprowadzenie ścisłej

kwarantanny, a także szybkie wybicie całego

pogłowia drobiu w ognisku choroby oraz jego

zniszczenie wraz z zakażonymi produktami,

materiałami i sprzętem. Prowadzi się również

zabieg odkażania celem usunięcia/ograniczenia

obecności wirusa oraz izoluje fermy zakażone.

Zakaźna anemia kurcząt -

zakażenia dotyczą

przede wszystkim młodych kurcząt. Chorobę

wywołuje bardzo oporny wirus, zaliczany do

rodzaju

Circovirus,

oznaczany jako CAV (Chic-

ken Anaemia Virus) lub CIA (Chicken Infectio-

us Anaemia Virus).

Główną drogą rozprzestrzeniania się wirusa za-

kaźnej anemii jest zakażenie pionowe. W tym

przypadku zakażone nioski przekazują zarazek

na swoje potomstwo. Możliwe jest również po-

ziome rozprzestrzenianie się infekcji, a zwłasz-

cza u ptaków młodych przez bezpośredni kon-

takt z chorym osobnikiem i środowiskiem

(wyposażenie, odzież, itp.).

Wirus zakaźnej anemii wywołuje objawy cho-

robowe u ptaków w wieku do około 3 tygodnia.

U kur dorosłych zakażenie przebiega bez żad-

nych objawów klinicznych. Postawienie wstęp-

nego rozpoznania jest możliwe na podstawie

charakterystycznych zmian sekcyjnych i obja-

wów klinicznych. Pierwsze objawy choroby wi-

doczne są pod koniec drugiego tygodnia ży-

cia kurcząt. Ptaki są osowiale, tracą apetyt,

maja blady grzebień i dzwonki oraz nastroszo-

ne pióra. Obserwuje się również zahamowanie

rozwoju oraz wzrost upadków, których szczyt

przypada na 5 - 6 dzień od stwierdzenia obja-

wów klinicznych. U ptaków, które równocze-

śnie zakażone zostały reowirusami obserwuje

się typowe zmiany martwicowe skóry w okolicy

podskrzydłowej, stąd jednostka jest nazywana

„chorobą niebieskiego skrzydła”. Śmiertelność

jest zróżnicowana i waha się od 20% do 70%,

najczęściej jednak nie przekracza 30%. Wyni-

OID

OID (270) 3/2014

(267) 12/2013

ki produkcyjne w zakażonych stadach są bar-

dzo obniżone.

Ponieważ nie stosuje się leczenia przyczynowe-

go zakaźnej anemii kurcząt, należy dążyć, aby

wszystkie pisklęta miały wysoki poziom specy-

ficznych przeciwciał przeciwko wirusowi zakaź-

nej anemii, co uzyskuje się dzięki szczepieniom

prowadzonym w stadach rodzicielskich (szczep

CIAV). Szczepienie przeprowadza się między 13

a 15 tygodniem życia ptaków, jednak nie póź-

niej niż 3-4 tygodnie przed pierwszym zbiorem

jaj do wylęgu (uniknięcie ryzyka przeniesienia

wirusa szczepionkowego przez jajo).

Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy -

na za-

każenie w warunkach naturalnych są wrażli-

we kury i bażanty. choroba ta wywoływana jest

przez wirus należący do rodzaju

Herpesvirus.

ILT jest jedną z chorób wpisanych na listę B cho-

rób zakaźnych zwierząt Światowej Organizacji

Zdrowia Zwierząt (OIE).

Zakażenie następuje drogą oddechową przez

kontakt ptaków chorych ze zdrowymi. W więk-

szości przypadków do zakaźnego zapalenia

krtani i tchawicy na fermie dochodzi przez za-

wleczenie wirusa ILT przez osoby wizytujące.

Okres inkubacji choroby waha się od 4 do 12

dni.

Chore ptaki wykazują objawy ze strony układu

oddechowego. W jamie dziobowej, krtani i tcha-

wicy tworzą się szarożółte, serowate, łatwo od-

dzielające się czopy zatykające światło dróg od-

dechowych. Oddychanie jest bardzo utrudnione,

chore ptaki siedzą w półprzysiadzie z wyciągniętą

szyją i otwartym dziobem, a przy wydechu dziób

jest opuszczony ku dołowi (tzw. „pompujące od-

dychanie”). Ptaki takie często padają w wyniku

uduszenia. W typowym przebiegu ILT dzienne

upadki wynoszą około 1%.

Stwierdza się również przypadki ILT o łagod-

nym przebiegu wywoływane przez szczepy wi-

rusa o niższej patogenności. W takich sytu-

acjach obserwuje się zapalenie spojówek oraz

objawy ze strony układu oddechowego (kicha-

nie, wykrztuszanie), a śmiertelność jest z regu-

ły bardzo niska lub nie występuje. Zakaźne za-

palenie krtani i tchawicy rozprzestrzenia się na

fermie znacznie wolniej niż zakaźne zapalenie

oskrzeli i rzekomy pomór drobiu.

Zakażenie wirusem ILT ptaków w okresie pro-

dukcyjnym prowadzi do obniżenia nieśności o 5

do 25%, która jednak wraca do normy po oko-

ło 3 - 4 tygodniach.

Najlepszą metodą zapobiegającą stratom wywo-

ływanym przez wirus ILT jest szczepienie profi-

laktyczne i interwencyjne za pomocą szczepio-

nek podawanych dospojówkowo.

Nawet w przypadku wystąpienia choroby w sta-

dzie, ze względu na stosunkowo wolne jej roz-

przestrzenianie możliwe jest zaszczepienie pta-

ków nie wykazujących objawów chorobowych,

co może spowodować zahamowanie rozprze-

strzeniania się choroby w stadzie.

Ospa ptaków

- na chorobę tę zapadają kury, in-

dyki, bażanty oraz bardzo wiele innych gatun-

ków ptaków dziko żyjących. Ospa wywoływana

jest przez zarazek należący do rodziny

Poxvi-

ridae.

Na zakażenie wirusem ospy narażone są

ptaki niezależnie od płci i wieku.

Najczęstszą przyczyną rozprzestrzeniania się

infekcji jest wprowadzenie do stada zakażo-

nego osobnika. Źródłem zakażenia może być

także zanieczyszczona pasza i woda. W okre-

sie letnim, komary oraz muchy mogą przeno-

sić zakażenia zarówno w stadzie, jak i między

fermami.

Okres inkubacji choroby trwa od 4 do 20 dni.

W ospie kur, indyków i gołębi stwierdza się trzy

postacie choroby: skórną, śluzówkową (dyfte-

roidalną) oraz mieszaną. W przypadku posta-

ci skórnej typowe krosty ospowe lokalizują się

na głowie, grzebieniu i dzwonkach oraz na skó-

rze kończyn i w okolicy kloaki. Natomiast przy

postaci dyfteroidalnej w jamie dziobowej, prze-

łyku lub tchawicy obserwuje się obecność licz-

nych, żółtawych lub ciemnobrązowych sero-

watych nalotów, mocno przytwierdzonych do

Plik z chomika:

crazyraven

Inne pliki z tego folderu:

14_03_mituniewicz.pdf (164 KB)

14_03_mituniewicz.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: