Sustainable enterprise.pdf

(792 KB) Pobierz

This copy is for personal use

MBA 1/2011

Artykuły

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Abstrakt

JEL:

M10

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Kluczowe kategorie przyszłości w zarządzaniu to różnorodność i elastyczność, adaptatywność,

zdolność do reagowania na otoczenie i ukierunkowanie na spełnienie oczekiwań klienta, tak aby

nasze produkty i usługi satysfakcjonowały jego potrzeby. Szybko zmieniające się technologiczno-

społeczno-ekonomiczne otoczenie stwarza nowe wyzwania dla kreowania systemów zarzą-

dzania. Ciągle wzrastająca złożoność technologiczna oraz potrzeba dyfuzji informacji i wiedzy

wymagają wdrożenia nowych rozwiązań w zakresie technologii umożliwiającej jej użytkowanie.

W obrębie istniejących organizacji okazują się one poza zasięgiem możliwości starego, sztyw-

nego, hierarchicznego systemu podejmowania decyzji (Jamali 2005: 104–105). Złożoność tech-

nologiczna współczesnych systemów wytwarzania i zarządzania implikuje potrzebę posiadania

wyższego poziomu wiedzy potrzebnej pracownikowi i zaangażowania multidyscyplinarnego

(Briges 1996; Boyett, Boyett 2000). Przedsiębiorstwa działające w gospodarce opartej na wiedzy

odczuwają potrzebę intensywnego wykorzystania efektów szybkiego rozwoju nauki, techno-

logii, organizacji i zarządzania oraz całego zakresu szczególnych umiejętności i dynamicznie

for

Wprowadzenie

rso

Artykuł prezentuje zmiany paradygmatów zarządzania i koncentruje się na szcze-

gólnym, zdaniem autorów, megaparadygmacie współczesności –

sustainability.

Sustainability

wiąże się z uelastycznieniem i podtrzymywaniem życia organizacji.

Opierając się na zasadach holistycznego, stale rozwijającego się spojrzenia na rze-

czywistość, refleksji, współpracy, otwartości na zmiany, uczenia się oraz zaufania,

zmierza do oferowania nabywcom ponadprzeciętnej wartości.

Prof. dr inż. Wiesław M. Grudzewski

Katolicki Uniwersytet Lubelski

w.grudzewski@orgmasz.pl

Prof. dr hab. Irena K. Hejduk |

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

ihejdu@sgh.waw.pl

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicu

-d

istr

Przedsiębiorstwo przyszłości.

Zmiany paradygmatów

zarządzania

ibu

tio

„Master of Business Administration” 1/2011 (116): s. 95–111, ISSN 1231-0328, Copyright by Akademia Leona Koźmińskiego

pro

This copy is for personal use

Artykuły

MBA 1/2011

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Zmiany paradygmatów zarządzania

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

„Obecna korporacyjna koncepcja współczesnego przedsiębiorstwa znajduje się w głębokim kry-

zysie i wymaga zasadniczej zmiany czy reinwencji, aby można było uwolnić nowe źródła zasob-

ności i rozpocząć proces transformacji kapitalizmu menedżerskiego” (Krawiec 2008: 71).

Można zaryzykować stwierdzenie o pojawieniu się dysonansu między obecną teorią zarządza-

nia i naturą rzeczy. To skłania nas do podjęcia niezmiernie trudnego wysiłku sformułowania

nowych paradygmatów, które, nie będąc wszak dogmatami, mogą zostać zakwestionowane

w szybko zmieniającej się rzeczywistości. Dalecy jesteśmy od fundamentalistycznego podejścia,

które dąży do formułowania aksjomatów, „cudownych zasad” w zarządzaniu. Niemniej jednak,

Zarówno w zarządzaniu, jak i w innych naukach, które charakteryzuje ewolucja, następują

momenty przewartościowania dotychczasowych poglądów. Odczuwamy dziś wyraźnie kryzys

w naukach o zarządzaniu, mając nadzieję, że możemy sformułować nowe poglądy na temat zło-

żonej rzeczywistości dotyczącej współczesnego przedsiębiorstwa. Takie stanowisko jest nieobce

nie tylko nam, lecz także światowym autorytetom zarządzania. Wystarczy przywołać tu guru

zarządzania Druckera, czy Hamela, który stwierdza, że zarządzanie jest przestarzałe, że dotar-

liśmy do

końca zarządzania

(Hamel 2008: 9). Również polscy autorzy podkreślają, że współ-

czesny świat biznesu cierpi na brak wizji i porywających teorii (Jemielniak 2008). Ten nurt znaj-

duje wyraz w publikacjach poświęconych nowym kierunkom i instrumentom w zarządzaniu

(Grudzewski, Hejduk 2008; Kostera 2008; Rokita, Czakon, Samborski 2009; Trzcieliński 2005),

które stanowią odpowiedź na dezaktualizację dotychczasowych teorii. Pojawia się w nich prze-

konanie o potrzebie budowy nowych koncepcji w zarządzaniu w warunkach nowej gospodarki.

Konsekwencje współczesnego zarządzania trudno dzisiaj przewidzieć. W czasach Wielkiego

Kryzysu wrogość wobec przedsiębiorców doprowadziła do braku akceptacji dla słowa „zarządza-

nie” do tego stopnia, że dla zarządzania w sektorze publicznym przyjęto nazwę „administracji

publicznej” (Drucker 2000: 67). Dopiero w okresie powojennym termin „zarządzanie” wrócił

do łask. Dziś ponownie obserwujemy pewne niepokoje związane z zarządzaniem i naukami

o przedsiębiorstwie. Krawiec wyraża diagnozę obecnej rzeczywistości w słowach:

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

for

rso

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicu

-d

istr

rozwijających się kompetencji. Pracownicy wiedzy słusznie traktują stary system zarządzania

jako rozwiązanie, które w niedostatecznym stopniu wykorzystuje ich wiedzę i umiejętności

i nie uwzględnia ich gotowości do kreowania nowych rozwiązań, podejmowania inicjatywy

i odpowiedzialności. Współcześni pracownicy chcieliby, aby kierownictwo w coraz większym

stopniu zwracało uwagę na ich zasługi, sukcesy, wartości, sens działania i samorealizację (Stal-

lings 2000: 3–14). Jednocześnie trzeba stwierdzić, że również klienci są coraz lepiej wykształceni,

bardziej wysublimowani, bardziej dociekliwi i krytyczni, a więc w sumie bardziej wymagający,

jeśli chodzi o wydatkowanie pieniędzy na zakup produktów i usług (Chapman 2001: 55–68).

Tak więc nowe produkty powinny charakteryzować się wysoką jakością typu i wykonania, być

wytwarzane przy niskich kosztach własnych przy równoczesnym krótkim cyklu ich życia na

nieustannie zmieniającym się rynku globalnym.

ibu

tio

pro

This copy is for personal use

MBA 1/2011

Artykuły

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

1. Pojęcie zarządzania odnosi się do istoty przedsiębiorstwa i zasad jego funkcjonowania.

2. Istnieje lub powinna istnieć jedna, idealna struktura organizacyjna.

3. Istnieje lub powinien istnieć jeden właściwy sposób kierowania ludźmi.

Wraz z zakwestionowaniem starych reguł rozpoczyna się

etap poszukiwania nowych paradyg-

matów.

W zarządzaniu jest dużo więcej paradygmatów niż w naukach przyrodniczych, gdyż systemy

społeczne i technologiczne ulegają szybszym zmianom niż świat przyrody. Czasami spotykamy

się wręcz z konkurencyjnymi paradygmatami. Różne paradygmaty odzwierciedlają różne inter-

pretacje i aspekty współczesnego zarządzania, które coraz szybciej się zmieniają. Zarządzanie

należy do dyscyplin wieloparadygmatycznych. Szczególne znaczenie mają one dla menedżerów,

gdyż zawierają się w nich zestawy praktyk czy też wytycznych, które określają zachowania oraz

wskazują, w jakim kierunku należy zmierzać. Paradygmaty te dotyczą

systemów zarządzania

rozumianych jako:

„Zintegrowany zespół procesów oraz narzędzi, których przedsiębiorstwo używa dla rozwoju

swojej strategii, jej przełożenia na działania operacyjne, oraz dla monitorowania i usprawniania

ich efektywności” (Kaplan, Norton 2008: 64).

W zarządzaniu sukces odnoszą ci, którzy uczą się szybko nowych zasad i osiągają w nich

mistrzostwo, jak również ci, którzy wykorzystują proces informatyzacji dla funkcjonowania

swoich firm w gospodarce

informacjonalizmu,

albo inaczej

paradygmat informacyjno-techno-

logiczny,

czyli globalnego, usieciowanego informacyjnego kapitalizmu (Castells 2007), kapitali-

zmu informacji (Drucker 1999).

Paradygmaty współczesnego zarządzania znakomicie przewidział już w 1982 roku Robert Nais-

bitt w

Megatrends.

Trendy, które przewidywał już wtedy, to: decentralizacja, sieciowość, wyso-

kie technologie, społeczeństwo informacyjne. W tamtym czasie były one zaskakujące, dziś są

już powszechnie znane i odczuwane na każdym kroku. Już w 1997 roku w

Asian Megatrends

(tabela 1) zapowiedział też wzrost znaczenia Azji, w tym Chin, w budowaniu sieci biznesowych.

Kobiety będą odgrywać główną rolę w azjatyckich firmach, a sama Azja stanie się centrum

świata. Naisbitt uznał, że chińska sieć stanowi model organizacyjny XXI wieku. Jej siła wynika

z następujących cech (Bjerke 2004: 179–180):

This copy is for personal use only - distribution prohibited.



wiąże ona wiele firm zarządzanych autokratycznie przez właścicieli w sposób

ścisły i kontrolowany oraz niezawodny, co oznacza szybkie podejmowanie

decyzji oraz dużą wrażliwość na zmiany otoczenia,

for

rso

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicu

-d

istr

ibu

tio

podobnie jak Drucker, jesteśmy przekonani, „że konieczne jest przeanalizowanie i stworzenie

nowych, fundamentalnych zasad, dzięki którym rozwój teorii oraz praktyki zarządzania będzie

kontynuowany (Drucker 2000). Autor wskazuje, że poniższe tezy nie mają już racji bytu (Drucker

2000: 5):

pro

This copy is for personal use

Artykuły

MBA 1/2011

Chińczycy. Wzorem takiego układu jest internet: jest wysoce zdecentralizo-

wany i nikt nim nie kieruje (z wyjątkiem rynku),

This copy is for personal use only - distribution prohibited.



członkowie sieci ostro rywalizują ze sobą i nie dopuszczają nikogo z zewnątrz,

ale w razie potrzeby są w stanie współpracować,

z udziałem różnych miejscowych partnerów.

Mimo że w sieci chińskiej tkwi potencjał, trudno jednak przyznać mu główną pozycję jako formy

współdziałania ze względu na jej zawężony charakter.

Tabela 1

| Megatrendy azjatyckie

Gospodarek narodowych

Sieci

Głównej roli eksportu

Wpływu Zachodu

Kontroli rządu

Wiosek

Intensyfikacji pracy

Dominacji mężczyzn

Zachodu

Źródło: Naisbitt (1997).

Głównej roli konsumenta

Wpływ azjatycki

Dominacji rynku

Supermiast

Wysokich technologii

Dominacji kobiet

Wschodu

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

W ostatniej dekadzie obserwowaliśmy dynamiczny rozwój nowych form organizacyjnych,

związany z różnymi fazami rozwoju społecznego. Nastąpiło przesunięcie nacisku z kapitału

finansowego i rzeczowego na kapitał wiedzy i społeczny, jako generatorów ponadprzeciętnych

przychodów przedsiębiorstwa. Podstawową funkcją zarządzania stało się czynienie wiedzy

produktywną (Drucker 1992: 152). Towarzyszą temu zmiany w zakresie zarządzania zasobami

ludzkimi. Dominującym pracownikiem pod kątem wytwarzanej wartości jest

pracownik wiedzy

albo inaczej – pracownik sektora informacyjnego. Kategoria ta jest różnie definiowana w litera-

turze. Porat wiązał ją z czynnościami wykonywanymi na symbolach (producent wiedzy, dys-

trybutor wiedzy, specjalista od koordynacji i badań rynku, przetwarzający informacje, technik

i operator sprzętu informacyjnego). Inni autorzy (Eliasson, Folster, Lindberg, Pousette, Taymaz

1990) wyróżniają cztery typy zawodów informacyjnych związanych z takimi obszarami jak:

Morrison postuluje, że przyszłość będzie się kształtować pod wpływem paradoksów, sprzecz-

nych celów, technologii oraz absorpcji nowych zasad biznesowych i metod zarządzania (Morri-

son 1996).

for

rso

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicu

-d

istr



sieć umożliwia Chińczykom włączenie się do rozmaitych przedsięwzięć

ibu

tio



każdy może znajdować się w centrum i być własnym szefem, do czego dążą

pro

This copy is for personal use

MBA 1/2011

Artykuły

macji),

This copy is for personal use only - distribution prohibited.



przetwarzanie informacji (np. operacje biurowe),



dystrybucja informacji (np. edukacja),



obsługa infrastruktury informacyjnej.

Tabela 2

| Rozwój typów organizacji

Fazy rozwoju społecznego

Nowy typ organizacyjny

Podstawowa jednostka

organizacji ekonomicznej

Nowe formy kapitału

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Późne społeczeństwo

przemysłowe

Hierarchia

Podmiot jednostkowy

Kapitał ekonomiczny

Wczesne społeczeństwo informacyjne

Wielowymiarowe formy organizacyjne

(organizacje macierzowe...)

Podmiot zbiorowy

Kapitał wiedzy

Źródło: opracowanie własne na podstawie Wiesender, Cerny (2008).

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Przewiduje się, że będą rozwijać się społeczne normy oparte na zasadach, standardach, osobistej

odpowiedzialności. Różne obszary życia będą bardziej ustrukturyzowane oraz zorientowane na

społeczeństwo obywatelskie (Howe, Strauss 2007: 50). Ich stosunki z pracodawcą częściej będą

miały horyzont długofalowy. O ile młodzi z pokolenia X opuszczają pracodawcę, kiedy pojawi się

problem w miejscu pracy, o tyle Pokolenie Milenium („Tysiąclecia”), traktowanie niesprawiedli-

Aby pracownik wiedzy mógł być efektywny, musi dysponować nowymi kompetencjami, które

są ukierunkowane na kreatywność i zdolność konstruowania nowych produktów, usług, pomy-

słów. Wymienia się ich około 30, z czego najważniejsze to: orientacja na działanie, komunikacja,

kreatywność, krytyczne myślenie, orientacja na klientów, umiejętności interpersonalne, przy-

wództwo, praca zespołowa, ekspertyza techniczna. Charakterystyka pracowników wiedzy oraz

przedmiot ich pracy sprawiają, że konwencjonalne systemy zarządzania nie spełniają swojego

zadania. O ile dziś dzięki Taylorowi, ojcu naukowego zarządzania, wiemy wiele o podnoszeniu

produktywności pracy pracowników fizycznych, o tyle podnoszenie wydajności pracowników

umysłowych stanowi nowe wyzwanie. Kluczowe pytania związane z pracownikiem wiedzy

w ciągu kilkudziesięciu lat spowodują istotne zmiany w strukturze i naturze systemu ekono-

micznego (Drucker 2000: 167). Jest w tym obszarze miejsce na obiecujące nowe koncepcje zarzą-

dzania, które będą odzwierciedlać nie tylko naturę pracy, lecz także cechy pokolenia.

for

rso

Sieć

Motywowanie pracowników wiedzy jest szczególnie trudne, gdyż wyników ich pracy nie można

bezpośrednio nadzorować. Pozostaje najczęściej kontrola społeczna i zaufanie (Grudzewski, Hejduk,

Sankowska, Wańtuchowicz 2008a) oraz system ideologii, a także tożsamość poszczególnych akto-

rów, określające normy, z którymi pracownicy utożsamiają się całkowicie (Jemielniak 2008: 149).

Późne społeczeństwo informacyjne

Sieci/Heterarchia

Kapitał społeczny

(w tym zaufanie)

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicu

-d

istr

ibu

tio



produkcja informacji (np. nauka i technika, badania rynku, gromadzenie infor-

pro

Plik z chomika:

twoj.inzynier

Inne pliki z tego folderu:

Sustainable enterprise.pdf (792 KB)
W_1.pdf (1125 KB)
W_2.pdf (774 KB)
W_3 (1).pdf (4140 KB)
W_3.pdf (4140 KB)

Sustainable enterprise.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: