SKRYPT Prawo Cywilne - Część Ogólna by foxntimes
SKRYPT
Na podstawie książki:
Prawo cywilne – część ogólna. Zbigniew Radwański
9. wydanie C.H. Beck
Rozdział II – Źródła prawa cywilnego.
Źródła prawa – fakty uznawane w danym systemie prawnym za fakty prawotwórcze. Wskazują, kto, w jakich okolicznościach i jak ma postąpić.
è abstrakcyjne – ustanawiające pewne wzory zachowań
è generalne – kierowane do pewnej klasy adresatów z uwagi na jakąś ich wspólną cechę
I. Rodzaje źródeł prawa cywilnego to prawo stanowione, zwyczaje i prawo zwyczajowe, rola zasad współżycia społecznego, rola orzecznictwa oraz rola nauki.
1. Prawo stanowione.
– akty prawne powszechnie obowiązujące – źródła prawa cywilnego (regulują stosunki cywilnoprawne)
– akty wewnętrznie obowiązujące (art. 87, 93 Konst.) – nie są źródłami prawa cywilnego, ponieważ: art. 93 Konst. „Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.”
Rodzaje aktów prawa powszechnie obowiązującego.
Konstytucja F Ustawa F Ratyfikowana Umowa Międzynarodowa F
Rozporządzenia F Akty prawa miejscowego (art. 87 Konst.)
Akty te tworzą hierarchicznie skonstruowany system źródeł powszechnie obowiązujących aktów prawa stanowionego.
a. Konstytucja.
Najwyższe prawo Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konst.). Nie można nad nią uznawać jakiegoś wyższego systemu normatywnego, nawet prawa naturalnego. Znajduje bezpośrednie zastosowanie. Przepisy Konstytucji powinny być uwzględniane łącznie z przepisami innych aktów prawotwórczych.
b. Ustawy.
Uchwalane przez parlament w sposób ściśle określony w Konstytucji, a podpisuje i zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP Prezydent Rzeczypospolitej. Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw z Konstytucją, a sądy mogę przedstawić temu organowi pytanie prawne, co do zgodności ustawy z Konstytucją, jeśli od odpowiedzi na to pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
c. Ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowią część polskiego systemu prawnego i są bezpośrednio stosowane przez sądy. Jeżeli ratyfikacja umowy międzynarodowej wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w postaci ustawy, to walor takiej umowy jest wyższy do zwykłej ustawy.
d. Rozporządzenia.
Akty powszechnie obowiązujące, lecz w hierarchii stoją poniżej ustaw, pełniąc wobec nich funkcję wykonawczą. Wydają je określone organy na podstawie szczegółowego uprawnienia zawartego w ustawie. O zgodności rozporządzeń z Konstytucja lub ustawą orzeka TK.
e. Akty prawa miejscowego.
Źródła prawa powszechnie obowiązującego tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły i tylko w granicach ich kompetencji.
1a. Prawo Unii Europejskiej – włączenie europejskiego systemu prawnego do polskiego porządku prawnego oznacza przyjęcie norm już ustanowionych przez UE (acquis communautaire) oraz norm, które w przyszłości będą przez właściwe organy UE stanowione.
Podstawowe akty stanowione przez UE w zakresie stosunków cywilnoprawnych:
è rozporządzenia – znajdują bezpośrednie zastosowanie w Polsce nie mogące być przyjmowane przez prawo krajowe
è dyrektywy – wymagają wdrożenia przez właściwe organy państwowe polskiego do polskiego porządku prawnego
W momencie sprzeczności prawa unijnego z prawem krajowym pierwszeństwo zastosowania ma prawo unijne. Norma krajowa nie traci ważności z mocy prawa. Z góry powinno się niwelować z polskiego porządku prawnego normy niezgodne z prawem unijnym.
2. Zwyczaje i prawo zwyczajowe.
a. Zwyczaje – powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w danych stosunkach społecznych praktyka określonego postępowania. Fakty społeczne, notoryjnie znane ustalane w drodze normalnego postępowania dowodowego przez zeznania świadków lub opinie biegłych. Nie są faktami prawotwórczymi, natomiast pośrednio uzyskują doniosłość prawną, ponieważ w wielu przypadkach przepisy prawne odsyłają do nich wskazując sądowi bardziej szczegółowe od ogólnych norm podstawy do orzekania.
Można wyróżnić zwyczaje: ustalone (art. 56, 65 KC), przyjęte (art. 384, 788 KC) oraz miejscowe (art. 287, 298 KC). Doniosłość prawną mają tylko zwyczaje ustalone.
Przesłanka konieczną nie jest ich znajomość, ale przynależność do grupy społecznej, w której określony zwyczaj jest upowszechniony. Za ich respektowaniem przemawia wzgląd racjonalny, należy je także poddać ocenie wartościującej oraz łączyć z zasadami współżycia społecznego. Organ orzekający nie może się kierować zwyczajami niezgodnymi z bezwzględnie wiążącymi normami prawnymi.
b. Prawo zwyczajowe – norma prawna, praktyka stałego stosowania przez organ państwowy określonej reguły postępowania. Praktyka dokonywania czynności prawnych.
Prawo zwyczajowe powstaje obok (preter), a nie przeciwko (contra) prawu stanowionemu.
3. Rola zasad współżycia społecznego.
Zasady współżycia społecznego.
Pojęcie.
Wartość lub reguła moralna odnosząca się do stosunków międzyludzkich. Odwołują się do powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości, które są zarazem dziedzictwem i składnikiem kultury europejskiej.
è Odnoszą się jedynie do postępowania jednych osób wobec innych, muszą odnosić się do motywu ludzkich działań, a nie wyłącznie do przeżywanych postaw, które nic nie wykazują.
è Są to zasady współżycia społecznego, które nie są jednocześnie obowiązującymi normami prawnymi, bo jeśli są równobrzmiące to są po prostu normami prawnymi.
Zalicza się do nich także normy obyczajowe.
normy moralne ≠ normy obyczajowe
Normy moralne przestrzega się, gdyż znajdują aprobatę w przeżyciach oceniających osób (są dobre), natomiast normy obyczajowe stosuje się z nawyku społecznego, dlatego, że tradycja nakazuje zachować się w dany sposób.
Funkcja.
Klauzule ustawowe odsyłające do zasad współżycia społecznego, polegające na nadaniu prawu większej elastyczności. Pojęcie nieostre, gdyż niepoddaną się kodyfikacji lub weryfikacji. Sąd powołując się na zasady współżycia społecznego jasno powinien formułować normę moralną, jaką miał na względzie.
Obowiązywanie.
Nie obowiązują samoistnie na podobieństwo ustawowych norm prawnych. Wpływają jedynie na ocenę stanu faktycznego, dokonywaną w toku stosowania prawa.
Zakres zastosowania.
Jest określony w przepisach prawa, jego role to:
- element elastycznego doprecyzowania treści
- kwalifikują pewne zdarzenia kreujące stosunki cywilnoprawne
- pomoc przy wykładni oświadczeń woli
- instrument zapobiegający powstaniu konsekwencji prawnych
Zasady te odnoszą się zarówno do osób fizycznych jak i osób prawnych.
II. Ważniejsze rodzaje norm i przepisów prawa cywilnego.
1. Struktura normy prawnej.
POPRZEDNIK F NASTĘPNIK
hipoteza dyspozycja
wskazany jest adresat oraz określony jest normatywny
okoliczności jej zastosowania skutek prawny oraz nakazane
zachowanie się adresata normy
zakres stosowania normy zakres normowani
sankcja – określa, w jaki sposób powinny zareagować organy państwowe w razie niezastosowania się adresata do nakazanej normy.
Norma a przepis prawny.
Przepis prawny – samodzielne jednostki redakcyjne zawarte w aktach normatywnych (artykuły, paragrafy, a nawet poszczególne zdania).
Norma prawna – wiele przepisów podanych dodatkowo jeszcze odpowiedniej wykładni.
2. Rodzaje norm prawa cywilnego.
kryterium jest sposób, w jaki prawodawca określa okoliczności ich zastosowania i charakter ich mocy wiążącej (maja one na celu uzupełnienie treści stosunku prawnego w zakresie nieuregulowanym przez strony)
è normy bezwzględnie wiążące (imperatywne, bezwzględnie stosowane, ius cogens) – ich zastosowanie nie może być wyłączne lub ograniczone wola (decyzją) stron jak również odmiennym zwyczaje. Stosunki prawne regulowane przez strony są dokonywane w sposób wyznaczony przez przepisy prawa.
è normy względnie wiążące (dyspozytywne, uzupełniające, ius dispositivum, ius suppletivum) – znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy same strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej normie
è normy semiimperatywne (jednostronnie bezwzględnie obowiązujące) – normy wyznaczające minimalny zakres ochrony interesów jednej strony i dlatego zastosowanie ich może być uchylone lub ograniczone przez stronę tylko, gdy postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony objętej ochroną normatywną
è normy kompetencyjne – normy, które nakładają na kogoś obowiązek reagowania na dokonanie czynności konwencjonalnej. Przyznają kompetencję, upoważniają określony podmiot do dokonania czynności konwencjonalnej z tym skutkiem, że powstają dla kogoś jakieś obowiązki. Ich realizacja zapewniona jest sankcjami. Wskazują jedynie jak należy się zachować, aby osiągnąć zamierzone cele.
czynności konwencjonalne – zachowanie człowieka, któremu pewne „reguły sensu” przypisują jakieś swoiste znaczenie,
konwencjonalne, ponieważ chodzi o znaczenie nakazane w jakimś sztuczny sposób regułami senesu np. reguły gry w piłkę nożną czy zawarcie umowy.
Tylko działania dokonane przez określone osoby i w określonych okolicznościach wskazanych w regułach sensu są ważne, czyli przybierają znaczenie konwencjonalne. Owe „reguły sensu” nadają pewnym zachowaniom określonych osób swoiste znaczenie nakazujące tylko rozumieć te zachowania i nic więcej.
è...
WPIA.KATOWICE