systemy wyborcze.pdf

(301 KB) Pobierz
KANCELARIA SENATU
BIURO ANALIZ I DOKUMENTACJI
Dział Analiz i Opracowań Tematycznych
Koncepcje
systemów wyborczych
OPRACOWANIA TEMATYCZNE
OT–578
MARZEC 2010 ROK
©Copyright by Kancelaria Senatu, Warszawa 2010
Opracowanie:
Andrzej Krasnowolski
Biuro Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu
Dyrektor – Agata Karwowska–Sokołowska – tel. 022 694 94 32, fax 022 694 94 28,
e–mail: sokolows@nw.senat.gov.pl
Wicedyrektor – Ewa Nawrocka – tel.022 694 98 53,
e–mail: nawrocka@nw.senat.gov.pl
Dział Analiz i Opracowań Tematycznych tel. 022 694 98 04, fax 022 694 99 06
Spis treści
I. Wiadomości wstępne
II. Ordynacje wyborcze na
świecie
1. Systemy większościowe
a. System większości względnej w okręgach jednomandatowych
b. System większości bezwzględnej w okręgach jednomandatowych
c. System większości względnej w okręgach kilkumandatowych
d. Głosowanie większościowe kilkumandatowe na listy partyjne
e. Głosowanie alternatywne
2. Systemy proporcjonalne
a. Ordynacja proporcjonalna: metody rozdziału mandatów
b. System wyborów proporcjonalnych z głosowaniem na listy
c. System pojedynczego głosu przechodniego
3. Systemy mieszane
a. System pojedynczego głosu nieprzechodniego
b. System głosu podwójnego bez wyrównania
c. System głosowania mieszanego z wyrównaniem
III. Ordynacje wyborcze w Polsce
IV. Uwagi końcowe
Bibliografia
4
10
11
12
12
13
13
14
15
15
17
19
19
20
21
22
23
25
28
3
I. Wiadomości wstępne
Zasadą funkcjonowania każdego społeczeństwa demokratycznego jest sprawowanie
władzy przez osoby popierane przez większość. Większość wyraża swoją wolę poprzez udział
w głosowaniu. Obowiązują więc
zasady, umożliwiające wszystkim obywatelom udział
w wyborach. Wybory służą do obsadzania rozmaitych stanowisk w państwie, od wójta po
prezydenta kraju, oraz do wyłaniania ustawodawczych ciał kolegialnych, od rady gminy po
obie izby parlamentu. Prawo do udziału w rzetelnie przeprowadzanych wyborach należy do
kanonu praw człowieka i obywatela. Zarazem też rozumienie pojęcia „rzetelne wybory” bywa
bardzo rozmaite i rozmaite są rozwiązania przyjmowane w konstytucjach i ordynacjach
wyborczych, obowiązujących we współczesnych społeczeństwach demokratycznych. Nie ma
więc jednolitego wzorca przeprowadzania wyborów. Przyjmuje się jednak,
że
warunkiem
uznania danego państwa za demokratyczne są wolne wybory parlamentarne. Spełniają one
standardy demokracji, jeśli są powszechne, równe, tajne i bezpośrednie.
System wyborczy jest zbiorem zasad, rządzących wyborami, które
de facto
wpływają
bezpośrednio na wynik wyborów – w istotnym stopniu decyduje on o charakterze ustrojowym
państwa oraz kształcie jego sceny politycznej. Zgodnie z założeniami system wyborczy
przekłada wynik głosowania powszechnego na miejsca zajmowane przez kandydatów na
stanowiska w organach uchwałodawczych, reprezentujących siebie lub partie polityczne
i ugrupowania wyborcze. Ale w istocie wynik wyborów jest odbiciem procedury wyborczej,
a nie faktycznie oddanych głosów, odzwierciedlających preferencje wyborców.
Ordynacja wyborcza jest zbiorem przepisów regulujących sposób przeprowadzenia
wyborów ze szczególnym uwzględnieniem sposobu liczenia głosów, co ma szczególne
znaczenie w wyborach parlamentarnych w przypadku ordynacji proporcjonalnej.
Systemy wyborcze powinny być dostosowane do warunków i potrzeb danego
państwa. Ich charakter może wynikać z tradycji (np. Wielka Brytania), doświadczeń
historycznych (np. Niemcy) czy zróżnicowania kulturowego i etnicznego.
Kształt systemu wyborczego w poważnym stopniu jest wynikiem gry interesów partii
politycznych. Układ partyjny w parlamencie może spowodować, iż ustawodawca kierując się
przewidywanymi zyskami politycznymi w wyborach, wprowadzi instrumentalnie korzystne
dla siebie uregulowania prawa wyborczego. Wprowadzenie nowych regulacji w prawie
wyborczym spowodowane jest kalkulacjami i przewidywaniami liderów partyjnych,
że
4
Koncepcje systemów wyborczych
system ten będzie działał na korzyść ich partii. Czasami takie rachuby, jak wykazują
doświadczenia historyczne, są bardzo zawodne.
System wyborczy w sposób znaczący determinuje naturę politycznej rywalizacji
w czasie kampanii wyborczej. Może on zwiększyć lub ograniczyć liczbę partii
reprezentowanych w parlamencie. System wyborczy wpływa również na kształt systemu
partyjnego. Wzajemne interakcje między systemem wyborczym a systemem partyjnym są
skomplikowane. Francuski politolog Maurice Duverger sformułował w 1951 roku
w odniesieniu do większościowych i proporcjonalnych systemów wyborczych prawo,
głoszące, iż istnieje relacja między zastosowaną formułą wyborczą a kształtem systemu
partyjnego
1
.
Dwa główne rodzaje systemów wyborczych to
system większościowy
i
system
proporcjonalny.
System proporcjonalny ma zastosowanie wyłącznie w wyborach do ciał
kolegialnych.
Najstarszą zasadą dokonywania wyborów była
zasada jednomyślności.
Starożytne
źródła
wskazują,
że
była ona powszechnie obowiązująca w zgromadzeniach najstarszych
kultur miejskich Mezopotamii, w Sumerze, Asyrii, Babilonie, na agorach Aten i Sparty, na
zgromadzeniach
plemion
germańskich,
w
starożytnych
kulturach
Mezoameryki
prekolumbijskich i we wczesnych wspólnotach chrześcijańskich. Formalnie zasada
podejmowania decyzji na drodze jednomyślności została zapisana w Kodeksie Justyniana
(opracowanym w latach 528–534), w którym zostało przesądzone, iż „co dotyczy podobnie
wszystkich powinno być zaaprobowane przez wszystkich”.
2
Również kościół katolicki przyjął
w V wieku zasadę „kto rządzi wszystkimi powinien być wybrany przez wszystkich” – nadal
obowiązuje ona podczas wyboru papieża.
System większościowy
w kulturach ludzkich był stosowany prawie od zawsze do
podejmowania zbiorowych decyzji oraz wyboru reprezentantów danych zbiorowości. Ale
zasada wyborów większościowych została ponownie odkryta i prawnie uzasadniona oraz
uregulowana w czasach nowożytnych. Obecnie system wyborów większościowych związany
jest silnie z tradycją angielską i ma powszechne zastosowanie w krajach anglosaskich. W
większości wyborów przeprowadzanych przy zastosowaniu ordynacji większościowej
każdemu okręgowi wyborczemu przypada jeden mandat. Uzyskuje go kandydat, który
Maurice Duverger,
Les Partis Politiques,
Librairie Armand Colin, Paris 1951.
Cyt. za J. M. Colomer,
The Strategy and History of Electoral System Choice,
s.15, w: Colomer Joseph M. ed.,
Handbook of Electoral System Choice,
Palgrave-Macmillan, London 2004, s. 3-78. Autor ten przedstawił
szczegółowy przegląd historycznych koncepcji metod wyborczych.
2
1
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin