TABELE do książeczki antarktyda.docx

ANTARKTYDA - ROŚLINNOŚĆ I ZWIERZĘTA

Surowość klimatu sprawia, że rozwój świata roślinnego i zwierzęcego jest ograniczony. Skąpa roślinność występuje na skrawkach lądu wolnych od lodu, tzn. w "oazach" oraz na wybrzeżach. Są to najczęściej kolonie mchów i porostów oraz naśnieżnych glonów. Najbardziej rozpowszechnione są porosty, które zdołały przystosować się do tak skrajnych warunków życia. Potrafią one pobierać wodę bezpośrednio ze śniegu przy temperaturze nawet -17°C. Tylko na Półwyspie Antarktycznym znaleziono trzy gatunki roślin kwiatowych. 

Faunę wybrzeża reprezentują przede wszystkim ptaki: pingwiny, mewy, albatrosy; ssaki są reprezentowane przez foki. Ponadto na lądzie można spotkać nieliczne gatunki owadów, skorupiaków i pierwotniaków. 

W wodach antarktycznych żyją głowonogi, kraby, ryby, wieloryby i kryle. Olbrzymie zasoby kryla mogą odegrać znaczną rolę w walce z problemem głodu na świecie.

ANTARKTYDA - KLIMAT

Spośród kontynentów kuli ziemskiej Antarktyda ma najsurowsze warunki klimatyczne. Temperatury dodatnie notuje się w niektórych okresach "lata" polarnego na wybrzeżach morskich. Wewnątrz lądu, z wyjątkiem "oaz", temperatura jest zawsze ujemna. W 1976 roku zanotowano tu najniższą temperaturę na Ziemi (-89°C na stacji Wostok). Najwyższa temperatura jaką zanotowano na Antarktydzie wynosiła 9,9°C. Średnie miesięczne temperatury powietrza wynoszą od -20°C do -70°C. Roczne sumy opadów są niewielkie, jednak ze względu na brak topnienia lodu następuje systematyczny przyrost grubości lodowca o około 4-6 cm na rok.

Od wnętrza kontynentu ku wybrzeżom wieją bardzo silne wiatry. Na wybrzeżu Ziemi Adeli znajduje się tzw. biegun wiatrów, gdzie występują najsilniejsze stałe wiatry na Ziemi dochodzące do 308 km/godz. Wybrzeża i wyspy antarktyczne mają klimat znacznie łagodniejszy. Na Szetladach Południowych w ciągu czterech miesięcy w roku temperatura przekracza 0°C, a w najchłodniejszym wynosi -6°C.

ANTARKTYDA – LODOWE POJĘCIA

Lądolód -  gruba warstwa lodu przykrywająca wielki obszar ziemi; występuje na Antarktydzie i Grenlandii. W Polsce występował podczas zlodowaceń plejstoceńskich.

Lodowiec szelfowy – brzeżna część lądolodu, która unosi się swobodnie na powierzchni wody, podczas gdy jego podstawa jest zanurzona. Powierzchnia lodowca szelfowego jest niemal zupełnie płaska i na ogół kończy się lodowym klifem, od którego oddzielają się góry lodowe. Innymi słowy, lód szelfowy to przesuwające się masy lodowe, które u czoła tworzą barierę lodową, od której odrywają się fragmenty tworzące luźno pływające góry lodowe.

Góra lodowa – zwarta bryła lodu od lodowca i pływająca po powierzchni wody lub osiadła na dnie.

ANTARKTYDA – „ZIEMIA NICZYJA”

Antarktydę określa się mianem „niczyjej ziemi”, ponieważ nie należy do nikogo. W 1959 roku, po podpisaniu traktatu antarktycznego, ustalono, że kontynent wydzielony jest jako naturalna rezerwa, przeznaczona do wykorzystania w celach pokojowych i naukowych.

Na Antarktydzie naukowcy z różnych krajów ściśle ze sobą współpracują. W wyniku tego odkryto na kontynencie wiele znaczących bogactw mineralnych: węgiel kamienny, ropę naftową, złoto, platynę, miedź. W trakcie ustaleń dokonanych podczas traktatu antarktycznego, ustanowiono zakaz wydobycia minerałów, co najmniej do roku 2048 z myślą o przyszłych pokoleniach.

ANTARKTYDA – CZĘŚĆ WSCHODNIA I ZACHODNIA

Antarktydę dzieli się na dwie części: większą Antarktydę Wschodnią (10,5 mln km2) i znaczenie mniejszą Antarktydę Zachodnią (3,5 mln km2), które oddziela pasmo Gór Transantarktycznych rozpościerających się od zachodniego brzegu Morza Rossa po wschodni brzeg Morza Weddella. 

Antarktyda Zachodnia jest archipelagiem wysp z dobrze rozwiniętą linią brzegową. Daleko, poza koło podbiegunowe południowe, wysunięta jest Ziemia Grahama, przez którą biegnie pasmo młodych gór fałdowych, mające swe przedłużenie na Ziemi Marii Byrd, aż po Morze Rossa.
W paśmie tym znajduje się najwyższy punkt kontynentu - Vinson o wysokości
5 140 m. n. p. m.

ANTARKTYDA – JEZIORO WOSTOK

Pod lądolodem Antarktydy znajduje się ok. 145 jezior. Największym z nich jest odkryte w 1996 roku Jezioro Wostok, położone ok. 4000 m pod rosyjską stacją badawczą o tej samej nazwie.

ANTARKTYDA – STACJE BADAWCZE

Na Antarktydzie znajdują się dwie polskie stacje naukowo- badawcze: stacja „Dobrowolski”, położona w Oazie Bungera we wschodniej części kontynentu, stacja im. H. Arctowskiego, położona na wyspie Króla Jerzego w zachodniej części kontynentu.

ANTARKTYDA – UKSZTAŁTOWANIE TERENU

Antarktydę w 98% pokrywa lądolód o średniej grubości 1 880 m. Pozostałe 2% przypada na nunataki (wystające nad powierzchnię lądolodu nagie skały) oraz tereny skaliste na wybrzeżu kontynentu, pozbawione pokrywy lodowej. Średnia wysokość czaszy lodowej wynosi 2 040 m - Antarktyda jest więc najwyżej położonym kontynentem świata. Maksymalna wysokość czaszy lodowcowej sięga 4 010 m n. p. m., a jej maksymalna grubość wynosi 4 744m. Objętość wody uwięzionej w lądolodzie szacuje się na około 31 mln km3. Gdyby lądolód Antarktydy stopniał, poziom wszechoceanu podniósłby się o 73 m., co spowodowałoby zatopienia około 10% powierzchni lądów. Bardzo wiele miast i osiedli położonych na wybrzeżach morskich, a także na obszarach nizin znalazłaby się wtedy pod wodą.

ANTARKTYDA – CIĄGLE W RUCHU

Lądolód Antarktydy podlega nieustannemu ruchowi. Od wnętrza lądu ku wybrzeżom "płyną" strumienie lodu z szybkością 20-30 m na rok. Pokrywają one znaczne powierzchnie mórz przybrzeżnych tworząc lodowce szelfowe. Ogólna ich powierzchnia jest pięciokrotnie większa od powierzchni Polski. Na skutek wahania powierzchni morza odrywają się olbrzymie góry lodowe (tzw. cielenie się lodowca) stwarzające niebezpieczeństwo dla statków. Góry lodowe są ogromnymi rezerwuarami wody słodkiej, która być może znajdzie wykorzystanie w niedalekiej przyszłości. Lodowce szelfowe są trudno dostępne od strony morza, gdyż urywają się wysokimi i stromymi barierami, np. Bariera Rossa (80 m. wysokości i 950 km długości).