występowanie
cechy budowy
biologia
znaczenie medyczne
Epidemiologia
wykrywanie / profilaktyka/ zwalczanie /
ARGAS REFLEXUS /europejski obrzeżek gołębi/
-Europa Zach, Pd, Śr
-pospolity w Polsce Zach
-gat. synantropijny
LARWA ciało prawie okrągłe, pokryte luźno szczecinkami, w grupach chetotaksyjnych
NIMFY I F. DOROSŁE ciało owalne, spłaszczone grzbietobrzusznie, popielate (szarobrązowe) , liczne fałdki, brodawki itp., charakt. struktury obrzeża-regularne fałdki, organ Hallera z charakt. sensillą buławkowatą
-cykl trwa 255dni-2,5roku <zależy od war. środowiska>
-2-4 stadia nimfalne
*przy braku gołębi atakują człowieka
*stres, reakcje alergiczne (świąd, ból głowy, gorączka, osłabienie, obrzęk z rumieniem), zatrucia (nudności, biegunka, zawroty głowy, uczucie niepokoju, przyspieszone tętno, nawet omdlenia)
*wywołuje paraliż kleszczowy !!!
*rezerwuar i przenosiciel:
-w. Grand Arbaud i Ponters
-w. kleszczowego zapalenia mózgu TBEV
-r. gorączki Q
-pa. salmonellozy ptasiej
*brudnobiałe grudki u wylotu szpar itp.
*stwarzanie war. uniemożliw. bytowanie obrzeżka w pobliżu ludzi
*dezynsekcja (akarycydy); powtarzanie zabiegów dezynsekcyjnych; repelenty
IXODES RICINUS /kleszcz europejski leśny, pospolity/
-prawie cała Europa, pn-zach Afryka, Azja Mniejsza
-najpospolitszy kleszcz w Polsce
SAMIEC ciało owalne, jasno do ciemnobrązowy; ryjek krótki, szeroki, zęby hypostomu dobrze rozw, cała pow. grzbietowa pokr. tarczką grzbietową, tarczki oddechowe owalne, 4 pary nóg, otwór płciowy na poz. 3pary bioder, odbyt z charakt. zaworem z zastawkami
SAMICA inna budowa gnatosomy, nie ma tarczek brzusznych, głodna-czerwona, najedzona-brunatna, hyptostom kształtu lancetowatego, otwór płciowy na poz. 4pary bioder
NIMFA podobna do samicy, mniejsza, ciało okrągłe, brak pół porowych na podst. gnatosomy, nie całkiem wykszt. otwór płciowy
LARWA podobna do nimfy, mniejsza, 3pary odnóży krocznych, brak tarczek oddechowych i zawiązków otwory płciowego
*duża plastyczność ekologiczna
*kleszcz trójżywicielowy (najczęściej, też 1 i 2)
*cykl 1-7lat <zal. od war. klimatycznych>
*jaja złoż. na podlożu èlarwy èI żywiciel (drobne ssaki, gady, ptaki; 3-6dni) èodczepiają się, bęc na ściółkę è nimfa èdorozwój, aktywniejsza èII żywiciel (ssaki, ptaki, człowiek; 4-7dni) è bęc na ściółkę èpostać dorosła èIII żywiciel (duże ssaki, człowiek; 6-14 dni) ènajedzone samice èjaja
*w Polsce od wczesnej wiosny do jesieni
*głodne kleszcze atakują całą dobę
*duża zn. medyczne i weterynaryjne
*2 rodz. śliny – I tworzy futeralik (pochewkę) cementową dookoła narz. gębowych kleszcza; II wyw. rozpad tk. żywiciela, zapobieg. krzepnięciu krwi+subst. toksyczne dla człowieka
*samicaèostra reakcja zapalna z zespołem krwotocznym +jama międzytkankowa
*larwa, nimfa èmniejsze zmiany, bez krwotoków
*zatrucia, ogólne reak. alergiczne i stresowe
PARALIŻ KLESZCZOWY
*objawy wstępne- złe samopoczucie, zmęczenie, brak apetytu, bóle głowy, wymioty
*k.dolne – zaburzenia koordynacji, ataksja, osłabienie mięśni –kilka godzin – tułów – k. górne – szyja, gardło – twarz; wiotkie symetryczne porażenie kończyn, trudności w mowie, oddychaniu i połykaniu, objaw Romberga (brak obj. Hoffmana i Babińskiego, temp. prawidłowa, obraz krwi w porządku)
*śpiączka i zgon (faza końcowa)
è usuwanie kleszczy !!!
*pierwsze objawy po kilku dniach od rozp. inwazji
*przenosiciel i rezerwuar:
-w. kleszczowego zapalenia mózgu TBVE i CEEV
-kr. boreliozy z Lyme
-w. szetlandzkiego zapalenia mózgu LIV
-w. krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej CCHFV
-w. Uukuniemi UUKV
-w. z grupy Kemerovo KEMV
-r. gorączki kleszczowej owiec
-pa. durowe
-pa. tularemii
-pa. listeriozy
-pa. brucelozy
-wł. różycy
-liczne pierwotniaki wyw. choroby zwierząy
*ochronne ubrania
*częste przeglądy pow. ciała i ubrań
*unikanie chodzenia szlakami zwierząt itp.
*nie spać bezp. na trawie
*repelenty
*usuwanie kleszczy (!) <n. gębowe często zostają w skórze!!>; nie natłuszczać; pęsetą, dokł. zdezynfekować
*zmiany w war. mikroklimatycznych siedlisk
DERMACENTOR RETICULATUS /kleszcz łąkowy/
-Europa i Azja Śr.
-2obszary:
*o. zachodnioeuropejski
*o. wschodni (rosyjski)
*łąki, rzadkie zarośla, wyręby, tereny podmokłe
najedzone-owalne, tylna cz. idiosomy z karbami tw. 11 płatów (tzw. girlandy), kleszcz średniej wielk, płaski lub lekko wypukły, biały emaliowany rysunek na tarczce grzbietowej – charakt. dla gatunku, u samców brak tarczek brzusznych, krótka szeroka gnatosoma
*polifagiczny, pasożyt przygniazdowo-norowy
*trójżywicielowy cykl rozw.
*p. dorosła – duże i śr. wlk. ssaki
*młode – ssaki owadożerne, gryzonie
*rzadko atakuje człowieka
*cykl zazw. 1rok
*larwy 4-5dni
*nimfy 6-10dni
*dorosłe 10-14dni
*2okresy akt – wiosenny i jesienny
*f. młode – akt. tylko w okr. ciepłym
-duże znaczenie w przenoszeniu i podtrzymywaniu ognisk chorób transmisyjnych
-nie wyw. paraliżu kleszczowego
przenosiciel i rezerwuar:
*w. środkowoeuropejskiego kleszczowego zapalenia mózgu TBEV
*w. krymskiej goraczki krwotocznej OMSKV
*r. gorączki śródziemnomorskiej
*pa. tularemii
*pa. durowe
* wł. różycy
*pa. listeriozy
*pierwotniaki chorobotwórcze dla zwierząt
*jak u kleszcza pospolitego
DEMODEX FOLLICULORUM /nużeniec ludzki/
-kosmopolityczny
-b. pospolity
*małe roztocze, larwy, nimfy i f. dorosłe b. do siebie podobne, ciało podłużne, robakowate; 3odc ciała – gnatosoma +chelicery i 3członowe głaszczki, podosoma +nogi (3pary i u larwy, 4u nimf i dorosłych), opistosoma ; poprzecznie prążkowany <że niby członowaty…>
*stały pasożyt skóry, w torebkach włosów i gruczołów ł., na nosie, zewn. kanale słuchowym, czole, brodzie, twarzy, bruździe nosowogardłowej, kilka w jednej torebce
*jajo èlarwa èprotonimfa ètritonimfa èpostać dorosła
*w war laborat. – cykl ok. 14dni
*zazw. nie wyw. zmian patologicznych (rozszerzenie torebek włosowych, trądzik z zaróżowieniem, wągry, zapal. spojówek)
*ciężkie choroby, a nawet śmierć żywiciela zwierzęcego
*zakażenie przez kontakt
*ekstensywność zwiększ. się z wiekiem
*bardziej u kobiet z kremami
*w sprzyj. war. mogą żyć kilka dni bez człowieka
*mogą przenosić pr. trądu i grzybice
*mogą brać udz. w powst. chorób nowotworowych
Wykr:
Wycisnąć zaw. przez. łojowego na szkiełko +4%KOH lub kw. mlekowy +Bad. pod mikroskopem LUB preparaty w płynie Hoyera
*nie ma potrzeby leczenia
*mycie chorych miejsc wodą z mydłem z dod. heksachlorobenzenu
NEOTROMBICULA AUTUMNALIS /swędzik jesienny/
*gat. holoarktyczny (Europa, wsch i śr Azja, Ameryka Pn)
LARWA ciało czerwonopomarańczowe, owalne, podz. na gnatosomę i idiosomę, pokr. szczecinkami, tarczka grzbietowa pięcioboczna+ 5charakt. pierzastych szczecinek +2włoski zmysłowe, 2 pary oczu (jaskrawoczerwone plamki) n. gębowe – do przodu, nogi+pazurki
F. DOROSŁE i NIMFY kształt ósemki, gnatosoma +propodsoma +histerosoma, samica kremowa, nie ma oczu
*pasożyt fazowy – tylko stadium larwy
*dorosłe i nimfy – górna cz. gleby
*nieosłonięte, trawiaste obszary
*żywiciele- kury, myszowate, jeże, krety <człowiek przypadkowo>
*jajo è larwa è protonimfa è deutonimfa ètritonimfa è postać dorosła
*larwy żerują 3-4dni, a potem odpadają
*larwy żerujące na człowieku nie osiągają dojrzałości pł. i giną
*torebki włosowe i kanaliki potowe (gł. pas i nogi)
*nakłuwa warstwy zrogowaciałego naskórka i wstrzykuje ślinę (działanie histolityczne)
* TROMBIKULOZA – podobna do świerzbu, swędzenie, zaczerwienienie skóry, guzki i krosty
*zagrożenie dla ludzi pracujących w polu
*inne gat. swędzików przenoszą r. duru zaroślowego, gorączki rzecznej japońskiej, duru wiejskiego i duru orientalnego
*odzież ochronna nasycona repelentami
*opryskiwanie akarycydami terenów z larwami
*zwalczanie – podobnie jak świerzb
DERMANYSSUS GALLINAE /ptaszyniec, dręcz (nie gnęb i nie dokucz!) kurzy/
*roztocze drobne, owalne, głodne-białawe (żółtobrązowe), najedzone-jasnoczerwone (rubinowe)
SAMICA idiosomy z charakt. tarczką na str. grzbietowej, na str. brzusznej 3tarczki, przetchlinki po bokach, gnatosoma wydłużona, schitynizowana (przekłuwanie i ssanie!)
SAMIEC silnie rozw. tarczka grzbietowa, na str. brzusznej jedna tarczka z trzech, gnatosoma przekszt. w aparat kopulacyjny
*gniazda dzikich ptaków, ale też u tych udomowionych (kurniki, gołębniki)
*jajo èlarwa èprotonimfa èdeutonimfa è postać dorosła
*przy 20-25C 7-10 dni, mogą głodować kilka m-cy
*larwa 6-noga, mało aktywna, nieżerująca (zapasy z jaja)
*bezwzględny, czasowy, gniazdowo-norowy pasożyt
*często atakuje ludzi pracujących z ptakami (wchodzi na dłonie, a potem pod ubranie)
*ciemnoróżowe plami z plynem surowiczym, znikają po kilku godz. lub przekszt. się w grudki wysiękowe
*mogą powodować zapaleni skóry
*przenoszą:
-w. zapalenie mózgu St. Louis SLEV
-w. wschodniego i zachodniego końskiego zapalenia mózgu EEEV WEEV
-w. rosyjskiego wiosenno-letniego kleszczowego zapalenia mózgu RSSEV
-drobnoustroje chorobotwórcze ptaków
*wykr:
...
MedycynaMaterialy