978-83-64063-39-8-A.pdf

(1736 KB) Pobierz
PIOTR KALINOWSKI
POWIAT LUBLINIECKI
NA MAPIE
KAROLA DE PERTHEES
Z 1787 ROKU
KALETY 2014
Opracowano na podstawie oryginału mapy udostępnionego
w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej.
Wydawnictwo Piotr Kalinowski
Ks Drozdka 20
42-660 Kalety
ISBN 978-83-64063-39-8
KARTOGRAF KAROL DE PERTHEES
Niewiele dziś wiemy o twórcy jednego z najstarszych przedstawień
kartograficznych znacznej części naszego powiatu.
Wiemy, że urodził się 14 stycznia 1740 roku w Dreźnie jako nieślubny
syn hrabiego Hermana Karla von Keyserlinga, dyplomaty rosyjskiego na polskim
dworze oraz nauczyciela późniejszego króla polskiego Stanisława Augusta
Poniatowskiego, którego elekcję doprowadził do skutku na krótko przed swoją
śmiercią w 1764 roku i potomkini francuskich hugenotów osiadłych w Dreźnie.
W wieku 24 lat, w roku elekcyjnym 1764, za wstawiennictwem ojca,
zostaje mianowany nadwornym geografem Króla Polskiego, i to pomimo że
nobilitację przyznał sobie samodzielnie, dodając do brzmiącego po francusku
nazwiska „de”. Rok później staje na czele specjalnego zespołu kartografów, który
na zlecenie króla ma dokonać opracowania i wydania kompletnej i szczegółowej
mapy całego kraju. Posługując się materiałami opisowymi - itinerarimi,
miejscowymi pomiarami, rezultatami obserwacji astronomicznych jak i opisami
parafii zebranymi na podstawie prac ankietowych w latach 1783-1784 stwarza on
znakomite podstawy naukowe i badawcze do opracowania szczegółowej mapy. Do
roku 1795 sam opracowuje mapy 14 województw (tzw. "mapy szczególne") w
skali 1:220000, z których udaje mu się wydać drukiem zaledwie 5 map, pozostałe
zachowały się jako rękopisy.
Pułkownik de Perthees zmarł 21 listopada 1815 roku w Wilnie. Pozostawił
po sobie ogromną kartograficzną spuściznę, a pomimo to dla nas Górnoślązaków
pozostaje raczej nieznaną osobistością. Głównie dlatego, że jest to postać, którą z
naszym powiatem połączył przypadek.
KARTOGRAFIA POWIATU LUBLINIECKIEGO
W przeciwieństwie do pruskich kartografów, które obszary poza
jurysdykcją Króla Prus pozostawiali niewypełnione na kartach, zespól polskich
kartografów pod kierownictwem pułkownika de Pertheesa postanowił dokładnie
zilustrować również tereny leżące poza Rzeczpospolitą, a mieszczące się w ramach
mapy. Przy ich opracowywaniu, prócz istniejącej mapy księstwa opolskiego zespól
ten korzystał również z danych podróżników. Dzięki temu można dziś dokładnie
przyjrzeć się temu, jak w 1787 roku w dalekiej od Śląska Warszawie postrzegano
tereny leżące w powiecie lublinieckim.
Nie jest to pierwsza mapa powiatu. Ale z wcześniejszych map naszych
terenów tylko dwie, ze względu na swą szczegółowość, zasługują na specjalne
wzmianki.
Pierwszą szczegółową mapę Śląska zaczęto opracowywać jeszcze przed
Wojnami Śląskimi, w czasach panowania cesarza Karola, a do jej wydania doszło
w 1752 roku w Norymbergii. To mapa księstwa opolskiego porucznika Johanna
Wielanda. Niestety mapa ta, z uwagi na przyjmowanie na wiarę różnych, często
nawet świadomie fałszowanych danych, mimo wielkiej szczegółowości, nie
odzwierciedla w pełni ówczesnej rzeczywistości.
Mapa księstwa opolskiego Wielanda z 1736 roku wydana przez oficynę Homanna
w 1752 roku.
Kolejna mapa, która na dzień dzisiejszy niestety nie jest dostępna
szerszemu gronu badaczy, to przechowywana w Staatsbibliothek zu Berlin i
wykonana wyłącznie w jednym egzemplarzu
Kieges-Carte von Schlesien
opracowana w latach 1747-1753 przez majora Christiana von Wrede. Mapa ta, ze
względu na swą szczegółowość i toczące się wojny o Śląsk, została przez
Fryderyka II Wielkiego utajniona i dopiero w początkach XX wieku dostęp do niej
uzyskali nieliczni historycy. Ekipa pułkownika de Pertheesa tym bardziej nie
mogła mieć dostępu do tej wyjątkowej mapy, wobec czego w niniejszym
opracowaniu jedynie informuję o fakcie istnienia takiej mapy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin