Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest degeneracyjnym schorzeniem struktur kręgosłupa powodującym nieodwracalne zmiany w jego obrębie. Polega na przedwczesnym zużyciu się oraz zwyrodnieniu tkanek tworzących stawy, dyski, kręgi oraz inne części składowe kręgosłupa. W wyniku choroby dochodzi do uszkodzenia chrząstek stawowych, przebudowy kości wraz z tworzeniem się tzw. wyrośli kostnych, a także do powstawania torbieli podchrzęstnych. Konsekwencją tych zmian jest ogólne uszkodzenie struktur kręgosłupowych, powstawanie niestabilności jego części oraz deformacja całego kręgosłupa.
Rodzaje zwyrodnień kręgosłupa:
Choroba zwyrodnieniowa w obszarze kręgosłupa może przyjmować różne formy w zależności do miejsca schorzenia czy stanu dolegliwości bólowych. Wyróżnia się kilka postaci klinicznych tej choroby. Są to:
· choroba zwyrodnieniowa właściwych stawów kręgosłupa,
· choroba zwyrodnieniowa stawów unkowertebralnych (szyjnych),
· choroba zwyrodnieniowa segmentu kręgowego wtórna do przewlekłej przepukliny jądra miażdżystego,
· choroba zwyrodnieniowa kręgosłupowo-żebrowa,
· hiperostoza usztywniająca kręgosłupa.
Objawy choroby zwyrodnieniowej:
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa występuje przede wszystkim u osób starszych, mimo to może zacząć ujawniać się i rozwijać już u dorosłych powyżej 25 roku życia. Badania kliniczne pokazują, że aż 60% osób w wieku powyżej 60 lat cierpi na bóle związane ze zwyrodnieniami (głównie stawów). Na występowanie choroby wpływają szczególnie:
· późny wiek,
· czynniki etniczne,
· czynniki wrodzone,
· zła biomechanika stawów,
· nadwaga i otyłość,
· wykonany zawód,
· aktywność fizyczna
· duża masa kostna,
· poziom hormonów.
Początkowe objawy choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa nie wydają się być uciążliwe, towarzyszą im zwykle nieznaczne dolegliwości bólowe oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa ściśle uzależnione od stopnia zwyrodnienia. Nie należy jednak ignorować takich objawów i od razu podjąć stosowane kroki zapobiegawcze.
Nasilające się objawy choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa to przede wszystkim promieniujące bóle kręgosłupa np. do pośladków czy kończyn dolnych, stany mrowienia i drętwienia oraz ogólne osłabienie nóg podczas wykonywania ruchów. Ostre zespoły bólowe zaczynają pojawiając się w przypadku przemieszczania się i przepukliny elementów kręgosłupa (np. krążków międzykręgowych). Mogą one prowadzić do poważnych objawów neurologicznych (zaburzenia ruchu i czucia, niedowład, zaniki mięśni i tym podobne).
Leczenie choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa:
Terapia w leczeniu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa ustalana jest indywidualnie w zależności od rodzaju oraz stopnia zaawansowania schorzenia. W dużej mierze wystarczające jest leczenie zachowawcze uwzględniające przede wszystkim:
· leczenie farmakologiczne (odpowiednie leki),
· kinezyterapię oraz fizykoterapię, w tym rehabilitację ruchową,
· stosowanie wspomagających przyrządów ułatwiających poruszanie (sznurówki ortopedyczne, wkładki do obuwia),
· odpowiedni tryb życia (ustalona dieta i sposób żywienia, ćwiczenia zwiększające masę mięśniową).
Większość pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie kręgosłupa otrzymuje skierowanie na zabiegi fizykalne. Fizykoterapia jest jedną z form fizjoterapii i częścią medycyny fizykalnej, w której na organizm oddziałuje się rozmaitymi bodźcami fizycznymi, pobieranymi z natury lub wytwarzanymi specjalnymi urządzeniami. Leczenie fizykoterapeutyczne zmian zwyrodnieniowych polega na zastosowaniu takich metod jak krioterapia, magnetoterapia, elektroterapia czy ultradźwięki. Głównym celem leczenie fizykalnego jest zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz odczynu zapalnego, jak również zmniejszenie napięcia mięśniowego mięśni przykręgosłupowych. W drugim okresie leczenia pewne zabiegi łączy się ze sobą, wprowadzając terapię skojarzoną w celu osiągnięcia lepszych efektów leczniczych. Chorego włącza się do małych grup terapeutycznych, będących pod ciągłym nadzorem terapeuty.
Od początku lat 70 zaobserwowano coraz częstsze wykorzystywanie w fizykoterapii impulsowego pola magnetycznego ze względu na działanie przeciwobrzękowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Zmienne pole magnetyczne indukuje zmienne napięcie, które z kolei wzbudza pole elektryczne. Wpływając na potencjał błon komórkowych, powoduje nasilenie wymiany jonowej, a przyspieszając procesy elektroosmozy, stymuluje korzystne dla organizmu reakcje biochemiczne. Impulsowe pole magnetyczne usprawnia również krążenie obwodowe krwi, powodując lepsze zaopatrzenie tkanek w tlen i lepsze jego wykorzystanie. Związane to jest ze wzrostem ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi. Wśród właściwości leczniczych magnetoterapii podkreśla się działanie przeciwbólowe, a także przeciwzapalne, rozszerzające naczynia krwionośne, uspokajające oraz przyspieszające procesy regeneracyjne, takie jak gojenie ran i złamań kości.
Obecnie w medycynie i fizjoterapii stosowane są aparaty lecznicze, które wykorzystują działanie wolnozmiennych pól magnetycznych o częstotliwości mniejszej niż 100 Hz i indukcji magnetycznej od 0,1 do 20 mT. Przy tak dobranych parametrach zabieg określa się jako magnetoterapią. Do najważniejszych efektów działania pól magnetycznych o wartości indukcji 0,1-20 mT należą: działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, wpływ na szybkość przewodzenia aferentnego i eferentnego, mobilizacja mikrokrążenia, stymulacja krążenia obwodowego, działanie przeciwobrzękowe, przyspieszenie procesów regeneracji tkanek miękkich, przyspieszenie procesu zrostu kostnego, a także zwiększone wychwytywanie tlenu przez tkanki. Magnetoterapia jest skuteczną metodą leczenia schorzeń narządu ruchu. Wpływa miedzy innymi na leczenie zmian chorobowych o podłożu zwyrodnieniowym, a także na stany zapalne stawów. Do przeciwwskazań należą: choroba nowotworowa, ciężkie choroby serca i układu krążenia (np. ostra niewydolność wieńcowa, zaawansowane zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych), nadczynność tarczycy, choroby przewodu pokarmowego z zagrożeniem krwawienia, ostre choroby infekcyjne, a także elektroniczne implanty – np. rozrusznik serca. Systematyczne przedłużanie średniej długości życia, a tym samym starzenie się populacji, powoduje wzrost liczby pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu o podłożu zwyrodnieniowym, które stanowią podstawowe wskazanie do stosowania krioterapii. Główne działanie krioterapii to uzyskanie efektu analgetycznego (ból stanowi czynnik ograniczający wykonywanie ruchu), poprawa ukrwienia miejscowego oraz obniżenie napięcia mięśniowego. Umożliwia to prowadzenie następowej kinezyterapii w oparciu o zwiększenie zakresu ruchomości w stawach, bez odczucia bólu. Po zakończeniu ekspozycji na temperatury kriogeniczne gwałtowne rozszerzenie naczyń krwionośnych doprowadza do silnego przekrwienia mięśni szkieletowych połączonego ze wzrostem dopływu tlenu i nasilenie tempa metabolizmu. Ułatwia to usuwanie z mięśni zbędnych produktów przemiany materii. Powyższe zjawisko poprawię „kondycję” mięśnia i zmniejsza odczuwanie bólu. Krioterapia miejscowa oddziałuje wykorzystując skrajnie niskie temperatury nawiewu gazów bezpośrednio na wybraną okolicę ciała pacjenta objęte zmianami, dla osiągnięcia lokalnego efektu, ułatwiającego prowadzenie rehabilitacji ruchowej zajętych procesem chorobowym mięśni i stawów. Zabiegi krioterapii stosowane miejscowo na obszar ciała wywołują jedynie miejscowe efekty przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, krążeniowe i nerwowomięśniowe. W tym przypadku nie obserwuje się ogólnoustrojowych efektów oddziaływania niskich temperatur. Krioterapia miejscowa wskazana jest przede wszystkim przy stanach zapalnych, zwyrodnieniowych i pourazowych schorzeniach narządu ruchu. Stosowana jest także przy powikłaniach spastycznych w przebiegu schorzeń naczyniowych, degradacji układu nerwowego.
Głównymi przeciwwskazaniami do zabiegu krioterapii miejscowej są:
· nietolerancja zimna,
· niedoczynność tarczycy,
· ostre schorzenia dróg oddechowych,
· choroby układu sercowonaczyniowego,
· ropne stany zapalne na skórze,
· miejscowe zaburzenia ukrwienia,
· zaburzenia czucia.
W krioterapii stosuje się rożne kriogenty, miedzy innymi ciekły azot, dwutlenek węgla oraz zimne powietrze.
Przy działaniu kompleksowym fizjoterapii w przebiegu zmian zwyrodnieniowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa należy zwrócić uwagę na ćwiczenia fizyczne. Kinezyterapia jest to leczenie różnymi formami wysiłku fizycznego o odpowiednio dobranym natężeniu w stosunku do możliwości wydolnościowych chorego. Wysiłek fizyczny ma wielokierunkowe działanie na organizm, dlatego stanowi temat zainteresowań wielu dyscyplin wiedzy medycznej. Jest on naturalnym czynnikiem kształtującym wiele funkcji ustrojowych. Wyniki badań z randomizacją potwierdzają skuteczność ćwiczeń fizycznych w przewlekłych bólach krzyża. Brak jest jednak wystarczających dowodów na określenie optymalnej procedury ćwiczeń, dlatego też rekomenduje się stosowanie zróżnicowanego programu ćwiczeń, dostosowanego indywidualnie do potrzeb pacjenta.
Masaż to jedna z najstarszych metod fizjoterapii, a jego istotę w klasycznej postaci stanowi mechaniczne wywieranie i zwalnianie ucisku na tkanki ustroju. Jest zabiegiem uzupełniającym lub przygotowującym do innych zabiegów fizjoterapeutycznych. Rozróżnia się masaż klasyczny, segmentarny, łącznotkankowy, okostnowy, podwodny, wirowy, wibracyjny, synkardialny i kontrpulsacyjny, sportowy, izometryczny. Najczęściej stosowany masaż klasyczny działa wskutek rozprowadzania po całym organizmie przez krew związków biologicznie czynnych uwolnionych z tkanek przez zabieg oraz na drodze odruchowej przez układ nerwowy. Działanie masażu skutkuje uwolnieniem z tkanek histaminy, serotoniny, acetylocholiny i innych związków biologicznie aktywnych. Zabieg ten działa równocześnie na zakończenia nerwowe w skórze, zmieniając ich pobudliwość. Działanie przeciwbólowe masażu jest pochodną zmniejszenia napięcia mięśni i zwiększenia ich ukrwienia. Rytmiczne i równomierne wykonywanie masażu na większych powierzchniach ciała wywołuje też efekt uspokajający, odprężający i powoduje poprawę jakości snu. Masaż częściowy, np. jednej kończyny lub jednego barku, trwa zazwyczaj do 10 min, masaż częściowy z objęciem mięśni grzbietu powinien trwać co najmniej 15–20 min, a masaż całkowity ok. 30 min. Masaż medyczny może być skuteczną formą leczenia fizjoterapeutycznego w dolegliwościach bólowych związanych ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa lędźwiowego.
Bóle kręgosłupa są bardzo specyficzne. Przeważnie ból jest tak dotkliwy, że uniemożliwia wykonanie ruchu, bardzo często może prowadzić do czasowego wyeliminowania z życia zawodowego i społecznego Wydaje się, że jednym z najskuteczniejszych sposobów na zapobieganie rozwojowi zmian zwyrodnieniowych jest właściwa i odpowiednio wczesna edukacja prozdrowotna.
BIBLIOGRAFIA:
Literatura i czasopisma:
1. Białek Marianna, „Skoliozy – ciągle rosnący problemy naszego społeczeństwa”, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 01/2011 nr 18,
2. Biały Maciej, Hadała Michał, „Funkcjonalna diagnostyka i usprawnianie szyjnego odcinka kręgosłupa w oparciu o metodę Kinetic Control i Neurac”, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 03/2012 nr 26,
3. Hadała Michał, „Profilaktyka dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego u terapeutów. Ocena i terapia wg koncepcji Kinetic Control. Mity czy fakty poparcie dowodami?”, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 01/2013 nr 35
4. Kempf Hans Dieter; „Ćwiczenia kręgosłupa”; Oficyna Wydawnicza Interspar; 2005,
5. Kuczkowska Anna, „Postępowanie z pacjentem o operacji w odcinku szyjnym kręgosłupa”, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 03/2012 nr 26,
6. Matylda Anna, „Ból odcinka szyjnego kręgosłupa”, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 03/2012 nr 26,
7. Mikołajewska Emilia, „Kinesiotaping w zespole bólowym odcinka szyjnego kręgosłupa – opis przypadku”, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 03/2012 nr 26,
8. Szymański Andrzej; „Kręgosłup i stawy” Wydawnictwo Dom Na Wsi; 2013,
9. Wojciech Garczyński, Anna Lubkowska; „Journal of Health Sciences”; 2013; 3(4): 118-130.
STRONY INTERENTOWE
10. www. http://angelius.pl/ dnia 24.04.2015.
11. www.fizjoterapeutom.pl dnia 24.04.2015
7
Lordscorpio