Poul Anderson - Zaklęty miecz.pdf

(1145 KB) Pobierz
POUL ANDERSON
The Broken Sword
Przełożyła
Ewa Witecka
redakcja:
Wujo Przem
(2015)
P
RZEDMOWA
Pod koniec roku pańskiego 1018 Sighwat syn Thordara podróżował przez Gotlandię w misji
zleconej mu przez norweskiego króla Olafa. Większość Gotlandczyków nadal oddawała cześć
dawnym bogom. W pewnej samotnie stojącej zagrodzie gospodyni nie przyjęła na nocleg
Sighwata i jego przyjaciół, gdyż szykowano tam Alfarblót, czyli biesiadę kulturową. W owych
czasach mężczyzna, który otrzymał staranne wykształcenie, umiał ułożyć pieśń o każdej porze
dnia i nocy, a Sighwat był skaldem. Powiedział więc:
Trzymaj się z dala, byś nie rozgniewał
Odyna – rzekła niewiasta.
Jesteśmy poganami i obchodzimy
Święty wieczór, ty nikczemniku!
Gospodyni, która nie po chrześcijańsku
Wyrzuciła mnie z zagrody,
Zdradziła się, ze tego wieczoru
Zamierzają uczcić Elfów.
Tak opowiada o tym
Heimskringla
Snorriego Sturlasona. Inne źródła podają, że gdy okręty
wojenne Wikingów zbliżały się do domu, z ich dziobów zdejmowano smocze głowy, bo w
przeciwnym razie Elfowie mogliby się obrazić. W ten sposób postrzegamy owe istoty takimi,
jakimi były na początku, to znaczy bogami.
Oczywiście w czasach, kiedy mieszkańcy Północy zaczęli pisać księgi, Elfowie stali się
zwykłymi bóstwami opiekuńczymi, takimi jak greckie driady czy
kami
z jakiejś japońskiej rzeki.
Starsza
i
Młodsza Edda
*
umieściły wielu z nich w Asgardzie jako sługi Asów. Lecz mianem tym
określano dwa różne ludy władające dwoma spośród Dziewięciu Światów. Alfheim należał do
wysokich, pięknych, jasnych Elfów. I chociaż nie jesteśmy tego całkiem pewni, ale
Swartalfheim, która – to nazwa oznacza ojczyznę ciemnych Elfów, zamieszkują Niziołkowie.
Nasuwa się tu interesujące spostrzeżenie: ci ostatni są znacznie ważniejsi w opowieściach, które
do nas dotarły.
Później w folklorze Elfowie jeszcze bardziej tracą na znaczeniu. Uczyniono z nich jedynie
duszki, zmniejszając ich rozmiary i zapominając o pokrewieństwie z wciąż jeszcze potężnymi
Niziołkami. Mimo to duch Alfheimu nawiedzał Wieki Średnie i Renesans w postaci Krainy
Czarów, której mieszkańcy byli ludzkiego wzrostu – posiadali wszakże nieziemską urodę i
magiczny kunszt.
*
Zbiory islandzkich sag (wszystkie przypisy w tej książce są dziełem tłumacza).
1
W naszych czasach J.R.R. Tolkien w pewnym stopniu przywrócił Elfom dawną postać w
zachwycającym cyklu powieściowym
Władca Pierścieni.
Ale zdecydował się uczynić ich nie
tylko pięknymi i wykształconymi; są także mądrzy, poważni, honorowi, dobrzy, przyjaźnie
nastawieni wobec wszystkiego co żywe. Krótko mówiąc, jego Elfowie bardziej należą do kraju
Gloriany
*
niż do tamtej zagrody w pogańskiej Gotlandii. Nie trzeba dodawać, że nie ma w tym
niczego niewłaściwego. Wręcz przeciwnie, było to niezbędne dla zamysłu profesora Tolkiena.
Jakieś dwadzieścia kilka lat temu pewien młody człowiek, który nazywał się tak samo jak ja,
cofnął się jeszcze dalej w czasie – aż do dziewiątego wieku – i przekonał się, że zarówno
Elfowie, jak i bogowie mają zupełnie inne usposobienie. IX wiek nie należał do
najłagodniejszych, przynajmniej w Europie. Szerzyły się wtedy okrucieństwo, zachłanność i
rozpasanie. Zbrodnie dokonane przez Wikingów w Anglii i Francji nie były wcale mniejsze od
tych, które Karol Wielki popełnił na Saksończykach, czy tych, których pierwsza krucjata miała
się dopuścić w Jerozolimie. Wprawdzie cywilizacja dwudziestego wieku bez wątpienia wypadła
z łask humanistów, ale bardzo daleko jej do absolutnego dna, które może mimo wszystko być
normą w historii.
Ponieważ ludzie mają tendencję do kształtowania bogów i półbogów na swój obraz i
podobieństwo, więc pisarz ów przedstawił Elfów i Asów jako istoty amoralne, które, gdy są
rozgniewane, stają się całkiem bezlitosne. Pasowało to do tego, co możemy o nich wyczytać w
obu
Eddach
i sagach.
Pisarz postanowił zabawić się i zracjonalizował przyjęte założenia. Wydawało mu się
zupełnie naturalne, że mieszkańcy Krainy Czarów będą technicznie bardziej zaawansowani od
współczesnych im ludzi. Drodzy czytelnicy, przyjmijcie, jeżeli zechcecie to uczynić, że
naprawdę istniały kiedyś rasy, które władały mocą czarodziejską – to znaczy kontrolowały
zjawiska zewnętrzne za pomocą nie znanych dotąd naszej nauce zdolności psychicznych.
Załóżcie, że istoty te mogły żyć nieskończenie długo, zmieniać postać itd. Taki obcy metabolizm
miałby jednak sobie tylko właściwe ułomności, jak niemożność wytrzymania blasku i aktywności
promieni słonecznych, czy katastrofalne reakcje elektrochemiczne wywołane przez zetknięcie z
żelazem. A czyż ci upośledzeni nieśmiertelni nie byli w stanie zrekompensować swych słabych
stron poprzez odkrycie metali kolorowych i właściwości ich stopów? Czy elfowe statki nie mogły
„mknąć na skrzydłach wiatru”, dlatego że ich kadłuby praktycznie nie wytwarzały tarcia?
Wprawdzie ten rodzaj kamiennego zamku, o jakim dzisiaj zwykle myślimy, nie istniał w Europie
za czasów króla Alfreda, ale ludy Krainy Czarów mogły budować je od dawna. W ten sposób
wszystkie widoczne w tej powieści anachronizmy po prostu okazałby się osiągnięciami ras
starszych niż ludzka. Natomiast arystokratyczna kultura wojowników, konserwatywna z powodu
długości życia, raczej nie miałaby większych osiągnięć naukowych. Dlatego nie powinniśmy
szukać prochu strzelniczego ani maszyn parowych w ruinach Krainy Czarów.
*
Królowa Elfów.
2
Co do dalszych losów postaci pozostałych przy życiu pod koniec tej książki, miecza i samej
Krainy Czarów – która najwidoczniej już nie istnieje na Ziemi – jest to całkiem inna historia i
może kiedyś ją opowiem.
3
I
Żył sobie raz mąż imieniem Orm, zwany też Silnym, syn Ketila Asmundsona, który był
wolnym kmieciem na północy Jutlandii. Ród Ketila mieszkał tam od niepamiętnych czasów i
władał rozległymi włościami. Małżonką Ketila była Asgerd, nieprawa córka Ragnara Kosmate
Portki. Orm zatem pochodził z dobrego rodu, lecz jako piąty syn nie mógł liczyć na dużą schedę.
Orm Silny został żeglarzem i latem często wypływał na wiking. Ketil umarł, gdy Orm był
jeszcze młodzieńcem. Asmund, najstarszy z braci, przejął gospodarstwo po ojcu. Było tak aż do
czasu, gdy skończywszy lat dwadzieścia Orm poszedł do brata i rzekł:
– Od kilku lat tkwisz tu w Himmerlandzie, użytkując to co nasze. Inni bracia również chcą
mieć swoje udziały. Ale jeśli podzielimy ziemię, nie mówiąc już o wywianowaniu naszych sióstr,
staniemy się biedakami i nikt nie będzie pamiętał o nas, gdy pomrzemy.
– To prawda – odparł Asmund. – Najwięcej zyskamy pracując razem.
– Nie będę piątym mężem u steru – rzekł na to Orm. – Mam dla ciebie inną propozycję. Daj
mi trzy statki z wyposażeniem, zapasy żywności i broń, jakiej mogą potrzebować ci, którzy pójdą
ze mną, a znajdę ziemię dla siebie i zrzeknę się wszelkich roszczeń do ojcowizny.
Asmund był bardzo z tego zadowolony, zwłaszcza że dwaj inni bracia oświadczyli, iż
popłyną z Ormem. Do wiosny nabył trzy długie statki i wyposażył je; znalazł też w okolicy wielu
młodych i niezamożnych mężów, którzy chętnie popłynęliby na zachód.
Kiedy nastał pierwszy pogodny dzień, choć morze było wzburzone, statki Orma odpłynęły z
Limfiordu i Asmund nigdy już go nie zobaczył.
Wioślarze szybko pchali statek w stronę północy i wkrótce pozostawili za sobą wrzosowiska i
gęste lasy Himmerlandu. Opłynąwszy Skaw natrafili na przychylny wiatr i postawili żagle.
Odwróceni teraz rufami do ojczystego kraju, umieścili smocze łby na dziobach statków. Wiatr
świszczał w takielunku, piana morska lizała pokład, a mewy kwiliły wokół rei. Radość napełniała
serce Orma i ułożył taką strofę:
Białogrzywe konie
(posłuchaj ich rżenia!)
siwe, chudobokie,
cwałują na zachód.
Pijane zimowymi wiatrami,
parskają i stają dęba
niosąc dla mnie ciężary.
Wyruszywszy tak wcześnie Orm dotarł do Anglii na długo przed innymi Wikingami i zdobył
tam bogate łupy. Pod koniec lata zatrzymał się w Irlandii. Syn Ketila nigdy już nie opuścił
4

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin