Na poziom zysku wytwarzanego przez bank wpływają zarówno czynniki znajdujące się pod kontrolą banku, jak i takie, które nie poddają się kontroli.
Do pierwszej grupy należą:
· struktura prowadzonej działalności,
· wielkość dochodów kreowanych przez bank,
· jakość aktywów, zwłaszcza kredytów,
· kontrola kosztów.
Z kolei do czynników zewnętrznych należą m.in.
· poziom stóp procentowych,
· ogólne warunki gospodarowania,
· polityka fiskalna państwa, konkurencja,
· system prawny.
Źródłem zysku banku są wykonywane operacje obejmujące:
· operacje aktywne (kredyty, lokaty, papiery wartościowe),
· prowizje i opłaty za wykonywane czynności bankowe,
· operacje związane z obrotem papierami wartościowymi,
· operacje kupna lub sprzedaży walut.
Niektóre operacje bankowe, zwłaszcza związane z pozyskiwaniem depozytów i innych źródeł finansowania, tworzą koszty. Wyniki finansowe banku można oceniać według struktury podmiotowej (klientów), rodzajów operacji oraz jednostek organizacyjnych, tzw. centrów zysku.
Kalkulacja produktów i usług bankowych opiera się na marży odsetkowej. Można ją rozpatrywać jako:
· Różnicę między przychodami i kosztami. Wielkość ta pozwala określić czy przychody odsetkowe pokrywają koszty odsetkowe. Marża odsetkowa powinna umożliwić pokrycie kosztów działania, podatku dochodowego oraz umożliwić uzyskanie przez akcjonariusza satysfakcjonującego zwrotu na kapitale (dywidendy),
· Marżę procentową czyli relację pomiędzy zyskiem a aktywami dochodowymi (wskaźnik ten pozwala dokonać oceny polityki stóp procentowych banku na tle innych banków).
· Rozpiętość odsetkową. Bliższa analiza tego wskaźnika pozwala określić jakie elementy po stronie aktywów i pasywów odchylają ten wskaźnik w porównaniu do innych okresów, banków, jak również w stosunku do marży procentowej. Marża odsetkowa powinna być stabilna przy określonej strukturze aktywów i pasywów banku.
W praktyce stosuje się następujące metody określania marż:
· kalkulacja marży odsetkowej (całkowitej i częściowej),
· kalkulacja oparta na metodzie odsetek rynkowych – obejmująca kalkulację wpływu warunków rynkowych dokonanej transakcji i transformację terminów oraz koncepcję marży minimalnej,
· kalkulacja oparta na stopach transferowych – dotycząca wewnętrznych cen pieniądza w banku oraz dla jego przepływu pieniędzy między departamentami na szczeblu centrali oraz oddziałami a centralą,
· kalkulacja kosztu pozyskania zasobów (środków).
Koszty jednostkowe
Koszty ryzyka
Opłaty i prowizje
Nadwyżka odsetkowa
Wynik pojedynczej transakcji
Suma wyników na poszczególnych transakcjach w wymiarze:
- produktów,
- klientów,
- jednostek organizacyjnych.
System oceny efektywności (dochodowości) ma na celu:
- kalkulację marż na poszczególnych transakcjach (lub ich portfelu) oraz ocenę ich wpływu na całkowitą marżę banku,
- określenie ekonomicznych baz odnoszących się do wyceny transakcji i oceny efektywności,
- określenie polityki ustalania cen poszczególnych produktów (np. tabeli opłat i prowizji),
- określenie transakcji nie przynoszących odpowiedniego dochodu,
- przeniesienie ryzyka (np. płynności i stopy procentowej) z jednostek biznesowych na jednostki zarządzania aktywami i pasywami.
Kalkulacja nadwyżki odsetkowej ma na celu przypisanie każdej transakcji (kredytowej) kosztów jej refinansowania i może być przeprowadzona przy wykorzystaniu następujących metod:
- metody puli (poolu) i marż cząstkowych,
- metody bilansu warstwowego,
- metody korzyści (odsetek) rynkowych,
- metody bieżącej wartości transakcji.
Metoda obliczania marży cząstkowej (brutto):
przychód odsetkowy – koszt odsetkowy
- koszty jednostkowe danej transakcji,
- koszty ryzyka (np. utworzenia rezerw, zabezpieczenia itp.),
- ewentualne prowizje i opłaty związane z daną transakcją.
Metoda obliczania marż cząstkowych (dla kredytów):
M1 = (oprocentowanie kredytu – średnie oprocentowanie pasywów)/2
M2 = oprocentowanie kredytu – średnie oprocentowanie pasywów - MC/2
Gdzie:
MC – marża całkowita liczona jako różnica pomiędzy średnim oprocentowaniem aktywów a średnim oprocentowaniem pasywów lub jako stosunek dochodu odsetkowego banku do wartości aktywów odsetkowych (ewentualnie średniej arytmetycznej wartości aktywów i pasywów odsetkowych).
W metodzie odsetek (korzyści) rynkowych oblicza się nadwyżki odsetkowe według następującego wzoru (dla kredytów):
Gdzie stopa alternatywna może być stopą rynkową (np. WIBOR) dla:
- transakcji międzybankowej o podobnym terminie,
- transakcji na rynku pieniądza dziennego (over night),
- transakcji walutowej (np. według stopy LIBOR dla danej waluty) .
Należy pamiętać, że stopa rynkowa jest przypisana do transakcji do końca jej trwania (niezależnie od bieżących zmian stóp rynkowych).
Przykład:
Transakcja
Kwota
Stopa %
WIBOR 6M
WIBOR O/N
LIBOR (CHF)
Kredyt 6M
100000
10%
5%
4%
3%
Odpowiednie korzyści przedstawiają się następująco:
- korzyści z warunków rynkowych: (10% - 5%) x 100000 = 5000 PLN,
- korzyści z transformacji terminu: (10% - 4%) x 100000 = 6000 PLN,
- korzyści z transformacji waluty: (10% - 3%) x 100000 = 7000 PLN.
W metodzie tej nie uwzględnia się kwestii ewentualnego ryzyka:
- kredytowego (kwestia marży ryzyka),
- stopy procentowej (zmiany stopy rynkowej i jej struktury terminowej),
- walutowego (niekorzystnej zmiany kursu walutowego).
Metoda bieżącej wartości transakcji (przykład):
- okres kredytowania: 3 lata,
- oprocentowanie (stałe): 16%,
- prowizja w wysokości: 1%,
I rata = 340.000,- II i III rata = 330.000,-
Płatności z tytułu kredytu 3-letniego:
0 1 rok 2 lata 3 lata
-990.000,- +500.000,- +435.600,- +382.800,-
Depozyt 3-letni na 8,8%:
+351.840,- -30.960,- -30.960,- - 382.800,-
Depozyt 2-letni na 8,5%:
+372.240,- -31.700,- -404.640,-
Depozyt 1-roczny na 8,3%:
+403.820,- -437.340,-
Razem:
1.128.600,-
- 990.000,-
= 138.600,- 0,- 0,- 0,-
Metody oceny efektywności produktów nie-odsetkowych
...
chomikSGHowy