KULTURA 1983 428.pdf

(13963 KB) Pobierz

ISSN 0023-5148

PARYŻ

Nr 5/428

1983

M. POLESKI: PROGRAM l ORGANIZACJA

Cz.

MIŁOSZ:

NOWE WIERSZE l EPIGRAFY

BYRSKI: PODBÓJ AMERYKI

ŚRODKOWEJ

NOWAK: ZAMACH NA

PAPIEŻA

E. BERBERYUSZ

NIEMOŻLIWE UCZYNIĆ MOŻLIWYM

-ROZMOWA Z TADEUSZEM MAZOWIECKIM

SPIS RZEczy

Maciej Poleski:

Józef Czapski:

Program i organizacja

...

..... .

]ak

żyć?

...

.....

......

WIERSZE

Czesław Miłosz:

"Ogrodu Ziemskich Rozkoszy" (No-

we wiersze i epigrafy)

. . . . . .

. . .

ARCHIWUM POLITYCZNE

Zbigniew Byrski:

Jan Nowak:

Bohdan Osadczuk:

Podbój Ameryki

Środkowej

. . . . . .

. .

Zamach na

Papieża

. .

. . .

. .

. . .

Bez Straussa

. .

. . . . .

. . . .

. . . . .

K R A

Zespół

"Solidarności

Szkice

•

Opowiadania

•

Sprawozdania

dla

Zagrożenie

. ..

. .

...

.......

Niemożliwe uczynić możliwym

( Roz-

Spraw Kultury:

Ewa Berberyusz:

Stefan Kisielewski:

Gustaw

Herling-Grudziński:

Adam Michnik:

PARYŻ

Mai - Mai

1983

mowa z T. Mazowieckim)

. . . . . .

nadwiślańskim poplątaniu

. . . . . . . .

Nagroda

Wolności

dla Lecha

Wałęsy

Odwołanie

do Prokuratora

. .

Spis wydawnictw podziemnych PRL {3)

103

SIEDZI

Adam Kruczek:

Dominik Morawski:

Andrzej J. Chilecki:

Żagiell:

Jifi

Lederer:

Łotysze

W sowieckiej prasie

. . .

. .

Ukraińcy

w W atykanie

. .

Kronika niemiecka

...

.....· . . .

Kronika litewska

. . .

. .

. . . . .

Współpraca

polsko-czesko-słowacka

112

118

122

125

128

KSI~żKI

Janina Katz Hewetson:

Edward

Możejko:

Książki

emigracyjne

. .

. . .

. .

Nierosyjskie literatury sowieckie 1965-

1973)

. . . . . . . .

. .

. . . . .

. . .

Nadesłane nowości

wydawnicze

130

134

137

W PUSTYNI I W PUSZCZY

Jacek Bierezin:

Takiego

zwierzęcia

nie ma

. . .

140

Wydarzenia

mtestąca

i kroniki austra-

lijska,

austriacka,

kanadyjska

szwedzka

. .

. . . .

. .

Wiadomości

ostatniej

chwili

. .

•

144

151

Janusz

Mondry:

Polski

Ośrodek

Badawczy w Tokio

. .

153

Gondrand, K. A.

ski,

Jeleński,

•

Listy do Redakcji

. . .

. .

. . . . . . .

154

INSTYTUT

LITERACKI

Koźlik,

Krzyżanow·

Kuczyński,

Ho-

miński:

WPł.A

NA FUNDUSZ

KUL TURY»

F. 145,00

F. 160,00

F. 35,00

F. 725,00

F. 105,00

F. 246,00

F. 124,75

F. 40,00

590,00

100,00

. 392,00

F. 250,00

F. 203,00

Aleksander

Bragiński

Pittsburgh, PA (USA), po raz

31-szy

20,00 ..

......

....

........

Stanisław

Dobroniak, Sztokholm - dla uczczenia

pamięci Mat~

Władysławy

Wymysłowskich

Dobroniak -

trzecią

rocznicę

Jej

śmierci

Krs 170,00

.....

...

Jan Dyll, Amsterdam

...

......

.....

. ·

Aleksander Gella, Buffalo, NY (USA) - zamiast kwiatów na

grób prof.

Michała

Laskowskiego z Buffalo -

100,00

.L., Sztokholm - Krs 110,00

.....

...

Stanisław Nałęcz-Korzeniowski,

River Forest, IL (USA

po raz 26-ty -

S 34,00 ...

...

. .

B. Obuchowski, Bankstown, NSW (Australia), po raz 6-ty -

$A. 20,00 ..

...

....

...

....

...

. .

Ryszard Strzelbicki, Kopenhaga ..............

......

. · · ·

Dr Anna M. Szetle, Winnipeg, Man. (Kanada) - $c.100,00

Maria Tracz, Dijon (Francja) .

......

...

·: .

· ..

drugą rocznicę śmierci

Stefana Strelcyna, dla uczczema Jego

pamięci

Żona,

Syn i Synowa (Manchester • Londyn)

35.00 ..

....

...........

.. · ·

· · ·

· ·

·.·

Zamiast kwiatów na grób Stefana Strelcyna - w

drugą roczmcę

Jego

śmierci

- Syn

Synowa z

Paryża

...

Prof. Janusz K. Zawodny, Brush Prairie, WA (USA), po raz

19-ty -

$28,00 .......

...

...... .

Norbert

Żaba,

Sztokholm -

zamiast

życzeń świątecznych

podziękowaniem

za otrzymane - Krs 100,00 .

...

....

Bezimiennie, po raz 18-ty - S 30,00 ....

· · ·

· ·

Bezimiennie z Londynu -

20.00 .....

......

... .

- s

•

Program 1 orga n1zacaa

Panuje

dość

powszechne przekonanie,

że

impas, w jakim

znalazło

się

Podziemne

Społeczeństwo,

jest spowodowany brakiem

programu politycznego. W

domyśle

tak

sformułowanego

"zamó-

wienia

społecznego"

tkwi zadufanie w sobie, jakiego

członkowie

"Solidarności"

nauczyli

się

ciągu

naszych

Pięciuset

Dni: daj-

cie tylko program, a

już

my go zrealizujemy!

Sądzę, że

nie brak nam ani wizji, ani programu. Brak nato-

97,00

F. 216,00

F. 224,00

DZI~KUJEMY!

WPł.ATY

NA POMOC DLA

WALCZĄCYCH

W KRAJU

"żEBY

POLSKA

BYŁA POLSKĄ"

741,30

186,00

105,00

miast organizacji zdolnej do realizacji tych celów politycznych,

których

jesteśmy już świadomi.

Racją polityczną

jest dopiero

myśl ucieleśniona

działaniu,

A.T. (USA) -

S 102,25 ......

......

·.

· · · · · · ·

Bezimiennie z Holandii - Flh 70,00 .

...

. .

J.L., Sztokholm -

Krs 110,00 .

....

...

..... .

Józef Kunc, Long Beach, CA (USA) -na fundusz Samoobrony

Społecznej,

po raz 15-ty -

S 50,00 .

......

Pp. K. J. Logay, Sarasota, FL (USA) - $48,00

...

Dr Danuta M. Podkomorska, Winnipeg, Man. (Kanada) . -

zamiast kwiatów na grób

śp. Stanisławy

Sznuk,

zmarłeJ

Ottawie 14 marca br.,

człowieka wyjątkowych

zalet,

~M:z

interesowności

miłości

bliiniego -

na pomoc dla rodzm

pomordowanych w Kraju - S 100,00 .

.....

...

· ;

Satała,

Ashfield ,Australia) - na pomoc aresztowanym

pozbawionym pracy -

A. 10,00 .

: .... : .

. ·

·:

Wojciech Szczygielski, Zurych - dla naJhardzieJ

potrzebuJą·

cych pomocy w Kraju -

Frs 30,00 ...

· ·

Dr Anna Szetle, Winnipeg, Man. (Kanada) - dla uczczema

pamięci śp. Stanisławy

Sznuk,

żony

gen. Stefana Sznuka,

zmarłej

w Ottawie 14 marca br .

na pomoc

prawną

prześladowanym działaczom

w KraJU -

c. 100,00

...

Hanna Tomaszewska,

Paryż

...

....

...

· ·

· · ·

362,50

348,00

tyczny

społeczeństwa,

które chce

być

suwerenne w suwerennym

państwie,

zaczyna

się

od pojedynczego obywatela i jego

umiejęt

ności

zorganizowania

najbliższego środowiska.

Programem

może

być dziś każdy

pojedynczy czyn, z którym

społeczeństwo będzie

solidarne. Totalitaryzm

można budować

na silnym centrum, de-

mokrację

trzeba

budować

na jednostce.

Spróbuję pokazać,

dlaczego

wołanie

o program jest

wykrętem.

Wykrętem

działania.

Brakiem odwagi i zdecydowania masko-

wanym

rozwagą

potrzebą

wnikliwej refleksji. Wyzwanie, które

rzucił

nam komunizm nie jest wyzwaniem programowym a orga-

łapcie

Pornysłów

jest

dużo,

brak

rąk

do pracy. Program poli-

a nie pozostawiona na zasadzie:

ja rzucam

pomysł,

a wy go

F. 725,00

62,30

F. 196,50

F. 590,00

F. 100,00

nizacyjnym: kto stworzy sprawniejsze sztaby ludzi, lepsze trusty

mózgów,

mogące prowadzić grę

naszą wolność

lub ostateczne

zniewolenie.

(Dalszy ciqg W p l a

na str. 160}

•

MACIEJ POLESKI

================================

nich masy.

PROGRAM I ORGANIZACJA

Program

nowo-mową "Solidarności".

Nie o to chodzi,

że dziś słowa

i pro-

gramy

już

ludzi nie

porywają. Słowa

i programy zawsze pory-

wały

tylko

garstkę,

która

DZIAŁANIEM umiała przyciągnąć

Wizja- program- realizacja ...

Wizję już

mamy. Niepod-

legła

i demokratyczna Polska jest

tą wizją

"ekstremy"

"~?

lidarności", którą

podziela

większość społecz~ństwa.

Ta WlZJa

pozwala nam

czuć się

narodem a nie

miazgą etmczną

na przedpolu

sowieckiego imperium, jak to

kiedyś powiedział

Mieroszewski.

Program

też

mamy. Chcemy

niezależnie

uwarunkowań

geopolitycznych

budować samorządne

organizacje

społeczne. Są

one

dziś jedyną szansą

autentycznego

życia społecznego,

a w sytua-

cji rewolucyjnej

pozwolą

z dnia na

dzień zamienić

fasadowe

instytucje na te, które zbudujemy na

tyłach.

.. .

Wiemy,

że wolność

jest stopniowalna,

że

demok:aCJl

:U~

można

z komunistami

wynegocjować, że każdy

komprorrus z runu

jest tylko rozejmem. W roku 80-tym

nauczyliśmy się współdzia

łania

robotników, intelektualistów i

chłopów. Solidarność stała

się nazwą

ruchu i programu.

Po Budapeszcie i

Pra<;łze

my z kole1 moglismy

s1ę przeko,n~c,

że

nie wystarczy bunt w Jednym baraku, gdy ob.'?z trwa w

uspl~

niu. Nie

licząc

na nic prócz odruchów sympatu

Za.c~odu

musl-

budować solidarność

krajów Europy SrodkoweJ 1 W

scho~

niej. Musimy

wypracowywać już dziś przys~ły P?rządek.

europeJ-

ski. To tylko kolejna hipoteza robocza, ze

~1ędzy

ZJedno:zo-

nymi Niemcami a

Rosją pozbawioną.

swych. W?Jen?ych.

t~ofeow:

Ukrainy,

Białorusi

państw bałtyckich

zna1dz1e.

s1ę

mieJsce

niepodległej

Polski.

Społeczeństwo

przed S1erpmem

był~ bezsą

ne bo

nieświadome

swych celów.

Społeczeństwo

epok1 "Soh-

da~ności" było już świadome,

ale

okazał? się bezs~e pol~tycznie.

Dziś

stoi przed nami nauka prowadzerua gry polityczneJ

wa-

runkach

użycia siły. Jeśli

tej edukacji przez czyn

s~ołeczenstw:o

nie przejdzie, nasza nadzieja na nowe

mi~jsce

P?lski w

Europ1.~

rozsypie

się

jak federacyj?e

~once~cje P1łs~d~kle~o.

Dla WlZJl

Piłsudskiego zabrakło

bow1em 1 architektów 1

Cl~rJ?hwyc? bu~ow

niczych.

Był

za to burzyciel Dmowski ze

s~m1

1de?m1 eg.oiZmu

narodowego i Polaka-katolika,

było młode, ~anstw?, litew:s~e peł

ne urazów wobec Polski,

były społecznosc1

ukramska 1 zydow-

ska

odpowiadające

polską ksenofob~ę

jeszcze

~iększym her~e

tyzmem i wreszcie

było

samo polskie

społeczenstwo tęskniące

jednością

i w swojej

większości uznające

wobec innych tylko

zasady dominacji.

. .

Wizja - program - realizaqa ... R.eali.zaqa.

czeg~?.

Przec1:z

tylko hipotezy roboczej, która bez naszeJ wtary,

~ nadz1~1

rozsypie

się

w proch programowych frazesów. Godnosc

człowieka,

wol-

ność słowa nieożywione działaniem staną się naszą nowo-mową,

Co dzieli

naszą wizję

od programu politycznego? Wskazanie

choćby

najogólniej

określonych środków

realizacji. Wskazanie,

jakie cele

cząstkowe wytyczają drogę

do demokracji i niepod-

ległości.

Ale

ponieważ

program jest

właśnie roboczą hipotezą,

będzie

ogólniejszy, tym

dłużej

zachowa

aktualność.'

któż

chce

pisać

program, który

już

jutro

będzie przestarzały?

Tak

się

dzieje,

że

programy polityczne

są górą

analiz, która rodzi

mysz

wniosków.

Są

owocem nieustannej spekulacji, na ile wal-

czyć,

a na ile

trwać. Pytającym wciąż:

"Co dalej?" odpowie-

dzieć można

końcu

tylko

sceptyczną formułą:

Nawet

jeśli

komunizm ma

zdobyć władzę

nad

światem,

nie chcemy

być

stronie

zwycięzców.

I ten próg opcji czysto moralnej musimy

przekroczyć,

działać.

Program polityczny powstaje w

sprzężeniu

zwrotnym idei i

organizacji. Czego nam

dziś

brak najbardziej: idei czy organi-

zacji? To dylemat rzeczywisty. Dzisiaj stan naszej organizacji

zakreśla możliwości

programowe.

Jeśli

nie mamy

utonąć

w po-

wodzi frazesów, musimy

opanować

nowe

środki

walki, by móc

stawiać

sobie cele polityczne.

Już słyszę:

Ale to

właśnie

dowód

na to,

że

potrzebne

są

nowe propozycje programowe! Taki po-

dział

na program i

organizację

sugeruje,

że intelektualiści oddają

swoje maszynopisy

działaczom

i tak robi

się politykę.

Inaczej

pisze

się

do pustej kartki papieru, inaczej do

czekających

naszą

pomoc

tysięcy

komisji

zakładowych,

które

chcą wiedzieć

JAK

ZGODNIE Z PRAWEM

mogą się organizować

w rewindykacyj-

nej walce

związkowej.

Ten sam tekst prawnika, który

tłumaczy

dlaczego obecna ustawa o

związkach

zawodowych jest bezpra-

wiem w

świetle

ratyfikowanej przez PRL konwencji MOP jest

czymś

innym jako manuskrypt, a czym innym jako broszura w

-powiedzmy-

lO-tysięcznym nakładzie. Myśl

staje

się

progra-

mem dopiero wtedy, gdy istnieje organizacja gotowa

ją

zrealizo-

wać. Podstawą

organizacji jest zebranie ludzi, a nie postulatów.

Jest w dzisiejszym podziemiu wiele rzeczy, które od zaraz

należałoby zrobić: "Przygotować się

do akcji czynnej

samoobro-

zakładów", "zorganizować sieć łączności

w warunkach strajku

generalnego",

"szkolić

kadry zawodowych konspiratorów",

"pro-

wadzić aktywną politykę niepodległościową

wobec krajów

ościen

nych i antagonistów naszych antagonistów" itd., itd. Nieprzy-

padkowo postulaty te umieszczam w

cudzysłowach

Znane

są

nie

od wczoraj.

Jeśli

nie umiemy

zrealizować

ich w konkretnych

MACIEJ POLESKI

PROGRAM I ORGANIZACJA

organizacyjnych,

zamieniają się

w intelektualne sza-

blony, w slogany polityczne,

mogące służyć

tylko ambicjonalno-

ideologicznej licytacji, a nie polityce wobec

władzy.

Przdom, który

dokonał się

w sierpniu 80

był

tylko frag-

mentem procesu. Z punktu widzenia

zewnętrznych

atrybutów

panowania komunistów

reżym się zaostrzył.

Z punktu widzenia

opozycji demokratycznej

dokonał się

skok

jakościowy

ilościowy:

mamy centralne kierownictwo, mamy

zaczątki

kadrowych organi-

zacji

niepodległościowych,

mamy masowy ruch

solidarności

od-

mowy. Niecierpliwe tupanie na ciasto,

żeby

szybciej

rosło

nic

tu nie

pomoże. Całe społeczeństwo przejść

musi

drogę

stopnio-

wego

kawałek

kawałku

budowania

własnej podmiotowości,

zbliżającego

moment obalenia komunistów.

Rację polityczną

nie ten, kto

głośniej

krzyknie w swoim

piśmie,

a czyj

głos będzie

bardziej

zrozumiały

dla mas i lepiej

słyszalny dzięki

dobremu

zorganizowaniu

się.

Działalność

Moczulskiego

była kwintesencją myślenia

o pro-

gramie w

próżni

organizacyjnej. KPN budowano tak -

napisał

Leszek Zak- jakby dom

budować

od dachu. Nie organizowano

się wokół

konkretnych inicjatyw, nie tkano sieci organizacyjnej,

powoływano

natomiast instancje i wybierano

władze.

(l tak,

ci, którzy stworzyli Kierownictwo Akcji

Bieżącej -Okręg.

Lwów

i nic

więcej

nie

robiąc

- zostali internowani, dokonali tylko

gestu uzurpacji wobec narodu

ukraińskiego).

Rezultatem takiego

myślenia

jest

pustosłowie

i mistyfikacja. Organizacja nie

może

jak silnik

"chodzić

na luzie",

napędzana

tylko ambitnym pro-

gramem. Sens ma tylko organizowanie

się

działaniu,

sprzę

żeniu

zwrotnym celów i form organizacji. Struktura, z

którą

walczymy jest monstrum biurokracji, jest

przykładem

nierozwo-

jowej organizacji

społeczeństwa.

Dlatego

właśnie

inna organizacja

jest kluczem do naszego programu.

Zastanówmy

się,

na czym polega

potęga państwa

sowieckie-

go. Na programie, ideologii, czy na

działaniu

organizacyjnym?

Sądzę, że

na tym trzecim. To

właśnie

organizacja

umożliwia

przechwytywanie aspiracji

wolnościowych pojawiających się

różnych

krajach

świata

podporządkowywanie

ich imperialnym

celom Rosji. Patent "pokojowego

współistnienia"

zmiksowany

z "ruchami

narodowo-wyzwoleńczymi",

pozwala

dziś nieść

rewo-

lucję

na bagnetach w sposób subtelniejszy

niż

za Trockiego.

A czym

był

w swoim czasie triumf bolszewików?

Był też

trium-

fem organizacji. Zgoda, bandyckiej,

działającej

- w ostatniej

fazie - za niemieckie

pieniądze,

ale jednak organizacji, w swojej

dynamice i

adekwatności

do celów sprawniejszej

niż

organizacja

innych partii, które

przeprowadziły rewolucję.

działaniach

To organizacji

komuniści boją się

najbardziej.

Jeśli

chcemy

cokolwiek

wywalczyć, treści

programu musimy

rozważać

równo-

legle z formami. Musimy

zbudować organizację odpowiadającą

naszym celom. To ogólniki, a zadania na

dziś? Można

bez trudu

wymienić: łączność, mały sabotaż, koła samokształceniowe,

biblioteki, komórki wywiadu,

porządkujące

informacje o planach

władzy,

dywersja psychologiczna skierowana przeciw partii, po-

moc ruchom opozycyjnym

wewnątrz

wojska i milicji. Sensow-

ność każdego

z tych

zadań

nie ulega

wątpliwości.

Czy

nawią

żemy

kontakty ze

społeczeństwami

demoludów, które

pozwolą

nam

budować solidarność obozową?

Czy zbudujemy sektor pry-

watny i

spółdzielczy

w gospodarce, który z przedmiotu manipu-

lacji stanie

się środkiem

nacisku na

reżym

sferą samodzielności

ekonomicznej

dużej części społeczeństwa?

Czy wojsko

zdoła

wy-

łonić elitę przywódczą zdolną paraliżować

aparat przemocy w

momencie kolejnej narodowej próby? Odpowiedzi na te

pyt~a

nie

leżą

w sferze koncepcji intelektualnych, a w sferze orgaruza-

cyjnej,

zależą

od ludzi, od kadr. "A

więc

porozumienie

odpa~a,

powstanie w obecnej sytuacji

byłoby szaleństwem.

Co pozostaJe?

Bardzo

dużo

pracy" -

napisał

F.M. w nr. 17

Kierunków.

Przyjrzyjmy

się

spokojnie i bez emocji naszej ostatniej wiel-

kiej przegranej. 13 grudnia 1981 roku

był

zaskoczeniem dla

"Solidarności"

mimo

że

Komisja Krajowa

miesiącami

otwarcie

rozważała

problem, co

zrobić

w wypadku wprowadzenia stanu

wyjątkowego.

Ba,

przyjęła

nawet

uchwałę

automatyczn~m

podjęciu

strajku generalnego w momencie ataku na nasz

Zwtą

zek. A

więc

program samoobrony

był.

Nie ,

b~ło organi~acj.i.

Władze

lO-milionowego

Związku mogły

zostac, Jak w kwtecte

lat stalinowskich, wyaresztowane w

jedną

noc i nie

było

drugiego

garnituru, awaryjnych punktów kontaktowych, ani

żadnych

.aite:-

natywnych

środków łączności.

To znaczy,

że

gdy orgaruzaqa

jest

fikcją,

program jest tylko marzeniem. Co

więcej:

program

taki nie

działa

profilaktycznie,

odstraszająco,

a przeciwnie -

zachęca

do agresji.

uchwalony przez I Krajowy Zjazd Delegatów

"Solidarności".

13 grudnia wszystko

zawaliło się

jak domek z kart. Czy to

znaczy,

że

wizja i program

były

utopijne? Nie! Utopijna

była

natomiast koncepcja organizacyjna: obnoszenie

się

jawnością

i wyrzeczeniem

użycia siły.

Fakt,

że

totalniacy - jak

kiedyś

Dziesięć

milionów

świadomych

obywateli

miało

przed oczyma

wizję niepodległej

i demokratycznej Polski i program polityczny

Plik z chomika:

szerman103

KULTURA 1983 428.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: