Kuźnica: Założyciele, program, czasopismo
Czasopismo społeczno- literackie wydawane od 1 VI 1945- 1950 w Łodzi, początkowo jako miesięcznik, później jako tygodnik. Redaktorem pisma był S. Żółkiewski, później P. Hoffman. W skład komitetu redakcyjnego weszli między innymi: Nałkowska, Jastrun, Brandys, Ważyk.
Pismo powstało z inicjatywy J. Borejszy jako „wielka trybuna postępowej lewicowej inteligencji”. Tytuł nawiązywał do tradycji rewolucyjnej Kuźnicy Kołłątajowskiej. Zostało tu podkreślone radykalne stanowisko społeczne członków tego pisma.
Charakterystyka: to pismo intelektualistów i pisarzy związanych z PPR I PZPR. Członkowie odznaczali się jednolitym stanowiskiem i konsekwentną linia ideologiczną. Kuźnica zmierzała do rewizji tradycyjnych postaw światopoglądowych inteligencji ze stanowiska laickiego i materialistycznego. Pismo preferowało publicystykę społeczną i literacką, chętnie inicjowało dyskusje ideowe, mniej chętnie publikowali opowiadania, powieść, poezję. Informowało o bieżących wydarzeniach kulturalnych, zamieszczało recenzje książek, inscenizacji teatralnych, filmów.
Kuźnica odegrała szczególną rolę w początkowym okresie swej działalności (1946-47). Występowała wówczas jako instrument kulturalnej partii i zmierzała do przekształcenia światopoglądu dawnej inteligencji oraz ukształtowania nowej. Pismo to popularyzowało myśl marksistowską, a myśl katolicką traktowało jako faktycznego kontrpartnera w walce o człowieka. Dlatego za swe najistotniejsze powołanie uważano rewizję filozoficzną podstaw humanistyki. Realizowano program laicyzacji i przeciwstawiali się katolicyzmowi. Postulowano zerwanie konkordatu z Watykanem, dyskutowano na temat zagadnienia „nowej inteligencji”, potrzeby przyciągania jej do aktywnych działań w zakresie polityki kulturalnej państwa, reformy szkolnictwa wyższego i reformy szkół średnich, dwustopniowości studiów, samorządności uczelni i wolności nauki. Wielokrotnie w artykułach pisano o zagadnieniach młodego pokolenia, próbach przezwyciężania nieufności nowej polityki.
Program literacki: postulowano realizm jako odzwierciedlenie społecznej kondycji jednostki. Żywiono nadzieję, że literatura wyrazi prawdę o człowieku, o realnych warunkach jego życia. Proponowano odejście od zainteresowania tylko fenomenem indywidualności człowieka i rezygnacji z upiększeń. Nawiązywano do tradycji myśli oświeceniowej i realizmu krytycznego (szczególnie Balzakowskiego). Kuźnica domagała się w literaturze socjologicznej konstrukcji losu ludzkiego i formowania czytelnych opozycji, będących wyrazem uznania socjologizmu. Byli przeciwni psychologizmowi, historycyzmowi, moralistyce. Wzorcem literatury był dla nich XIX-wieczny realizm powieściowy, a więc zwracano się przeciw tendencjom awangardowym XX w. preferencje literackie wyrażały się np. w uznaniu dla opowiadań Z. Nałkowskiej Medaliony. Pismo to poświęcało się także w pierwszych latach swej działalności wiele miejsca prozie tzw. obozowej. Wzorami byli: Prus, Stendhal, Balzak, Tołstoj. W ich twórczości znajdowano przykłady rzeczywistego ukazania człowieka, jego konfliktów. Postulaty literackie dają się streścić w formule „realizm, upolitycznienie, optymizm, rewolucyjność”. W połowie 1948 r. termin „realizm” pojawiał się z przymiotnikiem „socjalistyczny”, później natomiast pismo przedrukowało wystąpienia ze zjazdu ZZLP i przedstawiło obszerne sprawozdanie z obrad na temat wejścia literatury polskiej na drogę realizmu socjalistycznego.
U schyłku swej działalności pismo atakowane było przez przedstawicieli młodszego pokolenia za nie dość sprecyzowane stanowisko wobec nowej rzeczywistości literackiej. Ostatecznie nastąpiło połączenie dwóch pism Kuźnicy i Odrodzenia w jedno pismo.
Bibliografia
1. Okresy literackie, praca zbiorowa pod red. J. Majdy, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.
2. Słownik literatury polskiej XX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992.
k0ti