dziecko autystyczne i z zespoem aspergera w przedszkolu i szkole.pdf

(354 KB) Pobierz
Dziecko autystyczne i z zespołem Aspergera
w przedszkolu i szkole
Włączanie do grupy rówieśniczej i tworzenie
warunków
sprzyjających uczeniu się
Anna Florek
Katarzyna Hamerlak
Fundacja CZAS DZIECIŃSTWA
Anna Florek, Katarzyna Hamerlak
•
Dziecko autystyczne
i z zespołem Aspergera
w przedszkolu i szkole. Włączanie do grupy rówieśniczej i tworzenie warunków
sprzyjających uczeniu się •
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
1. Gotowość
dziecka do aktywnego uczestnictwa w grupie
...................................................... 4
1.1
Pierwszy etap włączania
................................................................................................... 6
1.2
Drugi etap włączania
.................................................................................................... 7
1.3Trzeci etap włączania ................................................................................................ 8
1.4Czwarty
etap włączania
......................................................................................... 9
1.5
Piąty etap włączania
....................................................................................... 10
2. Co
nauczyciel powinien wiedzieć i umieć organizując naukę dziecka autystycznego?
....... 12
3. Zasada
małych kroków oraz zasada stopniowania trudności.
............................................. 14
Podsumowanie
Bibliografia
2
Anna Florek, Katarzyna Hamerlak
•
Dziecko autystyczne
i z zespołem Aspergera
w przedszkolu i szkole. Włączanie do grupy rówieśniczej i tworzenie warunków
sprzyjających uczeniu się •
Wprowadzenie
Zasadniczym problemem dzieci autystycznych i dzieci z zespołem Aspergera jest
funkcjonowanie w relacjach z ludźmi. Trudności w tej sferze widzimy zarówno w kontaktach
z dorosłymi jak i rówieśnikami. Dziecko prawidłowo rozwijające się nabywa te umiejętności
spontanicznie lub z niewielkim wsparciem dorosłych. Dla rodziców i nauczycieli jest czymś
naturalnym i często niezauważalnym, że dziecko w miarę wzrastania wyposaża się
w społeczne umiejętności. U dziecka autystycznego uczenie się tych kompetencji jest
procesem trudnym, wymagającym długotrwałej i przemyślanej terapii.
Następstwem braku umiejętności społecznych jest funkcjonowanie dziecka wśród
ludzi, ale poza relacjami z dorosłymi i dziećmi, poważne trudności w nabywaniu
samodzielności, kłopoty w uczeniu się, w sferze wiedzy i umiejętności.
Dziecko autystyczne, podobnie jak każde dziecko potrzebuje grupy rówieśniczej.
Jednak umieszczenie dziecka autystycznego, niewyposażonego w odpowiednie kompetencje
społeczne, w grupie rówieśniczej i w nieprzygotowanym otoczeniu zwykle nie sprzyja
rozwojowi. Może też spowodować nasilenie niepożądanych zachowań. Jedne z nich, takie jak
agresja, autoagresja, są bardziej dokuczliwe dla otoczenia; inne, takie jak wycofanie się,
stymulacje
-
mniej. Jednak wszystkie powodują izolację. Dlatego też włączanie dziecka
autystycznego i z zespołem Aspergera powinno być przemyślanym procesem, powinno
uwzględniać aktualne kompetencje dziecka, powinno sprzyjać uczeniu się i budowaniu relacji
społecznych.
Aby taki proces mógł zaistnieć potrzebne jest przygotowanie otoczenia dziecka
w sensie fizycznym i społecznym. Najważniejszą osobą jest nauczyciel
-
jego wiedza
i umiejętności, gwarantujące pozytywną, wspierającą i sprzyjającą uczeniu się postawę
wobec dziecka. Jego relacje z dzieckiem autystycznym są wzorem do naśladowania dla
innych dzieci i dorosłych. Ważne jest, również kształtowane przez niego, otoczenie fizyczne,
postawy dzieci, rodziców, wybierane sposoby i metody pracy z uczniami. Dlatego też
fundamentalnym założeniem pomocy tej grupie dzieci niepełnosprawnych jest wyposażenie
nauczyciela w skuteczne sposoby pomocy dziecku autystycznemu, znajdującemu się w jego
grupie/klasie. Chodzi również o to, by potrafił współpracować z rodzicami i tworzyć
współdziałający krąg ludzi, pomagających dziecku autystycznemu pokonywać trudności
3
Anna Florek, Katarzyna Hamerlak
•
Dziecko autystyczne
i z zespołem Aspergera
w przedszkolu i szkole. Włączanie do grupy rówieśniczej i tworzenie warunków
sprzyjających uczeniu się •
wśród rówieśników.
wynikające z zaburzenia. W efekcie tych działań dziecko dostaje szansę rozwoju i uczenia się
Gotowość dziecka do aktywnego uczestnictwa w grupie
Dziecko korzysta z dobrodziejstwa grupy rówieśniczej, odpowiednio do poziomu
osiągniętej samodzielności oraz umiejętności porozumiewania się.
Samodzielność
przejawia się w fizycznej i emocjonalnej niezależności dziecka
od opiekunów
–
pozwala im oddalić się i próbuje sobie radzić samodzielnie. Podczas pobytu
w grupie nie musi już mieć osoby, która mu „matkuje”. Emocjonalny aspekt niezależności
jest bardzo często związany z zaradnością dziecka w konkretnych sytuacjach życiowych
takich jak wykonywanie czynności samoobsługowych, zrozumiałe dla innych komunikowanie
o swoich potrzebach i umiejętność proszenia o pomoc. Im lepiej dziecko radzi sobie, tym
większą pewność siebie zdobywa i tym mniej potrzebuje stałego towarzyszenia osoby
dorosłej.
Przychodzi
czas,
kiedy
protestuje,
gdy
doświadcza
ograniczającej
je
nadopiekuńczości. Ważnym aspektem samodzielności jest umiejętność organizowania sobie
czasu wolnego. Są dzieci mniej i bardziej kreatywne, ale w dobrze zorganizowanym
otoczeniu każde z nich znajduje wiele podpowiedzi czym mogłoby się zająć samo lub
z innymi
-
ale bez udziału, a przede wszystkim bez kierownictwa dorosłych. Dzieci
niepełnosprawne,
szczególnie te objęte różnego rodzaju terapią dyrektywną (która jest stałą
lub okresową koniecznością), często nie mają pozostawianego czasu na własną, przez siebie
wybieraną i planowaną aktywność realizowaną według własnego pomysłu i potrzeby. To, co
u zdrowych dzieci jest naturalnie rozwijającą się umiejętnością
–
podejmowanie
różnorodnych aktywności, zabawa na wszelkie sposoby
–
zostaje zahamowane wskutek
choroby lub działań dorosłych. Obserwujemy, że tym dzieciom brakuje inwencji i pomysłu na
to, co mają robić gdy nikt nie proponuje lub nie nakazuje. By mogły one zadowalająco
funkcjonować w grupie trzeba je tego nauczyć.
Drugim członem gotowości dziecka do uczestniczenia w szeroko rozumianych zajęciach
grupy jest umiejętność bycia w relacji z innymi. Chodzi o to, w jakim stopniu dziecko potrafi
odpowiedzieć na propozycję nawiązania kontaktu oraz zainicjować kontakt z osobami
z otoczenia. By temu podołać powinno zrozumiale komunikować potrzeby i zamiary,
4
Anna Florek, Katarzyna Hamerlak
•
Dziecko autystyczne
i z zespołem Aspergera
w przedszkolu i szkole. Włączanie do grupy rówieśniczej i tworzenie warunków
sprzyjających uczeniu się •
rozumieć co przekazują w sposób werbalny i pozawerbalny inni, uzgadniać zasady,
podejmować wspólne działania, umieć się podporządkować. Ważne jest pozytywne
nastawienie emocjonalne do osób, znajomość i respektowanie elementarnych zasad
społecznego funkcjonowania oraz zdolność współdziałania. W procesie rozwoju dziecko
ćwiczy te umiejętności w relacji z dorosłym w różnorodnych codziennych sytuacjach. Dorosły
przekazuje pożądane wzorce zachowań i poprzez reakcje akceptacji lub dezaprobaty
wyróżnia, wzmacnia i utrwala te, które uznaje za właściwe. Następnie dziecko doskonali
swoje umiejętności w tej sferze w kontaktach z innym dzieckiem, zwykle pod opieką
dorosłego. Nauka pomyślnego funkcjonowania w grupie niespokrewnionych osób, jest
procesem zaczynającym się w przedszkolu i trwającym przez całe życie. Dzieciom, które
z jakichś powodów (autyzm, nadpobudliwość, brak komunikacji werbalnej i inne) nie potrafią
wchodzić w relacje z innymi, potrzebna jest gruntownie przemyślana pomoc w przebyciu
drogi od siebie do drugiego człowieka. Szczególnej pomocy w tej sferze potrzebują dzieci
autystyczne, które mają trudności w uczeniu się poprzez naśladowanie. Pozostawienie
dziecka samemu sobie najczęściej zakończy się porażką. Nieporadność dziecka przybiera
postać różnych zachowań mieszczących się pomiędzy zahamowaniem a agresją i zawsze
zakończy się izolacją, wyłączeniem, odrzuceniem. Proces włączania dziecka do grupy
rówieśniczej realizowany w Społecznym Przedszkolu Integracyjnym Fundacji Czas
Dzieciństwa
To, w jakim stopniu i jak szybko dziecko osiągnie samodzielność i zadawalające relacje
społeczne zależy od bardzo wielu czynników m.in. indywidualnych możliwości dziecka,
postępów terapii, otwartości grupy, gotowości i kompetencji opiekunów grupy,
współdziałaniu wszystkich zaangażowanych w sprawy dziecka. Włączenie dziecka
autystycznego do grupy rówieśniczej jest skomplikowane z tego powodu, że ma ono
trudności na wszystkich poziomach relacji społecznych:
• Dziecko
–
dorosły (brak kontaktu wzrokowego, niewykonywanie poleceń,
nieumiejętność naśladowania).
• Dziecko
–
dziecko (brak kontaktu wzrokowego, nieumiejętność wspólnej zabawy,
dzielenia się; brak rozumienia i stosowania zasady naprzemienności).
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin