opisy.docx

1. Okres klasyczny Anglia 18w. w 2 połowie 18 w. istniały w Anglii warunki dla gospodarki kapitalistycznej. Zyski z handlu zagranicznego, licznych kolonii i wydajniejszego rolnictwa, przemysłu utrwaliły panowanie kapitalistów. Dzięki kompromisowi między arystokracją ziemską a kapitalistami po okresie walk w czasie rewolucji i obaleniu absolutyzmu ustabilizował się układ sił społecznych. Znaczenia nabrał przedsiębiorca posiadający kapitał, zatrudniał robotników, korzystał z nowej technologii. Chłopstwo stało się tanią siłą roboczą. Anglia rozpoczęła zalewanie rynków zagranicznych nowymi towarami: wyroby włókiennicze i bawełniane. Pojawiły się maszyna parowa, która otworzyła nową epokę w rozwoju cywilizacyjnym całego świata. Rozwijał się przemysł ciężki. W rejonach eksploatacji węgla i rudy żelaza powstały ośrodki przemysłowe. Ludzie zaczęli migrować do miast, a ich ogólna liczba zwiększyła się. Przemiany kulturowo – społeczne także kształtowały charakter epoki. Oświecenie i romantyzm pobudziły myślicieli, twórców i działaczy. Empiryzm przyczynił się do utworzenia podstaw szkoły klasycznej. Wywodzi on poznanie z doświadczenia a nie z rozumu.
W. Petty – wprowadził statystykę (u niego arytmetyka polityczna). Łączył statystykę z opisem państwa i gospodarki kraju nawiązując do organizmu ludzkiego, jego anatomii i zachodzących w nich procesów. Statystyka opisowa pozwala porównać wielkość i potęgę państw z którymi Anglia prowadziła wojny. W jego poglądach centralne miejsce zajmuje teoria bogactwa narodowego. Rola handlu zostaje ograniczona i ustępuje miejsca procesom produkcji. Teoria czynników produkcji – spośród 4ch takich czynników 2 mają znaczenie pierwotne i równorzędne. Ojcem bogactwa jest praca, matką – ziemia. Podrzędne to kwalifikacje zawodowe i różne zasoby czyniące pracę wydajniejszą. Teoria pieniądza – szacunek potrzebnej masy pieniądza powinien uwzględniać szybkość jego obiegu i terminy płatności. Petty był za utworzeniem banku emitującego noty czyli pieniądz papierowy wypełniający luki czasowe w okresie braku monety. Rozwinął koncepcję finansów publicznych i opodatkowania. Głosił potrzebę dotowania najuboższych. Teoria wartości – Petty poszukiwał miernika wartości tworzonej przez pracę i ziemię. Powstały 3 rodzaje mierników: 1. Wartość ziemi daje się zmierzyć wartością pracy potrzebnej do takiej pensji, która utrzyma robotnika i jego rodzinę, 2. Renta naturalna jest dochodem netto z ziemi – po potrąceniu wkładu pracy; odpowiednikiem renty jest produkcja netto z kopalni srebra, 3. Twierdzenie o prostym naturalnym procencie – procent od pożyczki – premia za ryzyko. Stopa % kolejnym możliwym miernikiem wartości. Świeżość koncepcji i sformułowanie spójnej teorii tworzenia bogactwa narodowego opartej na czynnikach produkcji, sformułowanie metody badawczej pozwoliło uznać go za prekursora szkoły klasycznej.
A. Smith – teoria pracy, przedmiotem ekonomii politycznej jest poszukiwanie źródeł, sposobów tworzenia i podziału bogactwa narodów. Za podstawowe źródło uznał pracę produkcyjną. Smith dowodzi wyższości manufaktury nad warsztatem rzemieślniczym. Przyczyną podziału pracy jest ludzka skłonność do zmiany jednej rzeczy na drugą. Rynek wiejski zmusza rolnika do wykonywania wielu zawodów, a miejski potrzebuje licznych zawodów i wąskiej specjalizacji.  Podział pracy wykracza poza zakład pracy. Wg Smitha praca produkcyjna  daje dobra materialne, a świadczenie usług nie przynosi rezultatów, jest pracą nieprodukcyjną i nie tworzy bogactwa narodowego. Teoria wartości – prezentuje w niej pogląd na wymianę towarów, proces tworzenia i podziału wartości, tworzenia cen i dochodów. Formuje koncepcję ceny rzeczywistej towaru – wysiłek i trud z jakim się ją zdobywa. To 1 sformułowanie teorii wartości opartej na pracy. Wg niego praca jest pierwszą ceną, którą płaciło się za wszelkie przedmioty. Wartość produkcji – wyłożonej pracy. Wartość wymiany mierzy się ilością pracy uprzedmiotowionej, którą można uzyskać podczas wymiany. „dogamt Smitha” to wprowadzenie kapitału i ziemi obok pracy do głównych czynników tworzących wartość. Teoria kapitału – stosuje zamiennie zasoby, kapitał i miesza statystykę z dynamiką. W społeczeństwie regułą jest konsumpcja produktów cudzej pracy nabytych za własny produkt. Oszczędność jest przyczyną wzrostu i powstania kapitału. W zbiorze zasad polityki gospodarczej Smith doceniał handel zagraniczny , ale bardziej wewnętrzny Sprawy obrony państwa nie mogą być wolną grą rynkową, ale działaniami państwa. W gestii państwa pozostaje też administracja publiczna, wydatki władcy i utrzymanie instytucji publicznych. 4 zasady dobrego opodatkowania: 1. Proporcjonalne obciążenie dochodów – konkretny dochód ma stanowić podstawę naliczenia podatku, 2. Usunięcie wad systemów podatkowych, 3. Doskonalenie praktyki ściągania świadczeń, 4. Podatek pobierany w formie wygodnej dla podatnika.
D. Ricardo - jego ekonomia zorientowana była na potrzeby polityki angielskiej. Teoria wartości Ricarda związana jest z poszukiwaniem odpowiedzi co powoduje zmiany w relacjach cen w czasie. Odsunął i wyjaśnił „dogmat Smitha”. Skrytykował pogląd, że wartość towaru zależy od ilości pracy jaką otrzymuje się za niego podczas wymiany. Wg niego wartość towaru to ilość jakiegoś innego towaru, który można otrzymać w zamian, zależy od względnej ilości pracy niezbędnej do jego wytworzenia, nie zaś od większego czy mniejszego wynagrodzenia, które zapłacono za tę pracę. Przyczyny zmian relacji cenowych to zmiany w nakładach pracy wymienianych towarów. Ricardo odrzucił pieniądz jako miernik wartości – pieniądz szybko zmienia wartość pod wpływem wahań w polityce finansowej. Stwierdził ostatecznie, że żaden towar nie może być doskonałym miernikiem wartości. Musiałby angażować te same ilości pracy, być wytwarzany przez kapitał o składzie ograniczonym. Miernik zbliżony do ideału wg Ricarda- złoto. Teoria podziału i kosztów komparatywnych – obejmuje 3 powiązane teorie: renty, pracy i zysku. Teoria renty stała za sformułowaniem prawa malejącej wydajności czynników produkcji – jeśli 1 z czynników produkcji rośnie podczas gdy pozostałych jest stały to stopa wzrostu produktu globalnego będzie się zmniejszać. Opiera się na 2 przesłankach: ogromnej ilości urodzajnych gleb i zasadniczo malejącej wydajności. Renta różniczkowa – różnica między urodzajnością poszczególnych działek wydzierżawionej ziemi dostarcza dochodów posiadaczom gruntów. Teoria pracy roboczej – praca jest towarem, płacą cena, rynek pracy grą popytu i podaży odchylającą płace od ceny naturalnej. Teoria zysku – zysk jest potrąceniem z produktu wytworzonego przez robotnika. Teoria kosztów komparatywnych – kraj może osiągać korzyści w wymianie handlowej nie tylko wtedy, gdy swoje towary wytwarza taniej niż inne kraje w ujęciu bezwzględnym, ale także wówczas, gdy wytwarza bezwzględnie drożej, ale różnice kosztów wytwarzania różnych towarów w porównaniu z innymi krajami są zróżnicowane. Ricardo istotne znaczenie przypisywał 3 obszarom polityki ekonomicznej. Polityka opodatkowania – podatki są częścią produktu ziemi i pracy oddawaną do dyspozycji rządu. Wydatki rządowe nie służą produkcji, więc zasadne jest ich ograniczenia. Polityka obronna – o potędze obronnej kraju przesądza wielkość jego dochodu netto. Klasa robotnicza nie może świadczyć na rzecz obrony dysponując dochodem równym minimum kosztów utrzymania. Liberalna polityka ekonomiczna – rząd nie powinien ingerować w decyzje kapitalistów w stosunki świata kapitału ze światem pracy. Prawa ekonomiczne są najlepszym regulatorem, a rząd powinien usuwać przeszkody w handlu zagranicznym.
T. R. Malthus – twórca prawa ludności. Żywność jest niezbędna dla istnienia człowieka  i pociąg płciowy jest czymś koniecznym i niezmiennym. Prawdziwą przyczyną nędzy mas jest brak środków utrzymania dla rosnącej liczby ludności. Równowagę przywraca sama nędza hamując rozrodczość. Żelazne prawo pracy – ograniczenie wielkości funduszu płacy robotniczej do minimum kosztów utrzymania.
J. B. Say – w ujęciu Saya ekonomia polityczna jest nauką o sposobach i zasadach tworzenia podziału i konsumpcji bogactwa zaspokajającego potrzeby społeczeństwa. Teoria wytwarzania bogactwa opiera się na analizie procesu, w którym występują przedsiębiorcy i narzędzia. Przemysłem jest wszelka działalność sił fizycznych i umysłowych człowieka związana z wytwarzaniem użyteczności. Teoria czynników produkcji – rozwinął ją. Pracę, kapitał i naturę łączy w procesie wytwarzania użyteczności we wzajemne świadczenie usług, które uzasadniają otrzymywanie w zamian dochodów. Prawo rynków – podstawą jest teza, że podaż stwarza własny popyt. Nie może być nadprodukcji prowadzącej do kryzysu. Odrzucił pogląd o konieczności utrzymania popytu efektywnego jako warunku pełnej realizacji wytworzonego produktu. Dowodził, że rynek rozszerza się wraz z produkcją.
J. S. Mill – kapitalista i robotnik są współwłaścicielami produktu, ale ten 2 otrzymuje płacę jeszcze przed wytworzeniem i sprzedażą tego produktu, a więc jest kredytowany. Wprowadził pojęcia „statyka i dynamika”.
J. Sismondi – twórca koncepcji społecznie niezbędnego czasu pracy i konsumpcyjnej teorii wartości. Niedostateczny popyt jest źródłem kryzysów i sformułował pojęcie podkonsumpcji, czyli niedostateczny popyt na towary. Robotnicy ubożeją na skutek wyzysku przez zatrudniającego ich właściciela.

2. Ekonomia Marksa, socjalizm utapijny, Ch. Fourier.
Ekonomiczna teoria Marksa Do zbudowania swojej teorii Marks wykorzystał i rozwinął teorię wartości opartą na pracy w ujęciu D. Ricarda. Pojęcie pracy abstrakcyjnej jako rozwiązanie problemu mierzenia wartości towaru – praca którą można kupować i sprzedawać. Definicja towaru – siła robocza a nie praca. Kapitał rzeczowy (nakłady kapitału rzeczowego w ścisłym znaczeniu np. budynki, maszyny) i kapitał zmienny (pieniądz wydany na zakup siły roboczej).  Teoria wartości dodatkowej Szczególną cechą siły roboczej jako towaru jest to, że w procesie produkcji jest ona w stanie wytworzyć większą wartość w porównaniu z tą, jaką otrzymuje w formie wynagrodzenia. Ta nadwyżka wartości wytworzonej nad wartością należną robotnikowi stanowi wartość dodatkową. Problem transformacji, zwany także jako problem wartości i stopy zysku. Niektóre gałęzie przemysłu są pracochłonne a inne kapitałochłonne. Marks twierdził, iż ceny są wprost proporcjonalne do czasu pracy, z czego wynika że sektory kapitałochłonne są mniej zyskowne niż sektory pracochłonne. Teoria ceny produkcji Składa się ona z przeciętnych kosztów wytwarzania w poszczególnych gałęziach produkcji powiększonych o przeciętną stopę zysku. Cena produkcji = koszt własny + zysk przeciętny. Teoria akumulacji kapitału Akumulacja kapitału i postęp techniczny stają się dla kapitalistów koniecznością życiową. Konsekwencją akumulacji kapitału jest koncentracja i centralizacja kapitału oraz uspołecznienie czynników produkcji. Wywołuje to sprzeczności pomiędzy społecznym charakterem produkcji a prywatnym przywłaszczeniem. Socjalizm utopijny XIX w. W pierwszej połowie XIX w. w reakcji na niesprawiedliwy podział bogactwa zrodziły się utopie szukające szczęścia wszystkich ludzi żyjących wspólnie według reguł zapewniających ogólną harmonię i sprawiedliwość.  Utopia - miejsce, czyli miejsce, którego nie ma. Podłoże społeczno-ekonomiczne socjalizmu utopijnego Warunki pracy w fabrykach: 1. brutalny sposób traktowania dzieci, 2. maszyny wypierające pracę ludzkich rąk.
Ch. Fourier rozczarował się do wszystkich instytucji ówczesnego społeczeństwa. Stworzył spójny system ideologiczny i dał wizję przebudowy ustroju opartego na wspólnocie produkcyjno – konsumpcyjnej. Światopogląd opierał na filozofii idealistycznej i przekonaniu o podobieństwie wszechświata do jego stwórcy. Prawo przyciągania namiętności – namiętność to wg niego zmysły, popędy i pasje człowieka, które przyciągają ludzi i ułatwiają tworzenie różnych wspólnot, dopiero w okresie cywilizacji pojawiła się możliwość powstania harmonii w stosunkach społecznych.

3. Marginalizm               Kierunek subiektywno-marginalny, rozwinął się w myśli zachodniej po 1870 roku. Przedstawiciele skupili uwagę na subiektywnym stosunku uczestników wymiany (producentów-konsumentów) do sprzedawanych i kupowanych dóbr.

Wszystkie szkoły należące do kierunku subiektywno – marginalistycznego przyjmują jako przedmiot badań ekonomicznych zagadnienie racjonalnego gospodarowania dobrami rzadkimi, a więc stosunek człowieka do rzeczy, często indywidualizując i subiektywizując ten stosunek. Kierunek ten koncentruje więc badania ekonomiczne wokół zachowań jednostek gospodarczych i zależności występujących w produkcji lub stosunkach rynkowych przy założeniu doskonałej konkurencji. Założenia metodologiczne kierunku: Mikroekonomiczny punkt widzenia, Subiektywizm, Uznanie prymatu konsumpcji, Zastosowanie rachunku marginalnego, Analiza funkcyjna

Rewolucja marginalistyczna

Szkoła austriacka Główny punkt doktryny to próba wyjaśnienia wartości i cen na podstawie czynników kształtujących popyt, który zależy od czysto subiektywnego wartościowania dóbr przez jednostki konsumujące. Pojęcie wartości zostało przeniesione ze sfery przymiotów danego przedmiotu do sfery naszej psychiki.

Teoria potrzeb - wg Mengera potrzeby to: „… podstawa podstaw, znaczenie jakie ich zaspokojenie ma dla nas, jest ostatecznie miarą spraw, a zabezpieczenie ich zaspokojenia stanowi cel ostateczny całej ludzkiej gospodarki.” Teoria dóbr – Menger rozpatruje prosty stosunek: człowiek – rzecz. Subiektywna teoria wartości – konsument dążąc do wyrównania zadowolenia z posiadania różnych dóbr, prowadzi proces wymiany, który trwa do momentu aż wszystkie dobra posiadane przez konsumenta będą posiadały równe użyteczności krańcowe w jego odczuciu. W sposób modelowy została ona przedstawiona w tzw. Trójkącie Mengera. Teoria kapitału – „kapitał” w danym okresie to podporządkowanie zasobu dóbr dalszych rzędów, które w przyszłości zapewnią uzyskanie dóbr bliższego rzędu. Teoria komputacji – wartość dóbr dalszego rzędu jest następstwem przeniesienia na te dobra subiektywnych wartości dóbr pierwszego rzędu.

Friedrich Wieser użył pojęcia użyteczności krańcowej. Wieser rozwija myśl o nasycalności potrzeb człowieka i dowodzi, że w warunkach ograniczoności dostępnych zasobów trzeba przerwać proces zaspokojenia potrzeb nie w punkcie pełnego nasycenia, ale po zużyciu ostatniego dostępnego dobra i uzyskaniu ostatniej porcji użyteczności. Teoria imputacji – o wartości dobra produkcyjnego decyduje wartość  najmniej użytecznego dobra konsumpcyjnego; Teoria kosztu alternatywnego – wartość dobra określana przez użyteczność krańcową;

Eugen von Böhm-Bawerk wartość zapasu dóbr to suma użyteczności wszystkich dóbr tego zapasu; wyznaczenie stopy procentowej przez krańcową produkcyjność, wydłużania przeciętnego czasu pracy; koncepcja „agio” czyli nadwyżka wartości dóbr posiadanych dziś nad użytecznością tych dóbr w przyszłości; preferowanie dóbr teraźniejszych z przyczyn psychicznych (skończoność życia), ekonomicznych (niedostatek) i ze względu na pozytywne efekty wydłużonej produkcji. Teoria procentu - istnieją dwa elementarne czynniki produkcji, czyli ziemia i praca; kapitał to czynnik pochodny, wiążący czynniki elementarne i umożliwiający realizację wydłużonych w czasie procesów produkcji; procent pierwotny uzyskany w procesie produkcji, dzieli się na procent surowy, stanowiący wynagrodzenie za ryzyko, poniesione koszty i amortyzację, oraz na procent czysty – wynagrodzenie z tytułu prawa własności, który jest podstawą tzw. pozytywnej teorii procentu, opierającej się na twierdzeniu, że ludzie wyżej cenią dobra teraźniejsze niż dobra przyszłe; procent pochodny, czyli pożyczka;

Ferdinando Galiani. W swoich rozprawach rozważał na temat wartości towarów. Zajął się rozwikłaniem paradoksu – dlaczego chleb mimo wysokiej „użyteczności” uzyskuje niższą wartość wymienną w porównaniu mniej użytecznym diamentem. Wprowadził dwa pojęcia: „użyteczności”, związanej z subiektywnym stanem przyjemności lub zadowolenia, oraz „rzadkości” czyli obiektywnej relacji między istniejącą ilością danej rzeczy a ilością możliwych jej zastosowań.

Szkoła lozańska- matematyczna rozwinęła koncepcję sformalizowania nauki ekonomii. Wszystkie procesy gospodarcze powinny być wzajemnie powiązane i wzajemnie się określać. Zakładano, że poszczególne zjawiska są ze sobą sprzężone na zasadzie funkcji matematycznych. Podejmuje próbę stworzenia ekonomii czystej, czyli teorii hipotetycznej, oderwanej od warunków społeczno – gospodarczych, wyjaśniającej formalne i idealne warunki osiągania równowagi ogólnej, do której zmierza system gospodarczy pod wpływem mechanizmu rynkowego w warunkach doskonałej konkurencji. Przedmiotem ekonomii czystej jest mechanizm kształtowania się cen w warunkach doskonałej konkurencji. Przyjmuje ona, że takie wielkości ekonomiczne jak popyt, podaż i ceny dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych oraz czynników wytwórczych są współzależne. Natomiast czynniki pozaekonomiczne nie ulegają zmianie, są stałe, nazywane są danymi.

Leon Walras Teoria równowagi ogólnej obejmuje system zależności funkcyjnych wyrażających taki stan gospodarki wymiennej, w której wszystkie gałęzie są jednocześnie zrównoważone wewnętrznie oraz znajdują się w równowadze między sobą. Ceteris paribus – przy pozostałych czynnikach niezmienionych. Walras ukazuje wszechzwiązki między równowagą producenta i konsumenta i stosuje nową metodę badania zależności – dynamiczną – a to oznacza, że musi zarzucić i skrytykować metodę ceteris paribus (nie dotyczy to tzw. dat). Przy analizie dynamicznej bazuje na zasadach współzależności.

Pareto              Optimum Pareto to określenie sytuacji, w której każda akcja mająca na celu poprawę położenia jednostki, jego zadowolenia czy użyteczności, nie może nastąpić bez pogorszenia położenia innego podmiotu. Rozróżnienie użyteczności kardynalnej (zwykły pomiar, w którym określa się ile razy coś jest większe od pewnego wzorca) oraz użyteczności ordynalnej...