Opeć_Baltazar_ks_-_Żywot_Pana_Jezusa_Chrystusa.pdf

(9206 KB) Pobierz
ŻYWOT
P A IA JEZUSA CHRYSTUSA
STWORZYCIELA
I ZBAWICIELA RODZAJU LUDZKIEGO
WEDLE EWANGELISTÓW ŚWIĘTYCH,
Z ROZMYŚLANIEM NABOŻNEI DOKTORÓW PISMA ŚWIĘTEGO KRÓTKO ZEBRANY
Cj-.BALTAZARA OPEC1A___ ____
T O 1 S RDYCII JAKA HALLERA
l
ROKU 18».
WYDANY PHZEZ
Ks. Kun. POLKOWSKIEGO
z
KRAKOWA.
----------- SHO»«-----------
G IE N
N ZO
NAKŁADEM STRAŻY Św. WOJCIECHA.
W KOMISIE KSIĘGARNI KATOLICKIEJ w POZNANIU.
fliZEDMOWA.
Imprimatur.
Eelpltai, die X X X I- m. Maji a. 1884
K iedy w roku 1878 odnaleziono szczęśliwie nie­
znany bibliografom całkowity egzemplarz dzieła:
Żywot Pana Jezu Krysta
ułożony przez Mistrza
Akademii krakowskiej Baltazara Opecia około roku
1500 dla królewny Elżbiety córki Kazimierza Ja­
giellończyka a późniejszej żony Fryderyka księcia
na Brzegu i Lignicy, wydany w Krakowie przez
Jana Hallera r. 1522, wielką tę osobliwość biblio­
graficzną, dla studyów języka polskiego niezmier­
nie interesującą, wydałem był w 33 numerowanych
egzemplarzach w podobiznie. Publikacya ta miała
służyć wyłącznie dla badaczów i miłośników da­
wnych zabytków mowy naszej, niespodziewanie
jednak inny jeszcze przyniosła pożytek, a ważniej­
szy, bo duchowny. Czcigodny X. Dr. Łukowski
oświadczył mi życzenie swe, aby książkę tę można
włączyć do wydawnictw religijnych S t r a ż y Ś.
W o jc ie c h a . Porozumienie było łatwe i oto
ta najpierwsza większa książka polska, wychodzi
na świat według wzmiankowanej edycyi Hallera,
Episcopus Culmensis.
f
Joannes.
(L. S.)
W. Czarnowski,
Dir. Cane, et Seer. Epplis-
Drukiem J. B. LASG1EGO w Gnieźoie.
IT
V
w dwóch wydaniach; w wydaniu popularnem bez
żadnego apparatu naukowego dla całego narodu
polskiego i w wydaniu ściślejszem, opatrzonem
notkami i wariantami odnoszącerai się do trzech
najdawniejszych wydań, a mianowicie: do wydania
Hieronima Wietora z 1522 i 1538 i do wydania
Hallera z 1522. Te trzy tylko najdawniejsze wy­
dania wziąłem do kollacyonowania dla tego jedynie,
aby porównać text wrydań obu z 1522, i aby się
przekonać, z którego wydania zrobiono trzecie
z 1538, z tego bowiem ostatniego powstały wszyst­
kie późniejsze edycye.
Warianty i odmiany, dodatki lub opuszczenia
wzajemne, tyczyć się miały jedynie treści textu
samego, niepodobna było jednak pominąć ważniej­
szych przynajmniej różnic językowych, wyrazów
i wyrażeń w powyższych wydaniach znachodzących
się. Wszystkie zachować co do litery było zby­
teczne i niemożliwe, tu bowiem liczyć się trzeba
było z znacznemi kosztami druku, z przedłużeniem
wydania popularnego bez notek, coby się bez pe­
wnych ofiar obejść nie mogło; — i niepotrzebne
wreszcie, w obec gruntownej pracy p. Przyborow-
skiego, który z pierwszego, trzeciego, czwartego
i piątego wydania wszystkie zamieścił różnice nie
tylko co do textu ale i co do pisowni samej.
(Przegląd bibliog. arch. 1881 str. 500 i następne).
Usprawiedliwszy stronę publikacyi samej,
niepodobna pominąć bibliograficznej. Otóż o ile
wiadomości nasze sięgają,
Żywot Chrystusa Pana
Baltazara Opecia miał dotąd wydań 35. Pierwsze
wyszło in folio o 135 kartach z wspaniałymi drze­
worytami, Hansa Scheufelina, użytemi z dzieła
Speculum Passionis Domini Norimbergae 1507.
Wyborny i ślicznie zachowany egzemplarz tego
wydania, posiada biblioteka Jagiellońska, doku­
mentnie uwidoczniając, zkąd były brane klisze do
rycin. Do opisu bibliograficznego wracając, za­
znaczam że to pierwsze wydanie Opecia było dru­
kowane tak pięknemi czcionkami gotyckiemi, tak
czysto i dokładnie, że z drukiem podobnym tak
prędko nie spotykamy się w innej polskiej książce.
Chlubne to wydanie wyszło w drukarni Hieronima
Wietora w Krakowie, ukończono je
„Ldtd boiego
MDXXII
dnia piątego Majowego“
pod tytułem:
Żywot wszechmocnego
syna bożego pana Jezu K ry sta stworzyciela i zbawicie­
la stworzenia wssytkiego. Wedle ewdnielist świę­
tych z rozmyśldniem naloznem doktorów
świętego pisma ogdrniony
ltem modlitwy roskossne przy umęczeniu
bożym nowy są przyłożony
Nakoniec Meiestr podług dbiecadłd
jest pilnie zgromadzony
VI
Na samym końcu pod rejestrem słowa:
Koniec. Chwała Bogu.
Według tego wydania ten sam nakładca roku
1538 nową, światu ogłasza edycyą, ale już nie tak
wspaniałą jak pierwsza ani co do form i rycin,
ani co do druku samego, lubo oświadcza w przed­
mowie: „Przełom
się wtóry raz opuścił iywoth
pdna Jezusów pismem cudnieyssym y nd mnieyssą
midrę niśli pierwey Tcxięgi wyprasować.1.
Tytuł
1
sam tak został zmieniony:
Żywot Bana Jezu
K rystd stworzyciela y zbawiciela rodzayu
ludskiego, wedle pism a swiętich ewdnielist
rozmyślanim nabożnych doktorów pis­
ma siuiętego krótko zebrany
Dołem na końcu ostatniej karty 160 czytamy:
Wybyano własnym nakładem Jeronyma Vietora,
Impressora sławnego miasta Krakowa, ku chwale
naprzód bogu wssechmogącemu, a potym królestwu
polskiemu. Ssczego bądź chwała bogu w troycy
iedynemu L ata bożego
MDXXXVHL
Z tego wydania Wietorowskiego ale już
z innej officyny w XVI wieku po dwakroć ukazuje
się
Żywot Pana Jezusa Chrystusa,
raz około
roku 1541, drugi raz około roku 1548, daty ściśle
oznaczyć nie można, gdyż oba te wydania znane
są jedynie w pojedyńczych exemplarzach i to de­
fektowych niestety; pierwsze posiada obecnie bi­
blioteka Jagiellońska z daru p. Antoniego Celiń­
skiego z Cekowa pod Kaliszem, drugie posiada
biblioteka Wileńska z daru biskupa Stanisława
Krasińskiego.
Obie te edycye prawdopodobnie
drukował w Krakowie Maciej Szarfenberg.
Od połowy XVI wieku do końca XVII, ściślej
mówiąc od roku 1548 do 1688 nie wykryto dotąd
żadnego przedruku Żywota Chrystusa Pana układu
Baltazara Opecia, dopiero w roku rzeczonym 1688
ukazują się naraz dwie edycye w Krakowie, jedna
wychodzi z drukarni Mikołaja Szedla, druga z dru­
karni Akademickiej. Kto przygotowywał do druku
to wydanie, odmieniając dawne wyrazy wydania
z roku 1538, wedle smaku i zwyczaju owego czasu,
przydając tak w tytule jak i w samym texcie ró­
żnego rodzaju przydatki i objaśnienia, nie wiemy.
Od tytułu zaczynając zaznaczamy, że ten
przy edycyi Schedla tak brzmiał:
Żywot Pana y Boga Naszego Jezusa Chrystusa
To iest Droga Zbawienna, którą P an Zbawiciel
y Odkupiciel Nasz Jezus Chrystus, za przyściem
swoim na świat dla Okupu y wybawienia z mocy
Szatanskiey. Rodzayu ludzkiego będąc iako się
sam mianował
(Joan 14)
Drogą Prawdą y Ż y ­
wotem, nas do 'Nieba prowadził, Nauczał y Ośy-
wiał. Według Historycy Ewangelistów świętych,
V III
IX
takie Doktorow kościelnych wykładu, Przez na­
bożne Rozpamiętywania y Rozmyślania Taiemnió
Boskich, Prawowiernym Pana Chrystusowym D la
pośytku Duchownego y codzienney świątobliwey
zabawy Opisana, Niegdy w Krakowie w Dru­
karni Hieronyma Wiktora
(siej
Roku Pańskiego
M D X X X V 1 1 I wydana. A teraz znowu za po­
wodem y staraniem iedney osoby przedrukowana.
Z dozwoleniem Starszych w Krakowie w Drukarni
M ikolaia Alexandra Schedla J K M Typografa
R . P. 1688.
W edycyi zaś Akademickiej wtrącono do do­
słownego jak wyżej tytułu po wyrazach:
„Ewan-
geelistow Świętych'1
ten dodatek:
Przez S. Bona­
,
wenturę Zakonu Braci mnieyszych Franciszka S
( Doktora Seraphickiego, Biskupa Albańskiego,
kardynała kościoła S. Rzymskiego)
a przy końcu
tytuł tak brzmiał:
„A teraz znowu za powodem
y sumptem iedney osoby powtórnie iednego roku
przedrukowana Z dozwoleniem starszych w Krctr
kowie w D rukarni Akademickiey Roku Pańskiego
1688.
Obie edycye są małe kwartanty. — Edycya
Schedla liczy stron 8 i 308 — ozdobiona 64 ma-
łem i drzeworycinkami, druk gocki zbity, tak zwany
garmont. Edycya akademicka ma stron 8 i 316.
Drzeworycinki małe po bokach, druk gocki buj­
niejszy cycero. Co się textu tyczy, ten w obu
wydaniach zupełnie jednakowy. Odtąd z tego osta­
tniego wydania powtarzają się przedruki z zacho­
waniem powszechnie tytułu o jakim nie śniło się
nawet Baltazarowi naszemu; a powtarzają się mia­
nowicie: w Krakowie: ro k u ' 1692, 1701, 1731,
1754, 1763, 1773,(S7ji>i 1791. W Częstochowie:
1808, 1820, 1830, 1838, 1839, 1845, 1850, 1856
i 1860. W Poznaniu: 1853 i 1855. W Bochni:
1863 i 1864. Po razie zaś ukazały się w 1743
we Lwowie, 1830 w Mińsku, 1871 w Warszawie,
1871 w Mikułowie i 1880 w Wilnie. We wszyst­
kich tu wymienionych wydaniach panowie wydawcy
pozwalali sobie stósownie do czasu zmian najroz­
maitszych; zmieniali wyrazy i wyrażenia wydań
dawniejszych, zmieniali pisownią i krój dawniejszy
stylowy, czynili dodatki lub opuszczenia pewne,
tak w tytule, przedmowach jak i w texcie samym.
Najważniejszy błąd powtarzany z wydania Akade­
mickiego z roku 1688, jakoby żywot ten był tłu­
maczeniem dzieła Ś. Bonawentury wydrukowany
przez Hieronima Wiktora, pokutował aż do osta­
tniego wydania z roku 1880 prawie we wszystkich
tytułach, a drugi zamieszczony w przedmowach że
Baltazar Opeć przetłumaczywszy
Żywot Pana Jezu
K ry sta
, ofiarował takowy Elżbiecie królewnie
Polskiej córce Zygmunta Wielkiego. Otóż tak nie
jest, bo najprzód Żywot ten nie jest tłumaczeniem

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin