1. Co to jest prawoznawstwo?
Nauki prawne to zbiór nauk społecznych i humanistycznych zajmujących się prawem. Jako synonimy "nauk prawnych" używa się również terminów prawoznawstwo czy jurysprudencja, są to jednak terminy wieloznaczne. Prawoznawstwo oznaczać może również teorię prawa. Prawoznawstwo nie jest nauką spójną i jednolitą, co jest konsekwencją różnorodnych perspektyw w badaniu prawa, a także różnych celów stawianych przed badaczami (praktycznych lub teoretycznych). Główny wysiłek skupiony na wartościowaniu poszczególnych stanów rzeczy i sądów oraz uzasadnianiu przyjętych stanowisk.
2. Prawo przedmiotowe, a podmiotowe
Prawo przedmiotowe - niezależnie od sposobu powstawania czy tworzenia, całokształt (zbiór) reguł zachowania o cechach generalności i abstrakcyjności, które są podstawą decyzji jednostkowych, wydawanych przez organy administracyjne. Jeśli pojęciem prawa nie obejmujemy norm indywidualnych, to pojęcie prawa przedmiotowego jest równoznaczne z pojęciem prawa w ogóle. • Prawo podmiotowe – nie ma jednego ustalonego znaczenia, ale należy podkreślić, że nie jest konstruowane tak, że przyjmuje się tu za punkt widzenia władcy- suwerena, lecz przyjmuje się punkt widzenia adresatów przepisów prawa (przede wszystkim osób fizycznych) i formułuje się wypowiedzi, jakie to „prawa” mają owi adresaci. W centrum uwagi znajdują się tu „prawa” podmiotów, dlatego mówi się o „prawach podmiotowych”.
3. Czynności prawne
czynność konwencjonalna (skonstruowana przez normę prawną) podmiotu prawa cywilnego, zawierająca treść określającą konsekwencje prawne zdarzenia prawnego. Jest to całość zdarzenia prawnego, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli. Do elementów czynności prawnej można zaliczyć:–elementy przedmiotowo istotne, elementy przedmiotowo nieistotne, elementy dodatkowe (podmiotowo istotne).
Podział: jednostronne i wielostronne czynności prawne między żyjącymi i czynności prawne na wypadek śmierci
4.Argumentum a fortiori
wnioskowanie z uzasadnienia słabszego na silniejsze w oparciu o założenie konsekwencji ocen prawodawcy: 1.a maiori ad minus (z większego na mniejsze) - jeśli komuś nakazano (lub dozwolono) czynić więcej, to nakazano (lub dozwolono) mu i mniej, minori ad maius (z mniejszego na większe) — jeśli zakazano komuś czynić mniej to tym bardziej zakazano mu i więcej. Wnioskowanie zawodne, gdyż bazuje nie na prawach logiki formalnej, tylko na ocenach prawodawcy, które mogą nie być tożsame z systemem ocen adresata.
5. Źródła poznania prawa
Źródła w znaczeniu poznawczym to źródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), czyli publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp. W historii prawa źródła poznania prawa dzieli się na bezpośrednie (teksty prawne) i pośrednie (wzmianki o tych tekstach).
6. Wykładnia językowa
Interpretacja prawa dokonywana na podstawie analizy języka. Jedna z podstawowych i najbardziej istotnych wykładni przepisów. Wyróżnia się cztery rodzaje języków w analizie prawa:
· język naturalny - inaczej język potoczny, stosowany na co dzień,
· język prawny - najczęściej definicje sprecyzowanych pojęć języka potocznego spisane przez samego prawodawcę (np. nieruchomość)
· język prawniczy - używany przez prawników, często nie posiadający swych synonimów w j. potocznym (np. kontratyp)
· język specjalistyczny - stosowany w danej dziedzinie nauki (np. medycynie, chemii etc.)
Ich istotność zmienia się w zależności do przepisów, które podlegają wykładni. Dla przykładu - jeśli są to przepisy znajdujące się w zakresie fizyki, wszelkie zwroty i definicje winne być zrozumiane tak jak przyjęte jest w nauce fizyki.
7.Wykładnia autentyczna
zwykle dokonywana jest przez ten sam organ, który ustanowił daną normę i zarazem przyjmuje się, że ma ona moc prawną równą mocy prawnej aktu normatywnego, który został poddany interpretacji. Jest to wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej. Dzielimy ją na oficjalną i nieoficjalną.
8. Zdolność prawna, a zdolność do czynności prawnych Zdolność do czynności prawnych-zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań). Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne[1] oraz wszystkie osoby prawne. Przesłanką niezbędna do posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych przez osoby fizyczne jest pełnoletność, a nie wiek. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.
Zdolność prawna- zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Zdolność prawna jest atrybutem następujących podmiotów prawa:
· osób fizycznych
· jednostek organizacyjnych, będących osobami prawnymi, w szczególności Skarbu Państwa
· jednostek organizacyjnych, niebędących osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne
Zdolność prawna jest na gruncie polskiego prawa niestopniowalna. Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzeniaOsoba prawna i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, nabywają zdolność prawną z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru, chyba że ustawa stanowi inaczej[3]. Zdolność prawna może zostać przez jednostkę organizacyjną nabyta również na mocy przepisu ustawy[4]. Utrata w chwili śmierci
9. Konstytucyjne źródła prawa
· Konstytucja
· Ratyfikowane umowy międzynarodowe
· Ustawy
· Rozporządzenia
· Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je wydały
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów są w świetle Konstytucji traktowane jako źródła prawa wewnętrznego.
10. Źródła prawa europejskiego
Źródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne. Źródła pierwotne obejmują traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne kolejnych państw członkowskich. Do źródeł prawa wtórnego zalicza się w pierwszej mierze rozporządzenia i dyrektywy. Często zalicza się tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie spełniają one kryterium bycia źródeł prawa o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indywidualny, zaś opinie i zalecenia nie posiadają charakteru prawnie wiążącego.
11. Szkoła prawa natury
postulowany, odmienny od prawa pozytywnego porządek prawny. Różne doktryny prawnonaturalne (rzadziej jusnaturalne) prowadziły spory co do źródeł prawa natury, jego istoty, treści i stosunku do prawa stanowionego. Spór prawnonaturalizmu z pozytywizmem prawniczym (nieuznającym istnienia prawa naturalnego) był jednym z ważniejszych tematów filozofii prawa. Źródłem prawa natury ma być sama natura, dla jednych rozumiana jako wola Boga, a dla innych nakaz rozumu czy wrodzonego poczucia sprawiedliwości. Zwolennicy prawa naturalnego uznają je za wspólne wszystkim kulturom.Według jego zwolenników jest trwałe i nie zmienia się pośród zmian historycznych, zmieniających się poglądów i obyczajów. Prawa tego nie można człowiekowi odebrać, bo oparte zostało na jego naturze
12. Pozytywizm prawniczy – nurt w XIX i XX-wiecznej filozofii prawa, przeciwstawiany prawu natury. Jego najsłynniejszymi przedstawicielami byli: John Austin, Rudolf von Ihering, Georg Jellinek, Herbert Hart i Hans Kelsen.
Do podstawowych tez pozytywizmu należą następujące:
· pojęcie prawa sprowadza się do normy (reguły),
· nie ma koniecznego związku między prawem i moralnością,
· prawo obowiązuje jedynie na określonym terenie w określonym czasie, jest ustanowione przez uznawany autorytet
Pozytywiści uznawali, że zespół norm moralnych jest systemem normatywnym, który jest odrębny od prawa pozytywnego. Przejawem tego stanowiska jest twierdzenie, że obowiązywanie norm prawnych jest niezależne od tego, czy realizują one jakieś wartości moralne, bądź czy są zgodne z jakimiś normami moralnymi, czy też nie. Ocena moralna prawa nie ma wpływu na jego obowiązywanie.
13. Rodzaje przepisów prawa ze względu na moc obowiązywania
Przepisy bezwzględnie wiążące: imperatywne IUS COGENES- strony nie mogą włączyć tych przepisów w danym stosunku prawnym( bezwzględnie obowiązujące)IUS DISPOSITIVUM- DYSPOZYTYWNE będą funkcjonowały w danym stosunku prawnym (względnie obowiązujące np.przepis o dziedziczeniu ustawowym)IUS SEMIDISPOSTIVI- (SEMIIMPERATYWNE, SEMIDYSPOZYTYWNE) Przepisy te mogą być wyłączone ale tylko na korzyść jednej strony.Działają w jedną stronę.Są charakte- rystyczne dla prawa pracy
14. Precedens
wyrok sądowy mogący wpływać na treść orzeczeń wydawanych w sprawach późniejszych.
Precedensy zwykło się dzielić na:
· de facto – wpływające na treść przyszłych decyzji sądowych w sposób faktyczny, tj. można odnotować ich rzeczywiste oddziaływanie na sposób interpretacji i stosowania prawa w sprawach, które miały miejsce po rozstrzygnięciu sprawy precedensowej
· de iure – oprócz faktycznego wpływu cechuje je ponadto przymiot prawnego związania; oznacza to, że sąd orzekający w sprawach późniejszych ma prawny obowiązek przestrzegania wyroków sądowych wydanych w sprawach poprzednich
15.System prawa stanowionego, a common law
W common law prawo precedensowe jest tworzone w drodze wyroków sądowych. Różnią się one od orzeczeń prawa kontynentalnego przede wszystkim tym, że inaczej niż w systemie kontynentalnym stanowią one oficjalnie źródło prawa powszechnie obowiązującego. Anglosaski precedens składa się z dwóch elementów:
· ratio decidendi – wiążące propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych
· obiter dictum – propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych nie mających kluczowego znaczenia dla sprawy.
W sprawach cywilnych w common law zwykło się wyróżniać prawo deliktów oraz prawo kontraktów.
System prawa stanowionego- Jego charakterystyczną cechą jest wyłączność stanowienia prawa przez organy władzy ustawodawczej w odróżnieniu od systemu common law, który bazuje na poprzednio wydanych wyrokach sądowych. Cechy:
· kompleksowa kodyfikacja prawa sądowego materialnego i procesowego ,niesprzeczności, zupełności prawa, oparcia norm prawnych na jednolitej aksjologicałkowite rozdzielenie procesów stanowienia i stosowania prawarozumowanie od ogółu do szczegółu
16.Domniemania
w języku prawniczym dyrektywa nakazująca przyjęcie, że jest prawdziwym określone twierdzenie (wniosek domniemania), o ile prawdziwym jest inne twierdzenieCelem domniemań jest ułatwienie w ustalaniu stanu faktycznego. Domniemania jedynie ułatwiają dowód, natomiast fikcje nakazują przyjęcie zaistnienia pewnego faktu prawnego, który w rzeczywistości nie miał miejsca[2].
Domniemania dzieli się na[4]:
· prawne - wynikające z normy prawnej nakazującej przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone, np.: domniemanie niewinności oskarżonego;
· faktyczne - wynikające z zależności, które są weryfikowalne empirycznie, np.: domniemywa się, że po deszczu jezdnia jest śliska. Domniemania faktyczne nie są ustanawiane przez ustawodawcę, lecz są pewnego rodzaju rozumowaniem.
Domniemania prawne dzieli się na[5]:
· wzruszalne (łac. praesumptio iuris tantum) - można je obalić dowodem przeciwnym - np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary,.
· niewzruszalne (łac. praesumptio iuris ac de iure) - nie można go obalić dowodem przeciwnym, jeżeli przesłanka jest prawdziwa - obecnie ten typ domniemywań prawnych jest już praktycznie niestosowany.
17. Lex Imperfectae- norma, która wyznacza adresatowi w określonych okolicznościach obowiązek jakiegoś postępowania, a za niezrealizowanie nie przewiduje wymierzenia adresatowi sankcji np. norma nakazująca małżonką dochowanie wierności.
18. przepisy ogólne – określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania; Przepisy szczegółowe – normy, określające zachowania podmiotów, których one dotyczą; przepisy przejściowe – ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania; przepisy dostosowujące – określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji; przepisy końcowe – są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy;
19. Stare decisis
wcześniejsze decyzje sądów muszą być przestrzegane przez sędziów orzekających w sprawach późniejszych.Zasada ...
thomaspass